Bəxtiyar Tuncay IV müHƏMMƏd gəray xanin yarliqlari IV mühəmməd Gəray Xanın dövründə kəsilmiş sikkə

Yarlığın orijinal mətni:

Hu.

Mühəmməd Gəray Xan bin Səlamət Gəray Xan.

Sözümiz.

Cənab-i dövlət-mab rifət-nisab dostumız və qardaşımız qıral dövlətiştimal damə müsələhata ilə yövmül-Qərar savbına səlam-səlamət rəsan və peyam məsərrət-nişan iblağıyle hal və xətrələri sual olunduqdan soñra ilâm yarlığ-i şərif Xani budır ki, Mühəmmədşah Mirzə və Telşin qulumız ilə tərəf-I səadətimizə köndərdigiñiz məktüb vasıl olub, hər nə cəvab yazmış isəñüz, olsana sözləriñiz məlüm-i şərifimiz olmuşdır.

Dostumız və qardaşımız, sizüñ vilayətiñüziñ dostluqlarında və eyüliklərində bulunduğımızı söyləmək lazim degil, məlümıñızdır. İnşəAllah Təala, bundan soñra dəxi muradımız dostluqda və eyüliklərdə bulunmaqdır. Haq Sübhanə və Təalaya məlümdır və lakin bundan əsbaq Marşalqa quluñıza hatriñiz qalub, üzərində olan mənsubnı alduğıñız istima olunmış idi. Halə iki tərəfə əskər cəm olunub bir ğeyri işə mübaşərət eylədügiñiz mösmümız olmuşdır. Məqul və layıq iş degildir. Zira Lih Vilayəti düşmən qəhrin az körmiş degillərdir. Layıq olan bədül-yövm asudə hal və rahat olmalarına sıy olunmaqdır və qullarıñ işi daim xətadır. Əfəndisi olanlar olur-olmaz sözə qulaq urmayüb, əfv etmək kərəkdir. Qul nüqsansız olmaz, suçundan vazkelinməzsə, qul kəzdirmək qəbul degildir.

Dostumız və qardaşımız, eyüligiñiz istəriz. Vilayətiñüzə əməgimiz səbqat itməklə fəsad olur deyü, canımız açıyür və Marşalqa quluñız cənab-i səadətimizə məktüb köndərüb, qıral əfəndimdir, bəndə xəta yoqdur deməm, lakin məfasid söziylə baña xətri qaldı, əfəndisindən xəvf etməz qul olmaz, qıral qardaşıñızdan suçmı rica idərsəñüz, əfv idər olunca xidmətində bulunub oğurunda can və başım fəda idər quluyım diməklə, filvaqi bir işə yarar ve lazim quluñız olduğundan məktüb-i məvəddətimizlə qulumız Dədəş ağa köndərilmişdir. Bu xüsusda bizim dəxi xətrimiz körüb, Marşalqanıñ nə qədər suçı var isə dəxi, əfv idüb, kəl-əvvəl qulluqıñıza qəbul idəsiz.

Mühəmmədşah Mirzə və Telşin ilə irsal eylədigiñiz məktübdə Marşalqanıñ suçın əfv etmək muradımız idi və lakin xiyənəti kün-kündən ziyadə oluyür dimişsiz. İnşəAllah Təala, şimdən soñra xiyənət etməzdir və bir dəxi xiyanət etməyəcəginə biz kəfil olduq. Kəfalətimizə itimad idəsiz, tərəf-i xilafıñızda bulunmayüb, toğrulıq ilə xidmət idər. Bir quluñızdır, al sözinə uyüb qəhr idərsəñüz, məqul degildir. iİki tərəfdən fitnə və fəsad olub, niçə yâramaz işlər olur və ətrafıñızda olan düşmənlər həz idüb və yurtuñıza hus idərlər. Dört tərəfdə düşmən bir furca bolmasına bais olur, eyü iş degildir və ihtiyat olunacaq mahəlldir. Əgər cərmən əfv idüb və qulluqa qəbul idərsəñiz inşəAllah Təala, düşməndən intiqam alınub, niçə fətih bab olunur ümidindəyüz.

Bu ricamız siz qardaşımızıñ yânında qəbul olur məmuliylə məktüb təhrir olunmışdır. Tərəddüd etməyüb suçundan keçməñüz murad-i şərifimizdir. Bu ricamızı diriğ etməyəsiz. Bizim çalışdığımız siziñ və yurtuñızıñ eyüligi içün olduğı məlümıñızdır və halə Marşalqa tərəfinə dəxi bir qulumızı köndərüb tənbih etmişüzdir, sözümiz qıral qarındaşımız kəndü əfəndiñdir, biz suçkə rica eylədik, zinhar bir dəxi müxalifətdə bulunmadan hazr ilə və al sözüne əməl etmə, əfəndigə bir xoş doğrılıq və xidmət ilə qıral qardaşımız bizim ricamız qəbul idüb və səniñ suçünı bağışlar, sədaqət ve qulluq ile deyü, bu yüzden köndərmişizdir. Ğeyri söz söylərlərsə itimad etməyəsiz.

Baqı cəvab lisana Dədəş ağa qulumıza sipariş olunmışdır.

Xan Mühəmməd Gəray bin Səlamət Gəray Xan (Документы Крымского Ханства.., 2017, s. 171-173).
Qaynaqça
Гайворонский O. Повелители двух материков, том 1, Киев-Бахчисарай, 2007 г.

Документы Крымского Ханства из собрания Хусейна Фейзханова / Составитель, транслитерация: Р. Р. Абдужемилев. Симферополь, 2017. 872 s.