| Bibi. İSTA, IV, 2684-2685; S. Mülayim, "Beylerbeyi Camii ve Külliyesi", DİA, VI, 75-77.
REZAN ÇELEBİ
BEYLERBEYİ OLAYI
"Beğlerbeği Kıssası", "Beğlerbeği Vak'ası" olarak da bilinir. 3 Nisan 1589'da, para değerinin düşürülmesi ve aşırı pahalılık sonucu kapıkulu sipahilerinin Divan-ı Hümayun'u basmalarıyla gelişen olaylardır.
III. Murad döneminde (1574-1595) dirlik sisteminin bozulmasına, kapıkulu ocaklarının yasadışı kayıtlarla şişirilmesine koşut biçimde hazine açığı da giderek büyüdü. Doğu cephesindeki savaşlar da hazineye ek yük getirmekteydi, istanbul'da narh sistemi işlemediği gibi, piyasa düşük ayarlı ya da kırpık akçelerle doluydu. Yönetim, hazine açığını kapatıcı ve sağlıklı piyasa düzeni için köklü önlemler alacak kararlılıkta ve yapıda değildi. 1584'te yanlış bir kararla yüzyıllardır korunagelen akçe biriminin ayarı ve vezni değiştirildi. Böylece para biriminin gümüş değeri yarı yarıya düşürülerek devalüasyona gidildi. 1584'teki bu operasyon, istanbul piyasasını olumsuz etkiledi, ilkin, yeni ölçüde halis gümüşten akçe kesme olanağı kalmamıştı. Çünkü, zamanın deyimiyle yeni akçe "badem çiçeği yaprağından narin, şebnem katresinden küçük"tü ve elle tutulması olanağı bile yoktu. Bu nedenle Darpha-ne'de gümüş-bakır alaşımı ve her biri 8 akçe değerinde yeni paralar kesilmişti. Fakat ne esnaf ne halk, bu parayı tutmaktaydı. Buna karşılık ayarı ve ölçüsü tam eski akçeler züyuf akçe denen yeni para birimiyle 12 akçe ediyordu. Bu yüzde 120'lik bir enflasyona neden oldu. Gümüş kuruş önceleri 40 akçe iken 80 akçeye, 60 akçelik altın da 120-140 akçeye fırladı. Tüccar kesimi ise istanbul'a getirdikleri malı resmi narhın iki-iki buçuk katı fiyatla piyasaya sürmekteydiler. Esnaf, müşterinin vermek istediği züyuf akçeyi almazken topladığı halis (sağ) akçeyi üçe-dörde bölerek ya da kenarlarını kırparak yeniden piyasaya sürüyordu. Tüm bu olumsuzluklardan en çok etkilenen, aylıklı kapıkulu kesimiydi. Çünkü artırılmayan ulufelerinin alım gücü yarı yarıya azalmıştı.
Kamu hazinesindeki açığı kapatmak için sefer masraflarının kısılması gündeme geldiğinde, Erzurum kışlağmdaki Ser-
Dostları ilə paylaş: |
