Bankacılık Sektöründe Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi, Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi Doktora Tezi
Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’de Entelektüel Sermayenin Muhasebeştirilmesi
Yüklə 5,16 Mb.
|
5.4. Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’de Entelektüel Sermayenin Muhasebeştirilmesi Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’de entelektüel sermaye raporlanmış, ölçülmüş ve belirlenen değişkenler arasında korelasyon analizi gerçekleştirilmiştir. Bu durumda, gerçekleştirilecek bir diğer adım bankanın beş yıl itibariyle entelektüel sermaye bilançolarının hazırlanmasıdır. Banka bilançolarının yanında entelektüel sermaye bilançolarının sunulması oldukça avantajlıdır. Böylece, yatırımcılar daha doğru ve derin bilgilerle donatılırken şirket yöneticileri de daha etkin kararlar verebileceklerdir. Paydaşlar bankanın durumu hakkında çok daha net bilgilere sahip olacak, geleceğe yönelik daha belirgin görüşlerde bulunacaklardır. Aşağıda, Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’nin uygulamaya dahil beş yılı kapsayan entelektüel sermaye bilançoları düzenlenmiştir: 398
399
400
Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’nin entelektüel sermaye bilançolarında yer alan yapısal sermaye ve insan sermayesi değerleri 2004-2008 dönemi için daha önce hesaplanmıştı. Dolayısıyla, bankanın entelektüel sermaye bilançolarının aktif tarafında bulunan entelektüel sermaye varlıkları rakamları, şirketin entelektüel sermayesinin ölçümünde hesaplanan yapısal sermaye ve insan sermayesi değerleridir. Entelektüel sermaye bilançosunun pasif tarafında ise, entelektüel sermaye borçları ile ilgili bilgi mevcut olmadığından yükümlülükler belirtilmemiştir. Aynı zamanda, entelektüel sermaye bilançosunun pasif tarafında entelektüel sermaye varlıkları toplamı karşılığı olarak entelektüel sermaye özsermayesi yer almaktadır. 5.5. Çalışmanın Literatüre Katkısı Çalışmanın pratik (uygulama) kısmında, hem entelektüel sermayenin raporlanması, hem de entelektüel sermayenin ölçülmesi ile ilgili örneklere yer verilmiştir. Ayrıca, entelektüel sermayenin ölçülmesine ilişkin korelasyon analizi yapılmıştır. Bankanın entelektüel sermaye bilançolarının düzenlenmesiyle de, yatırımcılara banka bilançosunun yanında yararlanabilecekleri ek bir kaynak sunulmuştur. Ayrıca, entelektüel sermaye 401
bilançoları banka yöneticilerinin daha etkin karar verebilmeleri açısından da önem taşımaktadır. Bir başka ifadeyle, düzenlenen entelektüel sermaye bilançoları tüm paydaşlara ek bilgi sağlamaktadır. Bu nedenle de, bankanın finansal bilançolarının yanında entelektüel sermaye bilançolarının da değerlendirilmesi gereklidir. Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’de entelektüel sermayenin 2004-2008 yılları arasında insan sermayesi, yapısal sermaye ve ilişki sermayesi sınıflandırması ile raporlanması sonucunda çeşitli bulgulara rastlanmıştır. Örnek vermek gerekirse, bankanın insan sermayesinin personel sayısı, erkek personel sayısı, bayan personel sayısı, yurtdışı şube personel sayısı, yükseklisans ve doktora yapmış erkek personel sayısı, yükseklisans ve doktora yapmış bayan personel sayısı, yükseklisans ve doktora yapmış personel sayısı, yüksek öğretim kurumlarını bitirmiş erkek personel sayısı, yüksek öğretim kurumlarını bitirmiş bayan personel sayısı, yüksek öğretim kurumlarını bitirmiş personel sayısı, yükseklisans ve doktora yapmış üst yönetici sayısı, üst yönetim kadrosunun bankacılık ve işletmecilik dallarında ortalama iş tecrübesi, üst yönetim kadrosunun bankacılık ve işletmecilik dallarında azami iş tecrübesi, üst yönetim kadrosunun bankacılık ve işletmecilik dallarında asgari iş tecrübesi, Garanti Teknoloji (GT) personel sayısı, ABACUS