Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

ÇARHACI AHMED EFENDİ TEKKESİ

bak. AKBIYIK MESCİDİ VE TEKKESİ

ÇARŞAMBA

Fatih İlçesi'nin pazarıyla ünlü eski bir semti. Fatih Camii'nden Edirnekapı surlarına doğru giden Fevzi Paşa Caddesi' nin doğusunda, Küçük Nişanca semtinin kuzeyinden Haliç kıyısında Fener Ma-hallesi'ne kadar olan alam kaplar.

Sınırları kesin belli olmamakla birlikte Mehmed Ağa Camii ve Hamamı ile İsmail Efendi Camii'nin bulunduğu alanı kapsar; güneydoğuda Darüşşafaka Lisesi binasına ve eski Aspar Su Hazne-si'ne(-0 (Çukurbostan) dayanır. Fatih semti, Sultanselim, Draman, Karagüm-rük, Edirnekapı, Fethiye ve Fener semtleriyle komşudur.

Bizans döneminde bölgenin genel a-dı Deuteron'du(->) ve Constantinus Suru' nün hemen dışında kalıyordu. Daha sonraki Çarşamba semtinin kurulduğu yer ise Bizans'ın en büyük su haznelerinden olan Aspar Su Haznesi'nin hemen yakınıdır. Semtin Bizans istanbul'unun ana arteri Mese'nin(->) üzerinde olduğu sanılmaktadır. Bizans döneminde burada çok sayıda manastır ve kilisenin varlığı bilinmektedir. Bunlardan St. Notaire Kili-sesi'nin bulunduğu noktanın Mehmed Ağa Camii ve Hamamı'nın kurulduğu yer olduğu da ileri sürülmektedir.

Adının kaynağı olarak iki sav vardır: Birincisi, İstanbul'un fethinden sonra Karadeniz kıyısından Çarşambalıların buraya yerleştirildiği ve "odalar" denilen bu yerleşme yerlerinden birisinin Çerşen-bih (Çarşamba) adını aldığıdır. Diğer görüş ise, haftanın çarşamba günleri kurulan ünlü Çarşamba Pazarı'ndan dolayı zamanla semte Çarşamba denildiğidir. R. E. Koçu, semtin eskiden Çarşamba Pazarı semti olarak bilindiğini yazar. Bir semt olarak Çarşamba'nın sınırları eski İstanbul'un birçok semtinden daha tar-

tışmalıdır. Koçu, Darüşşafaka binasını da içine dahil etmekle birlikte, semti daha dar tanımlarken, Samiha Ayverdi At-pazan'ndan başlayarak Otlukçu Yoku-şu'na, Sultanselim, Draman, Fethiye ve Edirnekapı'ya kadar uzanan bölgeyi Çarşamba olarak adlandırmayı önerir.

Osmanlıların kente ilk yerleştikleri yörede bulunduğu için, tarih boyunca birçok mescit, medrese, tekke ve türbenin yer aldığı; medrese mensuplarının, mollaların, hocaların, ulema denilen zümreye dahil diğer bazı kişilerin yaşadığı bu semtteki dini nitelikli yapıların bir kısmı yanmış ya da çeşitli nedenlerle korunamamıştır.

1875'teki semt haritası, semtte özellikle medreselerin ve tekkelerin bulunduğunu göstermektedir. İçinde ve çevresindeki yatırlar, türbeler, semtin geleneksel, dinsel tarihi yapısının göstergeleridir. Sultan Selim mahallesinde yer almakla birlikte Çarşamba semtiyle de özdeşleşmiş Sultan Selim Camii, ayrıca İsmail Efendi Medresesi ve Camii, Murad Molla Kütüphanesi, Mehmed Ağa Camii ve Hamamı, Lokmacı Dede Türbesi, Ko-vacı Dede Türbesi buradadır. Darüşşafaka Lisesi ile Fatih Kız Lisesi de Çarşamba semti yakınındadır.

Semt günümüzde dinsel, geleneksel bir yaşamın merkezlerinden biri durumunda olup, semt sakinleri giyimlerinden yaşamlarına kadar bu kültürün temsilcileri görünümündedirler. Eski Çarşamba Caddesi'nin adı günümüzde Darüşşa-

faka Caddesi'dir. Darüşşafaka Caddesi'nin Yavuz Selim Caddesi ile kesiştiği noktada karakol bulunmaktadır. 19. yy'ın sonlarında ve 20. yy'ın başlarında Çukurbostan ve diğer bostanlarla dolu olan, seyrek yerleşimli, dinsel ağırlıklı semt günümüzde, pek çok çevre semt gibi yapılaşmış ve betonlaşmış, bostan arazileri iskân bölgelerine dönüşmüştür.

İSTANBUL