Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BONMARŞELER

Avrupa'nın büyük mağazalarının, 19. yy' m ikinci yansından itibaren istanbul' da açılan şubelerine verilen ad.

istanbul'da bonmarşeler 19. yy'ın i-kinci yarısında kent ekonomisinin Avrupa ile bütünleşmeye başlaması sürecinde doğdu. Kırım Savaşı sırasında Batı ile yakın temas, Osmanlı payitahtında daha yüksek yaşam düzeyi ve dünya nimetlerinden yararlanma yönünde beklentilere yol açtı. Yaşam geleneksel biçimini yavaş yavaş terk etti. Batı ile olan yakın ilişki istanbul'da "burjuva" diye nitelendirilebilecek katmanların doğuşunu hazırladı. Tüketim örüntüsü hızlı bir biçimde Batı normlarını izlemeye başladı.

Parasallaşma ve ticarileşme geleneksel dengeleri bozdu. 19. yy'da Osmanlı dış ticareti sekiz-on kez katlandı. Osmanlı ekonomisi Batı ile bütünleşmeye başladı. Parasal göstergeler giderek toplumun ana eksenini oluşturdu. Ekonomi hızlı bir biçimde parasallaştı. İstanbul'da yeni bir talep örüntüsü oluştu. Reklam toplumda yer buldu. Parasal gücü olan, beğenileri incelmiş yeni kat-

manlar ithal örüntülerini de bu doğrultuda biçimlediler.

Louvre, Au Lion, Bön Marche, Au Ca-melia, Bazaar Alman, Carlmann et Blum-berg, Orosdi Back, Au Paon, Baker, 19. yy'ın ikinci yarısından itibaren İstanbul' da orta sınıfın beğenilerini yansıtan belli-başlı büyük mağaza ya da bonmarşeler olarak ortaya çıktı. Bunlar Paris, Berlin, Viyana gibi Avrupa'nın büyük kentlerinde açılmış büyük mağazaların İstanbul' daki şubeleriydi.

Hacapulo Pasajı 7 ve 8 numaralarda açılan Louvre her türlü yünlü, ipekli, kadife, merinos, kaşmir kumaş satıyordu. Dantela, tül, eldiven, cüzdan, sigara tabakası, broş, bilezik de Louvre bonmar-şesinin seçkin mallan arasındaydı.

İpekli ve yünlüde uzmanlaşan bir başka bonmarşe Au Lion'du. "Yeni moda ve en âlâ yün ve ipek kumaşlar" mağazanın Cadde-i Kebir'deki (İstiklal Caddesi) no. 338 ve 340'ta satış mekânlarında halka sunulmuştu. Lion ipeklileri, eldiven, şemsiye, dantela ayrı ayrı reyonlarda satılıyordu.

Yünlü ve ipeklilerin satıldığı bir diğer mağaza Cadde-i Kebir no. 194'teki Au Camelia idi. Aynı caddede no. 140'ta Mir et Cottereau, no. 388'de Bazar Allemand bulunuyordu. Bazar Allemand şezlongdan Bavyera birasına kadar geniş bir mal çeşidi bulunduruyordu.

Adı bu türden mağazalar için genel bir kavram haline gelmiş olan Bön Mar-che'nin ise benzerleri arasında özel bir yeri vardır. Bön Marche, Kırım Savaşı'n-dan sonra İstanbul'a yerleşen Bortoli Biraderler tarafından, 1869'da, önce Grand Rue de Pera (Cadde-i Kebir; İstiklal Caddesi) no. 297'de şimdiki Mısır Apartma-nı'nın olduğu yerde açılmıştı. Mağazada o dönem her türlü eşya satılıyor ve gerçekten bir pazarı andırıyordu. Bu sıralar, satış mağazasının küçük gelmesi üzerine, aynı cadde üzerinde daha geniş bir yer aranmaya başlandı. Sonuçta ilk sahibi Manolaki Baltazzi Bey olan ve sonra Alleon ailesine geçen Grand Rue de Pera no. 354'teki büyük konağı Alleon ailesinden satın aldılar. Bu konağı kısmen restore ederek, kısmen de yeniden yaparak "Bön Marche"yi iki katlı olarak inşa ettiler. Tepebaşı yönünden bakılınca bina üç katlı imiş gibi dururdu. Bunun nedeni her iki cadde arasındaki yükseklik farkıydı.

Grand Rue de Pera üzerindeki bu büyük mağazanın aynı zamanda, Rue Mezarlık denen bugünkü Meşrutiyet Cadde-si'ne de çıkışı vardı. Bu sokak üzerindeki kapı numarası 29'du. Ancak iki cadde arasındaki yükseklik farkından dolayı, buraya yaklaşık 25 basamaklı bir merdivenle iniliyordu. Bön Marche, her sınıftan halkın ihtiyaçlarını, parasına göre karşılayabiliyordu. Bortoli Biraderler, mağazanın üstünde oturuyorlardı.

Mağazaya istiklal Caddesi yönünden girildiğinde, bir pasaj görünümündeki salonda her iki yanda reyonlar bulunuyor; bu reyonlarda her türlü mal ve eş-

L

_„,