departmanı personel sayısı, personel giderleri ve toplam yükselmeler bazında zenginleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak, bankanın insan sermayesiyle ilgili bir takım sonuçlar da olumlu değildir. Zira şirketin işe yeni giren personel sayısı, şube başına personel sayısı (güvenlik görevlisi hariç), işletme yükseklisansı (M.B.A. - Master of Business Administration) yapmış üst yönetici oranı, yönetici programı mezunu üst yönetim kadrosu oranı, uluslararası (yabancı) üst yönetim kadrosu oranı, bayan üst yönetim kadrosu oranı, personel devir hızı oranı (yaklaşık) ve kariyer fırsatları programları bazında insan sermayesinin son zamanlarda göstermiş olduğu trend iç açıcı değildir. Bankanın entelektüel sermaye raporuyla ulaşılan bir başka sonuca göre ise şirketin şube sayısı, yurtdışı şube sayısı ve ATM sayısı anlamında yapısal sermayesi 402
zenginleşmektedir. Diğer taraftan, yurtdışı temsilcilik sayısı yapısal sermayesinin zayıf halkasını oluşturmaktadır. Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’nin entelektüel sermaye raporunun sunduğu bir başka sonuç da şirketin bireysel müşteri sayısı, internet bankacılığı (şubesiz bankacılık) aktif müşteri sayısı, E. L. M. A. hesabından faydalanan müşteri sayısı, otomatik fatura ödeme hizmetinden faydalanan müşteri sayısı, KOBİ müşteri sayısı, Garanti Anadolu Sohbetleri KOBİ katılım sayısı ve 12 Dev Adam Basketbol Okulları (12 DABO) kapsamında eğitim gören öğrenci sayısı bazında ilişki sermayesinin zenginleştiğidir. Bankanın ilişki sermayesi ile ilgili herhangi bir zayıf noktaya ise rastlanmamıştır. Şirketin entelektüel sermayesinin ölçümü ile de birçok sonuca ulaşılmıştır. Gerekli değerlendirmeleri yaparsak, öncelikle piyasa değeri - defter değeri yöntemine göre bankanın entelektüel sermayesinin belirli bir trendini takip etmediğini, istakrara sahip olmadığını belirtmemiz gerekir. Piyasa değeri - defter değeri yöntemi ışığında, Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’nin entelektüel sermayesi 2005 yılında zenginleşmiş, 2006 yılında fakirleşmiş, daha sonra 2007 yılında tekrar zenginleşmiş ve son olarak 2008 yılında fakirleşmiştir. Bankanın defter değerinin her yıl giderek arttığı tespit edilmiştir, ancak piyasa değerinde dalgalanmalar mevcuttur. Piyasa değeri - defter değeri yöntemi çerçevesinde, şirketin entelektüel sermayesinin istikrarsız bir yapıya sahip olmamasının asıl nedeni de aslında şirketin piyasa değerlerindeki iniş ve çıkışlardır. Piyasa değeri - defter değeri yönteminin entelektüel sermayenin ölçümü konusunda en yalın yöntem olması nedeniyle yalnız bu metodla yetinilmemiş, katma değer entelektüel katsayısı yönetimi de uygulamaya dahil edilmiştir. Katma değer entelektüel katsayısı yöntemi de, piyasa değeri - defter değeri yöntemi gibi bankanın entelektüel sermayesinin beliri bir trend sergilemediğine, istikrardan uzak olduğuna işaret etmektedir. Zira, katma değer entelektüel katsayısı yöntemine göre şirketin entelektüel sermayesi 2005 ve 2006 yıllarında artmış, 2007 ve 2008 yıllarında ise azalmıştır. 403
Bu durumda elde edilen bir başka sonuç ve yapılması gereken bir diğer değerlendirme, piyasa değeri - defter değeri yöntemi ile katma değer entelektüel katsayısı yönteminin 2005 ve 2008 yılları için tamamen kesiştiğidir. Her iki yönteme göre de Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’nin entelektüel katsayısı 2005 yılında zenginleşmiş ve 2008 yılında fakirleşmiştir. Katma değer entelektüel katsayısı yönteminin uygulanması sayesinde, bazı ek bilgi ve sonuçlara da ulaşılmıştr. Örneğin, bankada katma değer yıllar itibariyle yükselmektedir. Aynı şekilde finansal sermaye, maddi sermaye, insan sermayesi ve yapısal sermaye de istikrarlı bir şekilde artmaktadır. Ancak, bankanın fiziksel sermayesi, maddi