Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BALCIOĞLU, SEMİH

14

15

BALE

Balçık Tekkesi'nin tevhidhane-türbe bölümünden görünüm, 1940.

M. Baha Tanman koleksiyonu

SARAY'DA KIZ FANFARI VE BALE HEYETİ

Saza davetli olanlar toplanınca padişah hareminin orkestra takımı, yarı resmi al fitilli, koyu lacivert pantolon, setre (düz yakalı ve önü ilikli çuha elbise), ferahi-li fesli (vaktiyle askerlerin fesleri üzerine dikilen daire biçiminde sarı tepelik) 60 kadar kız, sazendebaşıları önde olduğu halde gelirler. Sofanın yan tarafında notaları notalıklara kor, dururlar. Muzikanın zabiti olan kız, elindeki kısa değneği ile işaret edince başlarlar.

Orkestra takımında keman, viyolonsel ve kontrbas çalan kızlar da bando takımında yer alırlar. Bu zeki ve yetenekli kızların her biri birkaç çeşit musiki aleti çalacak kadar hünerlidir.

Oyun vaktine kadar opera ve diğer güç parçalar çalınır. Oyunlar (Avrupa eski kıyafetleriyle) o zamanın dansları, çalparelerle İspanyol raksları, tefle çeşitli rakslar, İskoçya ayak oyunları, pandomim, komedi, dansözlerin hafif, uçar gibi danslarıdır.

Bu danslarda boyu uzun olanlar kavalyelik, kısa olanlar da damlık ederler. Her oyunda zamanının ve o oyunun kendi kıyafeti giyilir. Bunları kabasazla tavşan ve köçek oyunları takip eder.

Bu saz takımı daima giyindikleri entarileriyle gelirler; rakkaseler oyun takımı giyinirler. Harem, saz gecesi pek parlak olur. En küçük kalfalar bile güzel giyinirler. Sultanefendilere kahve, şerbet, meyve getiren terbiyeli kalfaların ışık gölgeleri arasında hayal gibi gezintileri pek hoş, pek göz alıcıdır. Bu kalfalar yaşlarına uygun biçimde süslenmiş, hotozlu elmaslı eteklerinin uçları şal kemerlerine sokulmuş alarak hoş bir görüntü teşkil eder.

Bu âlem de hakikaten görülecek latif bir manzara idi. Şimdi onu gören gözler hemen kalmadığı gibi şimdiden (1920) sonra da görülemeyecektir. Balolar-daki manzara başka, bu başkadır. Bu eğlenceler geceyarısından sonra bile devam eder. Padişah, saza pek seyrek gelir. Bayramın son günü ikindi vakti misafir sultanefendilerin saltanat arabaları iç kapıya getirilir; nezaketle uğur-lanır. Kalfaların arabaları ise orta kapıda durur, avluya giremez.

Leylâ Saz, Haremin İçyüzü, ist., 1974

Projesi ve inşası devrin ünlü mimarlarından Gabriel Tedesçi tarafından gerçekleştirilen ve 11.000 altına mal olan Or-Ahayim Hastanesi 1898'de hizmete açıldı.

Hastanenin hizmete girdiği dönemde başkanı ve başhekimi olan Dr. Rafael Dalmedico başta olmak üzere Dr. îzak Paşa (Molho),' Dr. Abraham de Castro, Yuda Levi Kezapçıoğlu, Eli Suhami, Sa-muel Rizo, Robert Levi, Josef Halfon, Yaakov Habib ve Avraam Gerşon'un girişimleri ile oluşturulan proje, başta Baron Moris de Hirsh olmak üzere Roth-schild'lerin, Goldschimdt ailesinin; Da-vid Sasson ve Elie Leon gibi çoğunluğu Avrupa'da yaşayan varlıklı Yahudilerin maddi yardımları ile inşa edildi.

I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla 1914' te 30 yatağını Kızılay'ın hizmetine veren hastane 1921'de Bağdat kökenli Elie Kadoorie'nin, genç yaşta ölen eşi Laura Kadoorie'nin anısına yardımda bulunmasıyla 40 yataklı ikinci bir üniteye ve röntgen bölümüne kavuştu. Elie Kado-orie ve ailesinin yapmış olduğu yardımlar sonrasında hastanenin adı uzun bir süre Laura Kadoorie-Or Ahayim olarak anıldı ve bazı belgelerde de bu isim kullanıldı.

Yeni binaların yapılmasıyla her Yahudi hastanesinde olduğu gibi merkez binada bulunan sinagog da bir süre sonra radyoloji bölümünün yer aldığı binaya taşındı.

Aynı adı taşıyan vakıf tarafından idare edilen Balat Musevi Hastanesi'nin ayrıca gönüllülerden oluşan; yemekhane, çamaşırhane ve hastaların bakımını üstlenen bir kadınlar kolu mevcuttur.

Or-Ahayim Hastanesi'nin 1947'den 1970'li yıllara kadar yardım toplamak gayesiyle düzenlemiş olduğu balolar İstanbul sosyetesinde büyük yankılar uyandırmış, birçoğuna dönemin başbakanları bile katılmışlardır.

Haliç çevre düzenlemeleri sırasında deniz kenarında kalan ender binalardan biri olan Or-Ahayim Hastanesi günümüzde 13 doktoru, 90 yatağı, 2 ameliyathanesi ve polikliğini ile Balatlılara ve İstanbul Musevilerine hizmet vermeye devam etmektedir.

SİLVYO OVADYA