Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BALABAN TEKKESİ

10

11

BAIAT

olarak basılmış bir gravürü de vardır. Ayrıca A. Van Millingen ve C. Gurlitt tarafından yayımlanmış planları da bilinir. Bunların birbirinden farklı ayrıntılara sahip bulunuşu da şaşırtıcıdır.

Balaban Ağa Mescidi olan yapı dıştan yuvarlak, içeriden ise altıgen planlı idi. Doğu tarafındaki duvarın düz çıkıntısı, evvelce burada bir apsisin varlığına işaret sayılabilir, içeride her duvarda yuvarlak kemerli bir niş vardı. Bunların içlerinde açılan pencereler Türk dönemine ait idi. Bu altıgen mekânın üstünün aslında bir kubbe ile örtülü olduğuna ihtimal verilir. 1911 yangınından evvel, binanın üstünün, Galanakis'in resminden anlaşıldığına göre, kiremit kaplı ahşap bir çatı ile örtülü olduğu görülür.

Türk döneminde kıble yönündeki payeye bir mihrap nişi ovulmuş, batı tarafındaki payenin üstüne de bir minare yapılmıştır. Binanın dışı kavisli biçimde olduğundan girişin dışına, yapıyı yarım ay şeklinde kısmen saran bir son cemaat yeri inşa edilmişti. Gerek Galanakis' in gravüründen, gerek, E. Hakkı Ayver-di tarafından yayımlanan, 1870'lerde çizilmiş İstanbul planından, mescidin etrafında içi mezar taşlan ile dolu bir ha-zire ile bunları gölgeleyen servilerin varlığı görülür.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, l, 62; 1. Erzi, Ca-' müerimiz Ansiklopedisi, I, İst., s. 87-88; Bar-kan-Ayverdi, Tahrir Defteri, 153-154; A. Pas-patis, Byzantinai Meletai, İst., 1877, s. 185-186; Mordtmann, Esquisse, 70; J. Ebersolt, Repport sommaire sur üne mission â Cons-tantinople, Paris, 1911, s. 15; W. H. Goodyear, "Vertical eurves...", Brooklyn Museum, 1/4 (1905); Millingen, Byzantine Churches, 265-267; Gurlitt, Konstantinopels, 42, res. 94; Ebersolt-Thiers, Eglises, 252; Ziya, İstanbul ve Boğaziçi, II, 45; Schneider, Byzanz, 53-55; E. Mamboury, Guide touristique, İst., 1925, s. 245; ay, "Leş fouilles byzantines...", Byzantion, XI (1936), s. 267-268; A. Müfid (Mansel), "The Excavation of the Balaban Agha Mesdjid", Art Bulletin, XV (1933), s. 210-229; ay, "Balaban Ağa Mescidi Hafriyatı", Türk Tarih Arkeologya ve Etnografya Dergisi, III (1936), s. 49-73; Ayverdi, Fatih III, 323; Janin, Eglises et monasteres, 568; A. K. Orlan-dos, Monasteriaki Arkilektoniki, Atina, 1958, s. 109-110; S. Eyice, "Balaban Ağa Mescidi", İSTA, IV, 1946-1949; T. F. Mathews, The Byzantine Churches of İstanbul: A Photo-graphic Survey, Pennsylvania-Londra, 1976, s. 25-27; Müller-Wiener, Bildlexikon, 98-99. SEMAVİ EYİCE