sermaye etkinliği, insan sermayesi etkinliği, yapısal sermaye etkinliği ve katma değer entelektüel katsayısı için aynı şeyler söylenemez. Zira fiziksel sermaye, maddi sermaye etkinliği, insan sermayesi etkinliği, yapısal sermaye etkinliği ve katma değer entelektüel katsayısı konusunda istikrarsızlık dikkat çekmektedir. Korelasyon analiziyle ilgili sonuçlar üzerine değerlendirme yaparsak, öncelikle ilk dikkat çeken husus bankanın insan sermayesi etkinliği ile yapısal sermaye etkinliği arasında çok güçlü pozitif bir ilişkinin var olduğudur. Tüm korelasyon analizi sonuçları içerisinde, tek çok güçlü korelasyon katsayısı insan sermayesi etkinliği ve yapısal sermaye etkinliği arasında gerçekleşmiştir. Diğer bağımlı ve bağımsız değişkenler arasında bu tür bir bağlantı tespit edilmemiştir. Bu nedenle insan sermayesi etkinliği ve yapısal sermaye etkinliği arasındaki ilişkiyi temsil eden Hipotez 28 kabul edilmiştir. Hipotez 28’de H0 insan sermayesi ile yapısal sermaye arasında çok güçlü bir korelasyonun var olduğunu belirtmekte, H1 ise her iki değişken arasında çok güçlü bir korelasyonun bulunmadığı vurgulamaktadır. Dolayısıyla, elde edilen sonuçlar ışığında H0 kabul edilmiştir. Bunun yanında, korelasyon analizi sayesinde bir takım ilave sonuçlar elde etme imkanı da doğmuştur. Belirtilen sonuçlarla ilgili değerlendirmede bulunursak, ilk önce bankanın piyasa değeri defter değeri oranı hususunda net bir istikrarın mevcut olmadığını vurgulamamız gerekir. Aynı şekilde, şirket varlıklarının kazanma gücü konusunda da 404 dalgalanmalar hüküm sürmektedir. Benzer bir durum, aktiflerin devir hızı için de geçerlidir. Aktif devir hızı değerlerinin bazı yıllarda yükselme, bazı yıllarda ise düşme trendi gösterdiği belirlenmiştir. Fakat, aktif devir hızının son iki yılda inişe geçmesi pembe bir tablo çizmemektedir. Son olarak, korelasyon analizi aracılığıyla elde edilen bir başka sonuç, faaliyet giderleri toplam varlıklar oranı ile ilgilidir. Oran, beş yıl boyunca pek fazla değişim göstermemiştir. Son üç yılda faaliyet giderleri toplam varlıklar oranının ilk iki yıla göre daha düşük seyretmesi ise, Türkiye Garanti Bankası A. Ş. açısından avantajlıdır. 405
6. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Türkiye Garanti Bankası A. Ş.’de entelektüel sermaye raporlanmış, piyasa değeri - defter değeri yöntemi ile katma değer entelektüel katsayısı yöntemi aracılığıyla ölçülmüş ve ilgili korelasyon analizi gerçekleştirilmiştir. Tüm bunların yanında, bankanın entelektüel sermaye bilançoları da düzenlenmiştir. Geleceğe ilişkin çalışmaların, öncelikle bu çalışmada olduğu gibi bankalarda entelektüel sermayenin raporlanması konusuna odaklanması önerilmektedir. Zira, ülkemizde faaliyet gösteren bankaların herhangi birinin entelektüel sermaye raporu bugüne kadar hazırlanmış değildir. Türkiye’deki bankaların entelektüel sermaye raporları oluşturuldukça, daha iyi yönetilme şansına kavuşacaklardır. Bunun yanında, gelecek çalışmalarda da katma değer entelektüel katsayısı yönteminin kullanılması tavsiye edilmektedir. Çünkü, belirtilen yöntem son yıllarda literatürde oldukça sık yer almaya ve bilimsel çalışmalarda kullanılmaya başlanmıştır. Yöntemin denetime tabi, güvenilir ve standart verilerden faydalanması diğer yöntemlere göre geçerliliğini oldukça arttırmaktadır. Banka entelektüel sermaye bilançolarının gelecek yıllarda düzenlenmesiyle ise, tüm paydaşlar finansal bilançonun yanında ek bilgilerle donatılacaktır. Aynı şekilde, ileride yürütülecek çalışmaların yalnızca bankacılık sektöründe değil, diğer sektörlerde de entelektüel sermayeyi raporlaması, ölçmesi önerilmektedir. Ülkemizde entelektüel sermayenin raporlanması ve ölçülmesi ile ilgili çalışmalar oldukça sınırlı sayıdadır. Bunların sayısının arttırılması ve diğer sektörlerde de gerçekleştirilmesiyle sektörler arası karşılaştırma yapma imkanı doğacaktır. Ayrıca, bundan sonra yapılacak çalışmalar daha uzun bir zaman dilimini kapsayabilir ve başka bankaları da uygulamaya katabilir. Böylece, bankalar arası 406
