Bankacılık Sektöründe Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi, Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi Doktora Tezi
Tablo 2.2.1 Skandia Kılavuzu Entelektüel Sermaye Temel Ölçütleri Tablosu
Yüklə 5,16 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şekil 2.3
- 2.2.7 Maddi Olmayan Varlıklar Göstergesi (Intangible Assets Monitor)
- Tablo 2.2.2 Maddi Olmayan Varlıklar Göstergesi
- Dışsal Yapı Göstergeleri İçsel Yapı Göstergeleri Yetenek Göstergeleri
- 2.2.8 Katma Değer Entelektüel Katsayısı (The Value Added Intellectual Coefficient - VAIC)
Tablo 2.2.1 Skandia Kılavuzu Entelektüel Sermaye Temel Ölçütleri Tablosu
Kaynak: Edvinsson, L. ve Malone, M, “Intellectual Capital: Realizing Your Company’s True Value by Finding Its Hidden Roots”, Harper Collins Publishers, New York, 1997, s. 147-150. Skandia Kılavuzu’nun finansal odağı, müşteri odağı, insan odağı, süreç odağı ve yenileme ile geliştirme odağı, Johan Roos ve Göran Roos tarafından da yine aynı 99 yıl bu kez bir şekil yardımıyla gösterilmiştir. Şekilde, bahse konu olan beş odağın ölçümünde kullanılan temel ölçütlere de yer verilmiştir.276 
Şekil 2.3: Skandia Kılavuzu Kaynak: Roos, J. ve Roos, G, “Intellectual Capital”, MacMillan Business Press, Londra, 1997, s. 72. Fakat, Skanvia Kılavuzu entelektüel sermaye ölçütleri her zaman sabit kalmamakta, yıllara göre değişkenlik arz edebilmektedir.277 
100
Leif Edvisson ve Michael Malone, Skandia Kılavuzu’nu baz alarak organizasyonel sermayenin de değerini tespit etme girişiminde bulunmuşlardır. Bu hususta, pazar payı, müşteri memnuniyeti endeksi, liderlik endeksi, motivasyon endeksi, Ar-Ge kaynakları / toplam kaynaklar endeksi, eğitim saatleri endeksi, performans / kalite hedefi, iş gücünün sürekliliği ve idari etkinlik / gelirler olmak üzere dokuz ölçüt kullanmışlardır.278 Organizasyonel sermaye ise aşağıdaki formüller yardımıyla hesaplanır:279 Organizasyonel Sermaye (OS) = İ X C Burada İ, entelektüel sermayeyi kullanmadaki etkinlik katsayısını, C ise mutlak entelektüel sermayeyi ifade etmektedir. Entelektüel sermayeyi kullanma etkinlik katsayısı (İ) ise şu şekilde hesaplanmaktadır:
Burada n, belirtilen dokuz ölçütün değerleri toplamına, x ise ölçüt sayısına karşılık gelir. Skandia Kılavuzu yönteminin zayıf yönlerinden biri, ölçütlerin yıllara ve işletmelere göre farklılılık arz edebilmesidir. Örneğin her işletmenin başarı faktörleri, kültürel yapısı ve uygulamaları farklıdır. Bu durum arzu edilmez, zira mukayeseler sınırlanır ve sağlıksızlaşır. Üstelik, finansal neticelerle ölçütler arasında bağ kurulmasının da yolu tıkanmış olur. Ayrıca Skandia Kılavuzu, entelektüel sermayenin değerini parasal olarak ifade etmek yerine performans bazında ortaya koyduğundan yüzde yüz olarak da 
101
tatmin edici değildir.280 Son olarak, Skandia Kılavuzu yöntemini uygulayan ve bu sayede entelektüel sermayelerini ölçen firmaların ekonomik performanslarının yükseldiğine dair herhangi bir somut kanıt da bulunmamaktadır. Yöntemin güçlü yönlerinden biri ise işletmeler açısından yalnızca günümüze değil, geleceğe de ayna tutmasıdır. Skandia Kılavuzu sayesinde hem geçmişe, hem bugüne, hem de yarına aynı anda bakılabilir.281 Ayrıca Skandia Kılavuzu, farklı büyüklük ve nitelikteki firmalara uygulanabilir olması bakımından da avantajlıdır. 