Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CUMHURİYET DÖNEMİ

V. Muradın üç aylık saltanatında (1876) pek az yapılabilen cuma selamlıklarında genç padişah törenlere araba ile katıldı. II. Abdülhamid'le (hd 1876-1909) cuma selamlığında padişahın dört atlı arabaya binmesi usulü yerleşti. Çırağan Olayı'n-dan(->) sonra uzak camilere gitmeyen II. Abdülhamid, sarayın önündeki Yıldız Ca-mii'ni(->) salt törenleri için yaptırmıştı.

Bu son dönemde cuma selamlıkları resmi nitelik kazanmış ve kapsamlı bir protokol belirlenmişti. Kendilerine görev verilmeyen birçok vezir ve müşir de salt "selamlık resm-i âlisine memur" sanını taşımaktaydılar. Fakat bunlar, bu törenlere ender olarak katılmaktaydılar. Ordudan bir ihtilal yönelmesi olasılığına karşılık, selamlıklarda serasker ile bahriye ve zaptiye nazırlarının mutlaka bulunması isteniyordu. Namazdan sonra ise ordu birliklerinin Seyir Kasrı ile Büyük Mabeyn önünde geçitleri başlardı. Davetli yabancılar ve Seyir Kasrı'ndaki büyükelçilerle yabancı konuklar bu töreni fotoğraf çekmemek koşuluyla izlerlerdi. Cuma günleri Beşiktaş semtinde olağanüstü önlemler alınır, kimsenin yanında silah, dürbün, fotoğraf makinesi bulunmasına izin verilmezdi. Cumartesi günleri yayımlanan istanbul gazetelerinde, Arapça ve Farsça övgü ve dua tamlama-lanyla dolu biri doksan, diğeri elli söz-cüklü iki uzun cümle ile selamlık resminin yapıldığını bildiren basmakalıp bir tebliğ yayımlanırdı.

Son dönem selamlık alaylarını saray kadınları da kapalı arabalar içinde izleyebilmekteydiler. V. Mehmed (Reşad) (hd 1909-1918) dindarlığı nedeniyle cuma selamlıklarına önem vermekte ve her hafta kentin bir başka camiine gitmekteydi. İstanbul'da son cuma selamlığı 28 Şubat 1924'te Halife Abdülmecid Efen-di'nin katılımıyla düzenlendi.

Bibi. Tevkiî Abdurrahman Paşa Kanunnamesi, Ankara, 1935, s. 140-141; Ali Şeydi Bey, 1326, Teşrifat ve Teşkilâtımız, ist., ry, s. 157-162; Ahmed Rasim, Osmanlı Tarihi, II, ist., 1327, s. 559, Uzunçarşıh, Saray, 65-66; Pakalın, Tarih Deyimleri, I, 304-308; Ergin, Maarif Tarihi, III, 860-870; S. M. Alus, "ikinci Abdülhamid'in Cuma Selamlıkları", Resimli Tarih Mecmuası, s. 912-914; H. Woods, Türkiye Anılan, ist., 1976, s. 150-158; H. Z. Uşaklıgil, Saray ve Ötesi, II, İst., 1942 s 107-108.

NECDET SAKAOĞLU