karşılaştırmalarda bulunmak da mümkün olacaktır. Fakat, mukeyese edilecek bankaların benzer yapıda olmalarına dikkat edilmelidir. Son olarak, uygulamanın korelasyon analizi kısmına dahil olan değişken sayısı da gelecek çalışmalarda arttırılabilir. Böylece, daha fazla faktör arasındaki ilişki araştırılıp yeni bulgular elde edilebilir. Farklı değişkenler arasındaki farklı bağlantılar böylece tespit edilmiş olacaktır. 407
KAYNAKÇA Kitaplar Abeysekera, Indra. Intellectual Capital Accounting, New York, Routledge Publishing, 2008. Akdoğan, Nalan ve Nejat Tenker. Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Ankara, Gazi Kitabevi, Genişletilmiş 7. Baskı, 2001. Alvesson, Mats ve Stanley Deetz. Doing Critical Management Research, Londra, İngiltere, SAGE Publication Series in Management Research, 2000. Amidon, Debra. The Innovation Superhighway, Amerika, Butterworth-Heinemann, 2003. Andriessen, Daniel. Making Sense of Intellectual Capital, Amerika, Butterworth Heinemann - Elsevier Publishing, 2004. Arıkboğa, Şebnem. Entelektüel Sermaye, No: 30, İstanbul, Derin Yayınları, 2003. Badaracco, Joseph. The Knowledge Link: How Firms Compete through Strategic Alliances, Boston, Massachusetts, Amerika, Harvard Business School Press, 1991. Barutcugil, İsmet. Bilgi Yönetimi, İstanbul, Kariyer Yayıncılık, 2. Baskı, 2002. Beaulieu, Philip, Williams, Mitchell ve Michael Wright. Intellectual Capital Disclosures in Swedish Annual Reports, Nick Bontis, (dzl.), Amerika, Butterworth-Heinemann Publishing, 2002. Berk, Niyazi, Finansal Yönetim, Türkmen Kitabevi, 2000. Bontis, Nick. Managing Organizational Knowledge by Diagnosing Intellectual Capital, Oxford University Press, 2002. Bounfour, Ahmed. The Management of Intangibles: The Organization’s Most Valuable Assets, Routledge Publishing, 2003. Brealey, Richard. İşletme Finansının Temelleri, Ünal Bozkurt (çev.), İstanbul, Literatür Yayınları, 2001. 408
Brooking, Annie. Intellectual Capital, İngiltere, International Thomson Business Press, 1996. Brooking, Annie. Intellectual Capital: Core Asset for the Third Millenium Enterprise, International Thomson Business Press, 1996. Bukowitz, Wendi ve Ruth Williams. The Knowledge Management Fieldbook, Prentice Hall Publishing, 2000. Büyük Ansiklopedi. Cilt: 4. Büyük Larousse. Milliyet Yayınları, Cilt: 7. Chatzkel, Jay. Intellectual Capital, Oxford, İngiltere, Capstone Publishing, 2002. Choo, Chun Wei ve Nick Bontis. The Strategic Management of Intellectual Capital and Organizational Knowledge, Oxford University Press, 2002. Clark, Kim ve Takahiro Fujimoto. Product Development Performance, Strategy, Organization and Management in HT World Car Industry, Boston, Massachusetts, Amerika, Harvard Business School Press, 1991. Cohen, Jeffrey. Intangible Assets: Valuation and Economic Benefit, John Wiley & Sons, 2005. Cornell, Bradford. Corporate Valuation: Tools for Effective Appraisal and Decision Making, Chicago, McGraw-Hill Publishing, 1993. Danish Agency for Trade and Industry. Intellectual Capital Accounts: Reporting and Managing Intellectual Capital, Publications of Danish Agency for Trade and Industry, Mayıs 1997. Davis, Peter. Human Resource Management in Cooperatives, Cenevre, İsviçre, International Labour Office Publications, 2004. Deegan, Craig. Financial Accounting Theory, Sydney, Avustralya, Irwin McGraw-Hill Publishing, 2000. Deming, Edwards. The New Economics of Industry, Government, Education, Cambridge, Massachusetts, Amerika, MIT (Massachusetts Institute of Technology) Press, 1993. Drucker, Peter. 21. Y.Y. için Yönetim Tartışmaları, İstanbul, Epsilon Yayıncılık, 1999. 409
