Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Bezmiâlem Valide Sultan Çeşmesi, Silivrikapı

Yavuz Çelenk, 1993

BEZMİÂLEM VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Topkapı'da sur dışında, Topkapı-Edir-nekapı Caddesi üzerinde, mezarlık duvarının önünde yer almaktadır.

Kitabesine göre 1259/1843'te, Bezmiâlem Valide Sultan tarafından, eşi II. Mah-mud'un anısına yaptırılmıştır. Çeşmenin asıl yeri Yıldız'da, Hamidiye Camii ö-nündeki saat kulesinin karşısına gelen

sokağın köşesiydi. 1943-1945 arasında Topkapı sur dışına taşınan ve su bağlanan çeşme 1957-1959 arasında da bugün bulunduğu yere nakledilmiştir.

Döneminin Osmanlı ampir üslubu-nu(->) yansıtan bu abidevi çeşmenin bir eşi de, yine Beşiktaş'ta, Serencebey'de, Şair Nahifi Sokağı ile Döngel Sokağı'nın kavşağında görülebilir. "Nuri Demirağ Çeşmesi" diye tanınan ve üzerindeki Latin harfli kitabeye göre 1932'ye tarihlenen çeşmenin, adı geçen kişi tarafından yenilendiği, aslının Bezmiâlem Valide Sultan tarafından aynı yıllarda yaptırılmış olabileceği söylenebilir.

Tamamen mermerden yapılmış olan çeşmenin iki yanında yekpare birer sütun yükselmekte, dönemin ünlü şairi Ahmed Sadık Ziver Paşa'nın (ö. 1802) eseri olan kitabe, lento şeklinde bu sütunların üzerine oturmaktadır. Ta'lik hatlı olan kitabe on beyitten oluşmaktadır. Kitabenin üstünde, birkaç sıra silmenin oluşturduğu saçak çeşmeyi çevrelemekte, bunun da üzerinde, kıvrımlı bir girlandın kuşattığı beş adet oval madalyondan oluşan bir tepelik bulunmaktadır. Ortadaki büyük madalyonun içinde, Sultan Abdülmecid'in, sonradan kazınan tuğrasının yer aldığı bilinmektedir. Çeşme yüzeyinin zemini yatay yivlerle hareketlendirilmiş, yuvarlak kemerli ayna taşının ortasına, yivli bir sütun üzerinde, etrafa ışıklar saçan bir küre oturtulmuştur.

Bibi. Tanışık, İstanbul Çeşmeleri, l, 338, II, 195; ISTA, V, 2736-2737; Çeçen, Taksim-Ha-midiye, 151-152; A. Ödekan, "Kentiçi Çeşme Tasarımında Tipolojik Çözümleme", Semavi Eyice Armağant-İstanbul Yazılan, ist., 1992, 281-297.

BELGİN DEMİRSAR