2.2.7 Maddi Olmayan Varlıklar Göstergesi (Intangible Assets Monitor) Maddi olmayan varlıklar göstergesi, entelektüel sermaye gibi maddi olmayan varlıkları ölçmede kullanılan bir yöntem olmanın yanında aynı zamanda da bir raporlama şeklidir. Doğal olarak, bir ölçme yöntemi olduğundan entelektüel sermaye ile ilgili ölçütleri içermektedir. Fakat, ölçütlerin seçiminde her firmanın kendine has belirlediği stratejisi büyük rol oynar. Karl Erik Sveiby tarafından geliştirilen maddi olmayan varlıklar göstergesi, işletme personelini tek gelir sağlayıcı faktör olarak ele almaktadır. Maddi varlıklar, maddi olmayan varlıklar ve yapı unsurlarının hepsi personel faaliyetleri neticesinde ortaya çıkmaktadır.282 Karl Erik Sveiby, yöntemi ilk geliştirdiğinde hareket noktası geleneksel muhasebenin bilgi boyutunu da kapsayacak şekilde yeniden tasarlanmasıdır. Bahse konu olan yeni tasarımda, maddi varlıkları ölçmek maksadıyla finansal ölçütlerin, maddi olmayan varlıkları ölçmek için ise finansal olmayan ölçütlerin kullanılması gerektiği savunulmuştur.283 Genel bir çerçeveden ele alındığında, maddi olmayan varlıklar göstergesinin bir yönetim bilgi sistemi yaratmak, kontrol süreci geliştirmek ve firmanın entelektüel
102
sermaye yapısının detaylı haritasını çıkarmak olmak üzere üç temel hedefi olduğu belirtilebilir.284 Yöntem, maddi olmayan varlıkları ise üç grup altında ele almakta, bunların raporlanması amacıyla üç değişik kriter uygulanmaktadır. Bahse konu olan üç grup ise dış yapı (müşteriler), iç yapı (organizasyon) ve yetenekler (çalışanlar) olarak bilinmektedir. Bunların yanında, büyüme/yenileme, etkinlik ve istikrar ise maddi olmayan varlıkların raporlanması için istifade edilen kriterlerdir.285 Bahse konu olan kriterler, maddi olmayan varlıkların ele alındığı üç grup ile ölçütler bir tablo yardımıyla aşağıdaki şekilde gösterilmektedir:286 Tablo 2.2.2 Maddi Olmayan Varlıklar Göstergesi 
(29 Aralık 2008). 103
http://www.sveiby.com/Portals/0/articles/CompanyMonitor.html, (29 Aralık 2008). Maddi olmayan varlıklar göstergesinde dış yapı; müşteriler, ortaklar, tedarikçi ilişkileri, markalar, ticari ün ve imaj gibi bir takım faktörleri içerir. İç yapı ise; personelin katkıda bulunduğu ve firmaya ait olan patentleri ve bilgisayar sistemlerini içerir. Yetenekler ise, farklı koşul ve problemlerle karşılaşan personelin bunlara tepkisi, çözüm gücü ve davranış kapasitesini ifade etmektedir. Beceriler, eğitim, tecrübe, değerler ile sosyal özellikler, davranış kapasitesine karşılık gelmektedir. Bu arada, maddi olmayan varlık göstergesi yönteminde işletme personeli ikiye ayrılarak incelenir. Bu iki grup uzmanlar ve destek personelidir. Uzmanlar, ürünler ve süreçlerin planlamasıyla ilgilidir. Ayrıca süreçlerin çalışmasını sağlarlar ve firma dışı faaliyetlerden de direkt olarak sorumludurlar. Diğer taraftan, destek personeli ise Ar-Ge çalışanları ve bilgi teknolojisi alanında istihdam edilenler gibi firma içi operasyonlarla ilgili bireylerden oluşur.287 Maddi olmayan varlıklar göstergesi yönteminin zayıf yönlerinden biri, kullanılan ölçütlerin doğru bir şekilde seçilmemesi neticesinde çok sağlıksız sonuçlara ulaşılabildiğidir. Her firmanın kendi yapısal karakteriyle örtüşen ölçütleri seçmesi yöntemin
104
iyi bir şekilde işlemesi için şart iken, bir takım işletmelerin bu hususta yanlışlara düştüğü gözlemlenmektedir. Ayrıca, yöntem kapsam açısından ileri derecede teknik bilgiler gerektirmekte, bu da firmalar arası sektörel mukayeseleri zorlaştırmaktadır. Maddi olmayan varlıklar göstergesi yönteminin, finansal geri besleme sağlama konusunda ve entelektüel sermaye varlıklarına finansal değerler atfetme hususunda da zayıflıklar ve dezavantajlar içerdiği teorisyenler tarafından iddia edilmektedir.288 Yöntemin güçlü yönlerinden biri, özellikle bilgi teknolojileri ve yazılım gibi entelektüel sermaye ile maddi olmayan varlıklar açısından zengin olan işletmeler için ideal oluşudur. Maddi olmayan varlıklar göstergesi, firmaların hem içsel hem de dışsal