Drucker, Peter. Management Challenges for the 21st Century, New York, Amerika, Harper Collins Publishers, 1999. Drucker, Peter. Yeni Örgütün Ortaya Çıkışı, Gündüz Bulut (çev.), İstanbul, MESS Yayınları, Nisan 1999. Edvinsson, Leif ve Michael Malone. Intellectual Capital: Realizing Your Company’s True Value by Finding Its Hidden Brainpower, New York, Harper Collins Publishers, 1997. Edvinsson, Leif ve Michael Malone. Intellectual Capital: Realizing Your Company’s True Value by Finding Its Hidden Roots, New York, Harper Collins Publishers, 1997. Ercan, Metin Kamil, Öztürk, Mutlu Başaran ve Kartal Demirgüneş. Değere Dayalı Yönetim ve Entelektüel Sermaye, Ankara, Gazi Kitabevi, 2003. Erkal, Zekeriya, “Entelektüel Sermaye: Ölçülmesi ve Raporlanması”, Derin Yayınları, 2006. Fitz-enz, Jac. The ROI of Human Capital, New York, American Management Association - AMACOM Publishing, 2000. Gibson, Rowan. Geleceği Yeniden Düşünmek, Sinem Gül (çev.), İstanbul, Sabah Kitapları, 1997. Goffee, Rob ve Gareth Jones. İnsanları Yönetmek, Gündüz Bulut (çev.), İstanbul, Mess Yayınları, 1999. Gökçen, Gürbüz, Akgül, Başak Ataman ve Cemal Çakıcı. Türkiye Muhasebe Standartları Uygulamaları, İstanbul, Beta Yayınevi, 2006. Grafstörüm, Gottfried ve Leif Edvinsson. Accounting for Minds, Stockholm, Larsherberts Offset, 1998. Granstrand, Ove. The Economics and Management of Intellectual Property: Towards Intellectual Capitalism, Cheltenham, İngiltere, Edward Elgar Publishing, 1999. Hall, Bradley. The New Human Capital Strategy: Improving the Value of Your Most Important Investment Year After Year, New York, Amacom Publishing, 2008. Itami, Hiroyuki. Mobilizing Invisible Assets, Boston, Massachusetts, Amerika, Harvard University Press, 1987. 410
Kaplan, Robert ve David Norton. Balanced Scorecard: Şirket Stratejisini Eyleme Dönüştürmek, Serra Egeli (çev.), İstanbul, Sistem Yayıncılık, 1999. Karakaya, Mevlüt. Muhasebe Bilgi Sistemi ve Bilgi Teknolojisi, Ankara, Gazi Kitabevi, 1994. Kaval, Hasan. Bankalarda Risk Yönetimi, Ankara, Yaklaşım Yayınları, 2000. Kluge, Jurgen, Stein, Wolfram ve Thomas Licht. Knowledge Unplugged, Palgrave Publishing, 2001. Kotler, Philip. Liderlerlik, Meral Tüzel (çev.), İstanbul, Mess Yayınları, 1999. Koulopoulos, Thomas ve Carl Frappaolo. Why Do a Knowledge Audit?, Boston, Amerika, Butterworth-Heinemann Publishing, 2000. Kreitner, Robert ve Angelo Kinicki. Organizational Behavior, Irwin McGraw-Hill Publishing, 1992. Kulkki, Seija ve Mikko Kosonen. How Tacit Knowledge Explains Organizational Renewal and Growth: The Case of Nokia - Managing Industrial Knowledge, Londra, İngiltere, SAGE Publications, 2001. Lev, Baruch. Intangibles: Management, Measurement and Reporting, Washington, Brookings Institute Press, 2001. Marr, Bernard. Perspectives on Intellectual Capital: Multdisciplinary Insights into Management, Measurement and Reporting, Amerika, Butterworth Heinemann - Elsevier Publishing, 2005. Nonaka, Ikujiro. Bilgi Yaratan Şirket, Gündüz Bulut (çev.), İstanbul, MESS Yayınları, Nisan 1999. Nonaka, Ikujiro ve Hirotaka Takeuchi. The Knowledge Creating Company: How Japanese Companies Create the Dynamics of Innovation, Oxford, İngiltere, Oxford University Press, 1995. Okay, Ayla. Kurum Kimliği, Media Cat Yayınları, 2002. Önce, Saime. Muhasebe Bakı ş Açısı ile Entelektüel Sermaye, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayinları, 1999. Örten, Remzi, Kaval, Hasan ve Aydın Karapınar. Türkiye Muhasebe - Finansal Raporlama Sandartları (TMS - TFRS), Gazi Kitabevi, 2007. 411 Petty, Richard ve James Guthrie. The Case for Reporting on Intellectual Capital: Yüklə 5,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||