Bu dönemde Atatürk devrimlerinin hazırlayıcılığını, yaygınlaştırılmasını ve savunuculuğunu aydınlarla edebiyatçılar yüklenir.
Edebiyatın Ankara çizgisinde resmi ideolojiyi benimseyerek geliştiği görülür.
Kurtuluş savaşını destekleyen kalemler Cumhuriyet kurulduktan sonra devlet kademelerinde görev alırlar. Sanatçı ve edebiyatçıların büyük çoğunluğu bu dönemde birer devlet memurudur.
Kurtuluş savaşı sırasındaki kahramanlık edebiyatı Cumhuriyet’ten sonra hemen sığ bir “memleketçi edebiyatı”na dönüştürülür.
Cumhuriyet edebiyatı (özellikle ilk on yılda) Milli edebiyatın konu, şekil ve öz bakımından bir devamıdır.
Türk hikâye ve romanı 1930’lara kadar Milli Edebiyat etkisinde gelişir. 1930’lardan sonra toplumcu gerçekçi bir çizgiye yönelir.
YEDİ MEŞALECİLER
Beş Hececilere tepki olarak doğmuştur.
Canlılık, samimiyet ve daima yenilik parolalarıdır.
Heceyi kullanan bu şairler biçimde bir yenilik getiremediklerinden ve şiirleri canlılık, samimiyet ve yenilikten yoksun olduğu için topluluk kısa sürede dağılmıştır.
Ziya Osman Saba (Sebil ve Güvercinler, Nefes Almak, Geçen Zaman,
Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi)
Cevdet Kudret Solok (Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman, Süleyman’ın Dünyası)
Kenan Hulusi Koray (Bir Yudum Su, Bir Otelde Yedi Kişi)
Oğlumuz, Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uyku Arasında (Öykü)
Behçet Necatigil
Klasik şiirimizin yöntemlerinden yararlanırken dolaylı bir anlatımı benimsemiştir.
Büyük kent insanının sıkıntı ve kaygılarını anlatmıştır.
İlk şiiri Varlık’ta yayımlanan şairin otuz civarında eseri vardır.
Şiirlerinde ev, aile, yakın çevre üçgeninde, hayal ile gerçeği, insanın başından geçebilecek durumları, başarıyla anlatmıştır.
Kapalı Çarşı, Çevre, Evler, Eski Toprak (Şiir)
Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, Bile Yazdı (Düzyazı)
Yıldızlara Bakmak, Gece Aşevi, Üç Turunçlar (Radyo oyunları)
Cahit Külebi
Günümüz şairlerindendir.
Kendine özgü şiir dili vardır.
Memleket konularını gerçekçi bir tutkuyla ve romantik izlenimleriyle işler. Böylece kendisinin “gerçekçi romantizm” dediği bir şiir ortaya koyar.
İçten ve rahat söyleyişiyle halk şiirini anımsatır.
Adamın Biri, Rüzgar, Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda, Türk Mavisi, Sıkıntı ve Umut…
Abdülhak Şinasi Hisar
Eleştiri yazıları ve romanlarıyla tanınır.
Fahim Bey ve Biz adlı eseriyle roman ödülü alır.
Hatıra, görgü ve kültür ögeleri eserlerinde önemli yer tutar.
Cümleleri uzun, söyleyişi sanatlıdır.
Eserlerinde eski İstanbul’dan söz eder.
Çamlıca’daki Eniştemiz, Ali Nizami Beyin Alafrangalılığı ve Şeyhliği (Roman)
Boğaziçi Mehtapları, Geçmiş Zaman Köşkleri (Anı-Deneme)
Necip Fazıl Kısakürek
Edebiyatın hemen her dalında eser vermiştir.
İlk şiirlerinde halk şiirinin öz ve biçim özelliklerinden yararlanmıştır.
Mistik anlayışı modern şiirimize getiren kişidir.
Şiirlerinde insanın evrendeki yeri, madde ve ruh problemleri, iç alemlerin gizli duygu ve tutkuları vardır.
Fransız sembolistlerinden etkilenmiştir.
Tiyatrolarında sosyal sorunları ve insanımızın manevi bunalımlarını işlemiştir.
Örümcek Ağı, Kaldırımlar, Ben ve Ötesi, Sonsuzluk Kervanı, Çile (Şiir)
Bir Adam Yaratmak, Tohum, Reis Bey (Oyun)
Babıali (Anı)
Ahmet Turan Oflazoğlu
Günümüz oyun yazarlarındandır.
Günlük yaşamın gerçekleriyle, tarihsel gerçekleri sanatın potasında eriterek yansıtmıştır.
Çok sayıda ünlü yapıtı çevirerek dilimize kazandırmıştır.
Bizans Düştü, Keziban, Deli İbrahim, IV. Murat, Cem Sultan, Genç Osman, Sinan, Gardiyan, Sokrates Savunuyor… (Oyun)
Recep Bilginer
Şiir yazarak sanat yaşamına başlar, daha sonra oyun yazarlığına yönelir.
