Baki – 2021 Elmi redaktor: adiU-nun “İqtisadiyyat və idarəetmə “ kafedrasının müdiri: I e. d.,professor Y. Kəlbiyev

Xarici və birgə müəssisələr tərəfindən yüklənmiş malların və yerinə yetirilmiş işlərin dəyəri

İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə	Fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı (vahid)								Yerinə yetirilmiş işlərin dəyəri, mln.man.
	2018		%-lə		2017		%-lə			2018			%-lə		2017		%-lə
Ölkə üzrə, cəmi	1765		100		1424		100			42.5			100		36.4		100
O cümlədən: sənaye	316		19.2		271		18.0			33.7			68.8		26.8		78.2
Bakı şəhəri üzrə:	1138		100		1122		100			30,8			100		22.9		100
O cümlədən: sənaye	201		16		179		15.3			20,8			6.9		15,8		80.3
Xarici və birgə müəssisələr tərəfindən yüklənmiş malların yerinə yetirilmiş işlərin dəyəri (ölkələr və iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə).
İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə		Fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı									Yüklənmiş malların yerinə yetirilmiş işlərin dəyəri, mlrd.man
		2018		%-lə		2017		%-lə				2018		%-lə		2017		%-lə
Ölkə üzrə, cəmi: - sənaye		1765 316		100 19.2		1424 271		100 18.0				42.5 33,7		100 68.8		36,4 26,8		100 78.2

Cədvəl 2.3.6-nın ardı

MDB ölkələri üzrə,cəmi: - sənaye	108 10	8.0 -	99 10	7.1 -	11,3 4,1	40.1 -	9,4 3,2
Qazaxıstan, cəmi: - sənaye	82	- -	7 1	- -	2,2 2,1	- -	5,4 0,46
Rusiya, cəmi: - sənaye	957	- -	88 9	- -	8,9 2,0	- -	8,6 2,8
Almaniya, cəmi: - sənaye	384	2.7 -	38 6	2.4 -	4,1 3.6	- -	3,2 1,4
ABŞ, cəmi: - sənaye	983	7.9 -	392	3.1 -	5.0 2.7		3.2 1.4

Mənbə:2019, xarici investisiyalı müəssisələrin işinin əsas göstəriciləri, azstat.2019.* ABƏŞ-də iştirak edən payçı şirkətlərin sayı və istehsal olunmuş məhsulların həcmi, Bakı şəhərində və ölkənin cəmində əks etdirilmişdir.

Göründüyü kimi, bu qədər xarici şirkət fəaliyyət göstərən Azərbaycanda transmilli biznesin tənzimlənməsi çox vacibdir. Bu istiqamətdə tədqiqatların nəticələri ətraflı 3-cü fəsildə verilmişdir.

Azərbaycanda son illərdə yaradılmış əlverişli biznes mühiti ülkədə iqtisadi fəallığın artmasına, yerli və xarici kapitallı müxtəlif müəssisələrin yaradılmasına, ölkəyə investisiya qoyuluşunun çoxal­ma­ına şərait yaratmışdır. Bu uğurların əldə edilməsində dövlət dəstəyi me­xanizmlərinin də böyük rolu var. Azərbaycanda 2003-cü ildə ixrac imkanlarının coxalması və birbaşa xarici investisiyaların respublikaya gətirilməsi ücün İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu (AZPROMO) yaradıldı.
Xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi Azərbaycanın xa­rici iqtisadi siyasətinin mühüm tərkib hissəsidir. Azərbay­cana axır 15 il ərzində 250 milyard dollar investisiya qoyulub. Birbaşa xarici sərmayələr qanunla yüksək formada mühafizə olunur. Respublikada movcud olan xoşagələn biznes iqlimi, sərmayəcilərə edilən diqqət xarici sərmayəcilərin, əsasən də Avropa İttifaqına üzvü olan dövlətlərin biznesmenləri Azərbaycana olan maraqlarını daha da coxaldır. İndi Azərbaycanın əsas sərmayəcisi ticarət tərəfdaşı Avropadır. Bunun təxminən yarısını müxtəlif sahələrin inkişafına yönəldilmiş xarici investi­siyalar təşkil edir. Xarici investorların Azərbaycanda fəallığını ölkədə cəlbedici investisiya mühitinin mövcudluğu şərtləndirir. İqtisadiyyatın müqayisəli üstünlükləri xarici investorların nəzərindən qaçmır. Beləliklə, Azərbaycan Respublikasında investisiya siyasəti ölkə daxilində və eləcə də ölkə xaricində transmilli biznesin miqyaslı inkişafında həlledici rol oynayır. Bütün bunlar onu göstərir ki, respublikanın dünya investisiyalaşma proseslərində öz yeri var və birbaşa investi­si­yaların genişlənməsi Azərbaycanda transmilli biznesin inkişafına səbəb olur.
Bütövlukdə 2010-2018-ci illər üzrə xarici investisiyalar 8248 mln. ABŞ dollarından 8497mln. ABŞ dollarına qədər yüksəlmişdir; o cümlədən maliyyə kreditləri 1406 mln. dollardan 4504mln. dollara kimi; neft sənayesində 3799,9 mln. ABŞ dollarından 7483,1mln. ABŞ dollarına kimi, neft bo­nuslar 1 mln. ABŞ dollarından 3 milyon dollara qədər, xarici müəssisələr üzrə 235 mln. ABŞ dollarından 860,4 mln. ABŞ dollarına kimi yüksəlmişdir. [35,s.116]
Birbaşa xarici investisiyaların tənzimlənməsinin dövlətlərarası koordinasiya standartları və prinsiplərinin konseptual əsaslarının inkişafı getdikcə daha artıq əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda xarici firmaların bazara buraxılması şərtlərini möhkəmləndirən və investorların maraqlarını qoruyan investisiya məsələləri üzrə ikitərəfli və çoxtərəfli xüsusi razılaşmaların sayı durmadan artır. Bu da qanunvericilik və inzibati tənzimləmə mexanizmlərinin daha da təkmilləşdirilməsini tələb edir. Ölkənin milli iqtisadiyyatında yaranan investisiya resurslarının ölkədən çıxarılması və kapitalın ölkə ərazisində iqtisadi fəaliyyət sahələrində sərbəst yerləşdirilməsi prinsipinin məhdudlaşdırılmasının mümkünlüyü məsələsinə baxmağa ehtivac vardır.