Beynəlöalq əlaqələrin ən etibarlı

danışıqlar;

2.Qarşı tərəfin öz ehtiyaclarının təmin olunma-

Sına cəhd etməsi ilə müşayət olunan danışıqlar;

3.Hə iki tərəfin ehtiyacının ödənməsinə xidmət

edən danışıqlar;

4.Öz ehtiyaclarını qarşı tərəfin ehtiyacının ödən-

məsi naminə qurban vermək;

5.Hər iki tərəfin qarşilıqlı şəkildə öz ehtiyacla-

rını qurban verməsi ilə gedən danışıqlar.

Göstərilən halların hər biri taktika və strategiya məsələləri ilə izahlanmalıdır. Danışıqlara təsir göstə-rən kənar faktorların da tərəflərin hansısa seçim etməsində rol oynaya bilər. Aydındır k, öz xoşuna hansısa tərəfin öz mövqelərindən çəkilməsi az təsadüf olunan haldır.

Bütövlükdə isə müasir dünyada danışıqların pa-litrası əlvanlığı ilə diqqəti çəkir.Müzakirə olunacaq problemlər dövlətlərarası münasıbətlərdə yetərincə olmasına baxmayaraq danışıqların ənənəvi olaraq bir neçə umumi məsələlər ətrafında qruplaşma aparıl-ması daha məqsədəuyğundur.

1 . İqtisadi məsələlərlə bağlı danışıqlar;

2. Hərbi məsələlərlə bağlı danışıqlar;

3. Ekoloji məsələlərlə bağlı danışıqlar;

4. Humanitar məsələlərlə bağlı danışıqlar;

5. Siyasi məsələlərlə bağlı danışıqlar.

Bu sıranı əslində artırmaq da olar. Bu gün informasiya texnologiyaları, elm, mədəniyyət, nəq- liyyat və digər sahələrlə bağı aparılan danışıqlara daha çox təsadüf olunur. Qeyd olunmalıdır ki. Haq qında təsəvvür yaratmaq istədiyimiz danışıqlar həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli formatda aparıla bilir. Дювлятлярарасы мцнасибятлярдя чохтяряфли danışıqlar мцщцм ящямиййятли проблемлярин щяллиндя ян тутарлы васитялярдян биридир. Х1Х ясрдя формалашан «Авропа консерти»¹чохтяряфлi danışıqlar йолунда йашыл ишыг олду. XX əsrin ikinci yarısından, xüsusilə BMT yarandıq-dan sonra (1945) coxtərəfli danışıqların əsl çiçəklən-mə dövrü başlanıb. BMT Baş Assambleyasının ses-siyaları, beynəlxalq təşkilatların toplantıları, beynəl-xalq konfranlar, sammitlər, ”Böyük səkkizliyin” top-lantıları çoxtərəfli formatda aparılır. Xüsusi vurğu-lanmalıdır ki çoxtərəfli danışıqların aparılması bir sıra çətinliklərlə bağlıdır İştirakçıların say çoxluğu sərt protokol qaydalarının tətbiqi ilə müşayət olunur. Bunsuz, əslində, keçinmək qeyri- mümkündür.

Beynəlxalq münasibətlərə aid mənbələrdə bu kimi məqamlarla bağlı maraqlı məlumatlar az de-yildir. 1648-ci ildə “Otuz illik müharibə”yə son doyan Vestfal sülhünün imzalanması üçün danışıqlada iştirakçıların əyləşməsi ardıcıllığı altı aylıq muza-kirələrdən sonra həllini tapmışdı. Тяряфлярин юз мюв-гелярини мцдафия етмяк cящди щям дцнянин, щям дя бу эцнцн дипломатийасында башлыcа проблем олараг галыр. Рус-Тцрк данышыгларындан (1791-cи ил октйабр-нойабр) бящс едян китабда Г.А.Кесселбренер йазыр: «Нойа-брın 1-дя кечирилян икинcи конфрансда тцркляр трактатын 1-cи бяндиндя «Султан» сюзцня юз етиразларыны билдиря-ряк «Шащиншащ» йазылмасы тялябини гойурдулар. Руслар ися титулларла баьлы Кцчцк-Гайнарcыг сцлщцня (21.VII. 1774-cи ил) истинад едирдиляр. Бир нечя эцнлцк мцба-щисядян сонра мцвафиг дяйишиклик едилди вя йалныз бундан сонра биринcи бянд гябул олунду».^1.

Dövlətlərası münasibətlərdə elə məsələlər var ki, yalnız bir dəfə danışıq aparılması ilə həllini tapır. Elə problemlər də yaşanır ki, onların həlli coxsaylı görüşlər və danışıqlar aparılmasını tələb edir. Bu əsasda danışıqlar birdəfəlik və təkrarlanan (Xəzər dənizinin beynəlxalq-hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsi isti-qamətində beş Xəzəryani dövlət: Rusiya-Azərbaycan-İran-Türkmənistan-Qazaxıstan arasında danışıqlar, Ermənistan-Azərbaycan-Dağlıq Qarabağ münaqişə-sının nizamlanması istiqamətində aparılan danışıqlar və s.).Üzun illər həllini tapmayan problemlər ətra-fında danışıqlar sanki fasiləsiz bir mexanizmə çevrildiyindən artiq diplomatik dairələrdə “müddətsiz danışıqlar” termininə işləklik qazandırmışdır.

Danışıqların keçirilməsi formaları da çeşid-lidir.Daha populyar olan formalar aşağıdakılardır:

1.konqres-(1815-ci il Vyana konqresi,1818-ci il Aahen konqresi);