Eserlerinde konu olarak toplumdaki aksaklıkları seçer.
Köylülerin sorunlarını anlatır.
Parkta Bir Sonbahar Günüydü, Ben Devletim, İsyancılar, Yunus Emre, Sarı Naciye (Oyun)
Refik Erduran
Toplumla ilgili bozuklukları oyunlarında başarıyla işlemiştir.
Dramatik oyunlarında ahlaki değerlere önemli bir yer ayırır.
Cengiz Han’ın Bisikleti, Karayel Köprüsü, Bir Kilo Namus, Deli, Turp Suyu, Canavar Cafer, Tamirci (Oyun)
Yağmur Duası (Roman)
Gülerek, İblisler-Azizler-Kadınlar (Anı)
Orhan Asena
Günümüz oyun yazarlarındandır.
Oyunlarında gerilimi sağlayan öğe genellikle başkaldırma olaylarıdır.
Hürrem Sultan, Tanrılar ve İnsanlar (Gılgamış), Tohum ve Toprak (Alemdar Paşa)
CUMHURİYET DÖNEMİ ÖYS SORULARI
İlk şiirlerini Dergâh ile Milli Mecmua’da yayımladı. Hecenin beş şairine bağlanmayarak sanatını tek başına kurdu. İçtenlikli ve ince, duygusal yönü ağır basan memleket şiirleriyle tanındı; hece ölçüsüne yeni olanaklar aradı. Halk edebiyatıyla ilgili kimi çalışmalarda bulundu. Şiirleri “Şiirler” adlı kitapta toplandı. “Koçyiğit Köroğlu”, “Köşebaşı” gibi piyesleri, tiyatrolarda ilgiyle izlendi.
Burada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ahmet Hamdi Tanpınar
B) Faruk Nafiz Çamlıbel
C) Orhan Seyfi Orhon
D) Enis Behiç Koryürek
E) Ahmet Kutsi Tecer
1990
Cevap: E
Uyandım baktım ki sabah
Uyandım baktım ki sabah
Güneş vurmuş içime
Kuşlara yapraklara dönmüşüm
Pır pır eder durur, bahar rüzgârında
Bu dizeler Orhan Veli’nin şiirine özgü aşağıdaki niteliklerden hangisine örnek gösterilebilir?
A) Edebi sanatlara yer vermemesine
B) Nükteli bir söyleyişi yeğlemesine
C) Doğa betimlemesine başvurmasına
D) Ölçü ve uyağa önem vermemesine
E) Toplumsal sorunlara değinmesine
1992
Cevap: D
Şiir, öykü, roman, deneme ve edebiyat tarihi alanlarında yapıtlar vermiş, çok yönlü bir yazardır. Daha çok sembolist akıma girebilecek, ahenkli ve orijinal hayallerle yüklü şiirler yazmıştır. Hikâyelerinde insan ruhunun temeli saydığı bilinçaltına ve rüyalara geniş yer vermiştir. Romanlarında bu öğelerle birlikte, tarihsel, toplumsal konuları da ele almıştır.
Şiir, öykü, roman, deneme ve edebiyat tarihi alanlarında yapıtlar vermiş, çok yönlü bir yazardır. Daha çok sembolist akıma girebilecek, ahenkli ve orijinal hayallerle yüklü şiirler yazmıştır. Hikâyelerinde insan ruhunun temeli saydığı bilinçaltına ve rüyalara geniş yer vermiştir. Romanlarında bu öğelerle birlikte, tarihsel, toplumsal konuları da ele almıştır.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
B) Abdülhak Şinasi Hisar
C) Ahmet Hamdi Tanpınar
D) Namık Kemal
E) Hüseyin Rahmi Gürpınar
1994
Cevap: C
İlk şiirlerinde duygusal, bireysel, romantik bir tutumu vardı. Anlatımı lirik, dili durudur. Daha sonraki şiirleri, asıl şiirlerinin şaşırtıcı öncüleridir. O sıralarda etkilendiği gerçeküstücülerin şiirleri gibi ölçüsüz ve uyaksızdır. Geleneksel şiirle, edebi sanatlarla, şairanelikle, ölçü ve uyağın sağladığı mekanik ahenkle her türlü bağı koparmıştır. Her türlü sözcüğün şiire girebileceğini göstermiştir. Kimi şiirlerinde bir alay sezilir.
Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ahmet Haşim
B) Yahya Kemal
C) Orhan Veli
D) Ahmet Hamdi Tanpınar
E) Cahit Sıtkı
1995
Cevap: C
Nurullah Ataç’la ilgili yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Eleştiri türünün gelişmesinde önemli katkılarda
bulunmuştur.
B) Dilimizin özleşmesine öncülük etmiştir.
C) Konuşma dilindeki devrik cümlenin yazıda da
kullanılmasını yaygınlaştırmaya çalışmıştır.
D) Yaşadığı dönemde deneme türünün başarılı bir
temsilcisi olmuştur.
E) Öykü alanında da ürünler vermiştir.
1995
Cevap: E
Aşağıdakilerden hangisi “hecenin beş şairi”nden biri değildir?
