Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CİBALİ KAPISI

bak. SURLAR

CİBALİ MESCİDİ

bak. SİVRİKOZ MESCİDİ

CİBALİ TÜTÜN FABRİKASI

Haliç'te, Cibali semtinde 1884'te üretime geçen tütün fabrikası.

Anavatanı Amerika olan tütün, 16. yy sonu 17. yy başında Osmanlı ülkesine girmiş, hızla yayılmış ve sonraki yüzyıllar boyunca adım adım tekel konusu olmuştur. 1872'de hazine açığım kapatmak için kurulan tütünde devlet tekelinin İstanbul'daki imtiyazı, yıllığı 3.500 altına Zarifi ve Hristaki Zoğrafos adlı iki bankere verilmiştir. Tütün imalat ve satış tekelini yürütmek üzere İstanbul'da Idare-i İnhisariye-i Duhan kurulmuş; 1876'da devlet borcuna karşılık tütün tekel imtiyazı Galata bankerlerine, 1880'de ise Dü-yun-ı Umumiye İdaresi'ne bırakılmıştır.

Bu düzenlemeler de tekel gelirlerini artırmayınca 1884'te Girit ve Lübnan dı-

Cibali Tütün

Fabılkası'mn

günümüzdeki

görünümü

(üstte) ve

yüzyıl

başındaki

durumunu

gösteren bir

kartpostal.

Nazım Timuroğlu,

1994 (üst),

Gökhan Akçura

koleksiyonu (yan)

şında, Osmanlı sınırları içinde tütün alım ve imalat rüsumlarını toplama, tütün fabrikası açma imtiyazı 30 yıl süre ile, yıllığı 750.000 altına Osmanlı Bankası, Viyana' da "Credit Anstalt" ile Berlin'de "Banker Blayhrud" şirketlerinden kumlu "Müşte-rek-ül Menfaa İnhisar-ı Duhan-ı Aliyye-i Osmaniye" veya "Reji İdaresi" adı ile bilinen şirkete verilmiştir.

Cibali Tütün Fabrikası bu gelişmelerin sonucunda 1884'te kurulmuş, ilk kurulan büyük ana binada önceleri sadece tütün işlemekle yetinilmiş, sigara imalatı 1900'den itibaren başlamıştır. Fransız Reji İdaresi tarafından işletilen fabrika 1925' te millileştirilerek Türk Tekel İdaresi'ne bağlanmıştır.

Cibali Tütün Fabrikası, 1946'da ilk puroyu, 1959'da "Samsun" adı ile ilk filtreli, kokulu, soslu sigarayı üreterek piyasaya vermiştir. 1984'te yeni makineler ithal edilerek puro, 1988'de de pipo tütünü tesisi kurulmuştur. 10.385 rrf'lik bir arsa üzerinde kurulu olan Cibali Tütün Fabrikası, bugün küçük bir bölümde kapalı alanda üretimini sürdürmektedir.

Filtresiz sigara, filtreli sigara, puro, pipo tütünü, enfiye gibi maddeler üreten fabrika, 1985'te kurulmuş olan mü-" zesi ile Türk tütün ve sigara sanayiinin tarihini en küçük ayrıntılarıyla titizlikle korumaktadır.

Cibali Tütün Fabrikası, adını aldığı semtin profilini olduğu kadar toplumsal

yapı ve yaşamını da belirlemiştir. Fabrikada her dönem erkek işçiler yanında çoksayıda kadın işçi de çalışmış, İstanbul'da işçiliğin kuşaktan kuşağa geçtiği ender işyerlerinden biri olmuştur. Yine Cibali Tütün Fabrikası 20. yy başlarında,İstanbul işçi hareketi içinde de grevler,örgütlenme ve işçi sınıfının bilinç düzeyi bakımından önemli bir yere sahipti.Mahmut Yesari'nin 1927'de yazdığı Çulluk romanının kadın kahramanı CibaliTütün Fabrikası'nda çalışan genç bir işçikızdır. """

Bibi. H. Kazgan, "Osmanlı Hükümeti'nin Reji Şirketi Karşısındaki Acizliği", Ekonomide Diyalog, Mayıs 1984; ay, "İhracata Dönük Sanayiin Geçmiş'teki Başarıları", ae, S. 15 (1984); E. İhsanoğlu, Osmanlılar ve Batı Teknolojisi, İst., 1992.

İSTANBUL

CİĞERCİLER

Eski İstanbul esnafı içinde ciğerciler çoğu zaman kasaplarla birlikte anılmışlardır. Ancak ciğerci diye anılan ve yalnızca kasaplık hayvanların ciğer, baş, ayak, yürek, böbrek gibi kısımlarını satan dükkân sahibi ya da gezici bir esnaf türü daha vardır.

Eski İstanbul'da ciğerciler genellikle Arnavut asıllıydı. Arnavutlar bu işi aile mesleği haline getirmişler, babadan oğu-la intikal ettirerek uzun süre piyasayı ellerinde tutmuşlardır. Günümüz İstanbul' unda da bu mesleği geçen yüzyıldan be-