Baliqchilik asoslari

Baliqning qon aylanish sistemasi (tartibi) yopiq (tutash)dir.
U yurak va tomirlardan iborat. Yurakdan chiqadigan tomirlar
arteriya, yurakka qon olib keladigan tomirlar vena deb ataladi.
Qon yagona qon aylanish doirasi bo‘lib harakatlanadi. Baliq-
ning yuragi ikki kamerali. U yurak bo‘lmasi va qorinchasidan ibo-
rat, ularning mushaklari devori navbat bilan qisqarib turadi. Yurak
bo‘lmasidan qon yurak qorinchasiga, undan esa yirik arteriyaga —
qorin aortasiga itariladi. Qonning orqaga qaytishiga klapanlar yo‘l
qo‘ymaydi. Qorin aortasi jabralarga boradi, undan o‘ngga va chapga
juda mayda tomirlar ketadi. Ularda oqadigan qon to‘q rangli,
karbonat angidridga to‘yingan bo‘lib, vena qoni deb ataladi. Jab-
ralarda tomirlar kapillarlarga tarmoqlanadi. Ulardan oqadigan qon
karbonat angidriddan tozalanib, kislorodga to‘yinadi.
Jabralardan chiqadigan tomirlardan, endi kislorodga to‘yin-
gan qip-qizil arteriya qoni oqadi. U umurtqa pog‘onasi ostida
tana bo‘ylab joylashgan orqa aortaga yig‘iladi. Orqa aorta dum
bo‘limida umurtqalarning pastki yoyi ichidan o‘tadi.
Orqa aortadan birmuncha mayda arteriyalar chiqadi, ular turli
organlarda kapillargacha tarmoqlanadi. Bu kapillarlarning devori
orqali to‘qimalarga kislorod va oziq moddalar, ulardan esa qonga
karbonat angidrid va hayot faoliyatining boshqa mahsulotlari o‘tadi.
4-rasm. Jabraning tuzilishi va uning ishlashi.
Jabra
yaproqchalari
Jabra
tichinkalari
Jabra
yoyi
Jabra qopqoqlari

---

32
Qip-qizil arteriya qoni asta-sekin to‘q rangga kiradi, ya’ni
tarkibida karbonat angidrid ko‘p, kislorod kam bo‘lgan vena qo-
niga aylanadi. Vena qoni venalarda to‘planib, ulardan yurak bo‘l-
masiga tushadi.
3.8. Baliqlarning nerv sistemasi va xatti-harakati