İlk şiirlerini 1936’da yayımlamaya başlamıştır. Bunlar o güne kadar şiir diye bilinen ürünlere bir tür başkaldırıdır. Öyle ki, şiiri birtakım kalıp ve klişelerden, yıpranmış benzetmelerden, başka bir deyişle şairanelikten kurtarmıştır. Hayali, şiirden kovmuş ya da çok az bir hayalle yetinmiştir. Yalın, gündelik bir dilin söz kalıplarına yaslanarak şiirlerini oluşturmuştur. Gündelik yaşamı şiirin çıkış noktası yapmıştır.
Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cahit Sıtkı Tarancı
B) Faruk Nafiz Çamlıbel
C) Orhan Veli Kanık
D) Fazıl Hüsnü Dağlarca
E) Cahit Külebi
1995
Cevap: C
Gazetelerde fıkra, başyazı, söyleşiler yazdı. Öykü ve oyun yazarı olarak tanındı. İlk oyunlarından sonra epik tiyatro örneği olarak “Keşanlı Ali Destanı”nı yazdı. Güncel olayları konu alan eleştirel oyunlarını seyirciye sunabilmek için kabare tiyatrosunun kuruluşuna öncülük etti.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Haldun Taner
B) Recep Bilginer
C) Necati Cumalı
D) Refik Erduran
E) Turan Oflazoğlu
1998
Cevap: A
Şiire heceyle başlayan, serbest ölçüyle hemen her konuda çok ürün veren, usta bir ozandır. İlk kitabından bu yana sürekli kendini aşmaya çalışmıştır. Bireyselden toplumsala, ulusaldan evrensele uzanan bir çizgide, özü ve söyleyiş sağlamlığı kolay öykünülemeyecek, özgün bir şiir gerçekleştirmiştir. “Türkçem benim ses bayrağım.” diyen ozan, kendine özgü bir dil yapısı, bir biçim yaratmıştır. Kurtuluş Savaşımızla ilgili şiirlerini bir kitapta toplamıştır. Yapıtlarından biri de “Çocuk ve Allah”tır.
Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mehmet Emin Yurdakul
B) Ahmet Muhip Dıranas
C) Fazıl Hüsnü Dağlarca
D) Ziya Osman Saba
E) Cahit Sıtkı Tarancı
1998
Cevap: C
Çağının hikâye anlayışından büsbütün ayrı bir yolda yürümüştür. O zamana kadar edebiyatımızda hep Maupassant hikâyeleri örnek alınıyor, başı, sonu, ortası belli olan, acıklı ya da gülünç bir olaya dayanan, şaşırtıcı ve çarpıcı sonuçlarla biten eserler yazılıyordu. Oysa bu hikâyecimiz, konularını günlük yaşayışın en sade, en silik olaylarından seçmiştir. Bazı yazarlar onun hikâyelerinin Çehov hikâyelerine benzediğini, edebiyatımıza Çehov tekniği getirdiğini söylerler.
Bu özelliklere sahip olan ünlü hikâyecimiz aşağıdakilerden hangisidir?
“Anadolu halkının bir ruhu vardır, nüfuz edemedin. Bir kafası vardı, aydınlatamadın. Bir vücudu vardı, işleyemedin. Onu cehlin ve yokluğun ve kıtlığın eline bıraktın. O, katı toprakla kuru göğün arasında bir yabani ot gibi bitti. Şimdi, elinde tırpan, buraya hasada gelmişsin. Ne ektin ki ne biçeceksin? Sana ıstırap veren her şey senin eserindir.”
“Anadolu halkının bir ruhu vardır, nüfuz edemedin. Bir kafası vardı, aydınlatamadın. Bir vücudu vardı, işleyemedin. Onu cehlin ve yokluğun ve kıtlığın eline bıraktın. O, katı toprakla kuru göğün arasında bir yabani ot gibi bitti. Şimdi, elinde tırpan, buraya hasada gelmişsin. Ne ektin ki ne biçeceksin? Sana ıstırap veren her şey senin eserindir.”
diyen bir roman kahramanı edebiyatımızın aşağıdaki dönemlerinin hangisinde yaratılmış olabilir?
A) Toplum yararını ön planda tutarak halka yönelen Tanzimat döneninde
B) Özellikle kişilerin ruhsal durumlarını incelemeye yönelen Edebiyat-ı
Cedide döneminde
C) 1908’den sonra, Edebiyat-ı Cedide geleneğini bir süre daha sürdüren
Fecr-i Ati döneminde
D) Birinci Dünya Savaşı yıllarında güçlenen Milli Edebiyat döneminde
E) Köy ve köy sorunlarının ağır bastığı ve yeni boyutlar kazandığı
Cumhuriyet döneminde 1976
Cevap: E
Hikâyelerinde konu ve olaydan çok, şiirsel etki yaratacak durumları ele alan, genellikle balıkçıları ve deniz insanlarını anlatan, daha çok bir İstanbul hikâyecisi olarak bilinen yazarımız aşağıdakilerden hangisidir?