boyutlarına konsantre olduğundan da avantajlıdır.289 Bu yöntem, birbiriyle bağlantılı performans değişkenlerini basit bir şekilde bir araya toplaması ve sunması nedeniyle de faydalıdır.290 2.2.8 Katma Değer Entelektüel Katsayısı (The Value Added Intellectual Coefficient - VAIC) Katma değer entelektüel katsayısı yöntemi, Ante Pulic tarafından geliştirilmiştir.291 Entelektüel ve fiziksel sermaye performansını yalnızca firma bazında değil, aynı zamanda ulusal ekonomi bazında da ölçmektedir.292 Yöntemin amaçları ise işletmenin idari kademelerinin, hissedarlarının, çıkar gruplarının ve dolayısıyla toplam kaynaklarının yarattığı katma değer ile bahse konu olan toplamın oluşturduğu bileşenlerin oluşturduğu katma değerin etkinliğiyle beraber
105
ölçülmesidir.293 Uygulanış açısından ise katma değer entelektüel katsayısı yöntemi, beş adımda hesaplanır. İlk adımda firmanın yarattığı katma değer tutarı belirlenir. Belirtilen katma değer tutarı, mal ve hizmetlerin satışından sağlanan gelirle işgücü harcamaları haricindeki bütün harcamaların farkıdır. İşgücü, katma değerin yaratılmasına katkıda bulunduğundan bir gider unsuru olarak ele alınmamaktadır. Katma Değer = Gelir - Gider Bir sonraki adımda ise katma değerin etkinliği hesap edilir. Etkinliğin göstergesi ise sahip olunan fiziksel, finansal ve entelektüel sermaye vasıtasıyla imkan dahilinde olan azami katma değerin yaratılmasıdır. Oluşan katma değer (KD), fiziksel sermaye ve finansal sermayeden oluşan maddi sermayeye (MS) bölünür. KD / MS = MSE (Maddi Sermaye Etkinliği) Elde edilen değer, bir birim sermayeyle yaratılan katma değeri gösterir ve görüldüğü gibi maddi sermaye etkinliğini ifade etmektedir. Üçüncü adımda, insan sermayesi etkinliği bulunur. Bu, katma değerin insan sermayesine oranlanmasıyla elde edilir. KD / İS = İSE (İnsan Sermayesi Etkinliği) İnsan sermayesi etkinliği aynı zamanda işletme personeline yapılan 1 birim yatırım ile ne miktarda katma değer yaratıldığını belirtmektedir. Dördüncü adımda, önce yapısal sermaye hesaplanır. Yapısal sermaye, katma değer ile insan sermayesi arasındaki farktır. YS = KD – İS
106
Daha sonra ise yapısal sermaye, katma değere bölünür ve katma değerin yaratılmasında yapısal sermayenin payını ortaya koyan yapısal sermaye etkinliği (YSE) hesaplanır. YS / KD = YSE (Yapısal Sermaye Etkinliği) Sonucunda, katma değer entelektüel katsayısı (KDEK) bulunur. Bu, daha önceki adımlarda hesaplanan MSE, İSE ve YSE’nin toplamına eşittir. KDEK = MSE + İSE +YSE Bir firmanın katma değer entelektüel katsayısı (KDEK) ne kadar büyükse, firmanın toplam kaynaklarının yarattığı katma değer de o seviyede büyüktür.294 Diğer bir ifadeyle, katma değer entelektüel katsayısının yüksek olması arzu edilir. Tam tersine, katma değer entelektüel katsayısının düşük olması ise işletme açısından olumsuz ve istenmeyen bir durumdur. Katma değer entelektüel katsayısı yönteminin en önemli avantajlarından biri standartlaşmış, sabit ve tutarlı bir ölçüt karakterine sahip olmasıdır. Bu sayede birçok değişik sektör arasında mukayese ve analiz yapılabilir. Ayrıca, hesaplamalar için yararlanılan veriler de denetlenmiş finansal tablolardan temin edilmektedir. Bu da diğer birçok yöntemdeki ölçütlerin hesaplanması hususunda tecrübe edilen zorlukları yaşamamayı sağlamaktadır.295 Son olarak, katma değer entelektüel katsayısı yöntemi sayesinde entelektüel potansiyelin performansı objektif bir şekilde ölçülebilmekte, bu sağlanırken objektif verilerden istifade edilmektedir. Şüphesiz, bu önemli nokta da yöntemin arz ettiği güçlü yönlerden ve sunduğu avantajlardan biridir.
107
Yüklə 5,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||