Baskin Oran

Son defa: “Türk” ve “Türkiyeli”

Baskin Oran

Önce, hayattaki en saygideger insanlarin en basinda gelen Ahmet Isvan’in, telefonda anlattigi öykü:

Annemin amcasi Sâti bey, tam adiyla Sâti El Husrî, o zamanin çok önemli bir egitimcisi imis. Cumhuriyet kurulduktan sonra Mustafa Kemal çagirmis. Maarif Vekaletinde kendisiyle çalismak istedigini söylemis. Yani, milli egitim bakanligi öneriyor. Sâti bey söyle cevap vermis:

“Efendim, ben Arap’im. Biz Osmanli iken bana yer vardi. Simdi siz bir Türk Devleti kurdunuz. Bana yer kalmadi. Müsaade ederseniz ben kendi memleketime gidecegim”

Ve Sâti bey kalkip ilkin Irak’a, sonra Misir’a, sonra yine Irak’a gitmis. Her gittigi yerde dislanmis. Sonunda, Irak’ta ölmüs...

Bu öykünün, hazinligini artiran ayrintilari ve devami var ama, bir baska gün. Sanirim anlasilmistir.

***

Siz bana bakmayin. Yukaridaki son cümleden pek emin degilim. Çünkü bugün, kafasi iyi çalisan bir sinif arkadasimin köse yazisi internetten geldi. Sevr Paranoyasinin paranoya falan olmadigini döne döne yaziyor ve bu ülkeyi “parçalatmayacaklarini” söylüyor. Onun için, izin verirseniz bir daha anlatayim.

Benimle iliskiyi 25 yildir hiç kesmemis ve her gittigi yerden yazmis bir ögrencimin Cezayir’den yolladigi epostayla baslayalim:

Sevgili Hocam, Sevgili Abim,

(...) 1975’te Kibris’a 16 yasinda ilk gidisimde bana “Sen Türkiyeli misin?” diye sormuslardi. Ilk defa orada duymustum. Bir de, 30 yil sonra. Daha önce size söylemistim: Cezayir’de (Algerie) Arap, Berber, Tuareg, Mozabit vs. degisik gruplardan insanlar yasiyor. Bir Berber “Je suis Arabe” demiyor ama “Je suis Algerien” diyebiliyor. O zaman tabii ki bir Kürt “Ben Türk’üm” diyemez; Türk bir irkin adi. Türkiye vatandasiyim ya da Türkiyeliyim diyebilir gururunu incitmeden. Zaten dedirtmedik de ne oldu? Adamlar dalga geçerek “TC’liyim” demeye basladi (...)

***

Acaba bu sefer anlatabilmis miyimdir? Ne olur ne olmaz, biraz daha yazayim.

Ulus denilen sey iki türlü insa edilir: Kan esasi, toprak esasi. Eger ülkede çok sayida etnik/dinsel grup varsa, ki Türkiye böyledir, ikincisinden baska çare yoktur. Bu durumda, ülkenin üst-kimliginin (devlet tarafindan vatandasa biçilen kimligin) adi, bütün bu alt-kimlikleri (vatandasin kendine biçtigi kimligi) kucaklayabilmek için, bütün bunlarin adlarindan farkli bir ad olarak seçilir. Yoksa, bunlardan üstün olaninin adi üst-kimlik ilan edilip, sonra da “Bu ad herkesi temsil ediyor” denemez. Ama Türkiye’de deniyor!

Iran, Fransa, B.Britanya, Ispanya... Bunlarda, sirayla: Iran, Frank, Breton, Ispanyol diye bir alt-kimlik bulunmaz. Birincisinde Farslar, Azeriler, Kürtler, Beluciler vs. vardir. Ikincisinde Korsikalilar, Bretonlar; Oksitanlar, vs. vardir. Üçüncüsünde Iskoçlar, Ingilizler, Galliler, Irlandalilar vardir. Dördüncüsünde Katalanlar, Basklar, Andaluzyalilar, Kastilyalilar vs. vardir. Yani, bütün bu ülkelerde alt-kimlikler ile üst-kimligin adi tamamen farklidir.

“Türkiyeli”yi bir türlü benimseyemeyenlerin itirazlari sunlar:

1) “Türkiyeli, Türk’ten gelir, yani meseleyi çözmez”: Bunu en çok milliyetçi Kürtler söylüyor; “Anadolu Cumhuriyeti” öneriyorlar. Trakya’yi ne yapacaksin? Üstelik, bu ülkenin adini Türkler koymadi. Kimi ülkeler “disaridan” adlandirilir. Türkiye’nin adi da Venedikliler tarafindan verildi: Turchia. Zaten, ilk basta devletin adi da buydu: Turkiya Cumhuriyeti. “Türk” adi da Çinliler tarafindan verilmisti: Törük. Sevr metninde 20 kere “Osmanli Imparatorlugu”, 200 kere “Türkiye” geçer, biliyor muydunuz?

2) “Bu, bizi parçalar”: Tam tersine. Asil, “Türk” parçaliyor. Türk etnik kimliginden olmayanlari yabancilastiriyor. “Ben Türk’üm” demeyen insanlar nasil “Türk” üst-kimliginde birlesir?

3) “Türk üstünlügünden vazgeçilemez”: En samimi olanlar, bunlar. Tabii, en cahil olanlar da...

4) “Birsey fark etmeyecektir”: Etmeyecek olur mu? Bu ülkede tüm etnik ve tüm dinsel kucaklayan bu terim hiçbirinin digerlerinden önde olmadigini ilan ediyor. Yalnizca üzerinde yasanilan topraga gönderme yapiyor. Bundan daha kucaklayici ve nesnel simge olur mu?

***

“Kafam karisti”. Çok iyi; karissin. Hiç karismamis olup da kendinden emin kafa, sadece maganda kafasidir.

“Türkiyeli’ye alisamiyorum”. Kolay degil. Yastigini degistirdiginde bile alismak zordur. Kolay degil, 1920’lerden beri her önemli sorunu (Kürt, Rüsvet, Tehcir, Yolsuzluk, Alevi, vs.) sürekli halinin altina süpürdük. Doldu. Koktu. “Koktu” diyenleri vatan haini yapmak artik halletmiyor. AB’den de nefret ediyoruz, çünkü bu çöpleri çikartip atmamizi sart kosan o.

Ama artik, Yeni Safak’ta Bayramoglu’nun dedigi gibi, “Cin Siseden Çikti”. Artik Türkiye bunlari mecburen düsünecek. Bugün “Lozan’i elestiriyor, demek ki Sevr’i istiyor” buyuranlar 15 yil önce de “Amerika gitsin de Rusya mi gelsin?” diyordu; bunlar biraz zor ögrenir. Ama insan olan degisecek; hiç kendinizi üzmeyin.