Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CON PAŞA KÖŞKÜ

Büyükada'da, Çankaya (Nizam) Cadde-si'nin üzerinde bulunmaktadır.

Caddenin kuzey (deniz) tarafında, geniş bir bahçenin içinde yer alan ve Bü-yükada'mn en ünlü sivil mimarlık eserlerinden olan bu köşk, son dönem Osmanlı ricalinden, İtalyan-Rum melezi, a-sıl adı Trasivolos Yannaros olan Con Paşa tarafından 1880'de mimar Ahileus Poliçis'e inşa ettirilmiştir. I. Dünya Savaşı yıllarında Milli Emlak'e intikal eden, daha sonra satılarak birçok şahıs arasında el değiştiren köşk günümüzde sağlam durumda bulunmakta ve sahibi Borova-lı ailesi tarafından yazlık konut olarak kullanılmaktadır.

Üç katlı ahşap bina, doğu-batı doğrultusunda caddeye paralel uzanan dik-

Con Paşa Köşkü

Erkin Emiroğlu

dörtgen bir alana oturur. Köşkün özgünlüğü, barındırdığı mekânların tasarımından ziyade, büyük özenle gerçekleştirilmiş olan iç ve dış süslemesinden kaynaklanmaktadır. İçeride, özellikle zemin katta, birbiriyle bağlantılı kabul salonlarının tavanlarında görülen neorönesans üslubundaki bezeme dikkati çeker. Kon-sollu silmelerle kuşatılmış olan tavanların yüzeyi sekizgen kasetlere bölünmüş, damlalık ve yumurta frizlerinin sınırladığı kasetlere, daire veya elips biçiminde yaldızlı çerçeveler içinde çeşitli resimler yerleştirilmiştir. Söz konusu resimler arasında çoğu hayali manzaralar, gündelik hayat sahneleri, alegorik kompozisyonlar, ayrıca eski Mısır uygarlığının kalıntılarını konu edinen tasvirler bulunmaktadır.

Cephelerde, köşkün inşa edildiği dönemde istanbul'un mimarisine egemen olan eklektik (seçmeci) üslubun özellikleri sergilenmektedir. Ahşap panjurlarla donatılmış olan dikdörtgen açıklıklı pencerelerin bazıları ampir üslubuna(->) bağlanan üçgen alınlıklar (frontonlar) ya da konoslu lento görünümünde damlalıklarla, bazıları ise bileşik kemer biçiminde, barok üslupta alınlıklarla taçlandırıl-mıştır. Bütün cephelere dağıtılmış olan balkonlarda, ince ahşap dikmelerin üzerine, klasik Osmanlı mimarisinden derlenme Bursa kemerinin çeşitli varyantları oturtulmuştur.

Yapının kitlesi, balkonların ve çıkmaların yamsıra, köşelerde yükselen, kesik piramit biçiminde külahlarla da hareket-lendirilmiştir. Çinko levhalarla dekoratif bir biçimde kaplanmış olan bu külahların tepesine, akroterlerin kuşattığı kub-becikler oturtulmuş, diğerlerinden daha yüksek tutulan güneydoğu köşesindeki külah ise bir rüzgârgülü ile donatılmıştır. Denize bakan kuzey cephesinin ortasm-

daki çıkmanın üzerinde, barok üslupta bir çerçevenin içinde stilize güneş motifinden oluşan bir alınlık bulunmaktadır.

Köşkün bahçesine, muhtemelen bir istanbul konağından veya bir Boğaz yalısından getirilmiş olan mermer selsebilin oranlan ve süsleme ayrıntıları Lale Dev-ri'nin sonlarına veya I. Mahmud döneminin (1730-1754) başlarına ait olduğunu kanıtlamaktadır.

Kendi türünün en güzel örneklerinden olan bu selsebilin, mukarnaslarla bezeli saçak silmesi ve yarım daire planlı havuzu, bir palmetle son bulan dilimli kaş kemeri, çanakçıkların bulunduğu yüzeyi kuşatan meyve tabağı ve çiçekli vazo kabartmaları göz alıcıdır. Bibi. Tuğlacı, İstanbul Adaları, I, 233-236.

M. BAHA TANMAN