Beynəlxalq daşımalar” fənnindən mühazirələr. Beynəlxalq daşımaların mahiyyəti

Dördüncü xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, dəmir yolu nəqliyyatının, o cümlədən beynəlxalq dəmir yolu nəqliyyatının xüsusi daşıma növləri vardır. Bu növ daşımaları nəqliyyatın digər növləri tanımır. Həmin növ daşımalar yalnız dəmir yolu nəqliyyatına məlumdur. Söhbət xüsusi növ yük daşımalarından gedir. Bu daşıma növləri yükün çəkisi və həcmindən asılıdır. Onlara aşağıdakılar aiddir:

-yüklərin marşrutla daşınması;

-xırda daşıma;

-vaqonlarla daşıma.

Xırda daşıma vaqonlarla daşımadan müəyyən əlamətləri ilə fərqlənir. Onlar arasındakı fərq həmin daşıma növləri üçün müəyyən edilmiş rejimin müxtəlif olmasına əsaslanır. Belə ki, xırda və vaqon daşımaları müxtəlif rejimlərə tabedir.

Birinci, bəzi növ yüklərin, məsələn, təhlükəli yüklərin, heyvanların və digər yüklərin xırda daşıma vasitəsi ilə təyinat yerinə çatdırılması mümkün olmur. Belə yüklərin daşınması yalnız vaqon daşımaları növü ilə həyata keçirilir.

İkinci, həmin daşıma növləri bir-birindən daşıma haqqına görə fərqlənir. Belə ki, onlar üçün daşıma haqqı üzrə müxtəlif tariflər (dərəcələr) müəyyən edilir.

Üçüncü, göstərilən daşıma növləri bir-birindən yükün təyinat yerinə çatdırılması müddətinə görə fərqlənir. Belə ki, həmin daşıma növləri üçün müxtəlif çatdırma müddəti müəyyən edilir. Özü də vaqonlarla daşıma zamanı yük təyinat yerinə daha qısa müddətə çatdırılır. Başqa sözlə desək, xırda daşıma üçün nisbətən «uzun» çatdırma müddəti müəyyənləşdirilir.

Dördüncü, göstərilən daşıma növləri bir-birindən yükləmə (yükvurma) işinin kim tərəfindən həyata keçirilməsinə görə fərqlənir. Söhbət yükləmə (yükvurma) vəzifəsinin kimin üzərinə qoyulmasına görə xırda daşıma ilə vaqon daşımasının bir-birindən fərqləndirilməsindən gedir. Xırda daşıma zamanı yükü daşıma vasitəsinə (vaqonlara) vurmaq işini daşıyıcı görür, yəni yükləmə (yükvurma) vəzifəsi daşıyıcıya həvalə edilir. Vaqon daşıması zamanı isə yükləmə işi, adətən, yükgön-dərən tərəfindən görülür, yəni yükləmə vəzifəsi yükgöndərənin üzərinə düşür.

Beynəlxalq dəmir yolu daşımalarının inkişafında aşağıda göstərilən xüsusiləşdirilmiş təşkilatların mühüm rolu olmuşdur:

-Dəmir Yolu Konqreslərinin Beynəlxalq Assosiasiyası (1884cü il);

-Sərnişin və baqaj vaqonları üzrə Beynəlxalq İttifaq (1889-cu il);

-Beynəlxalq yol əlaqələrinin Mərkəzi Bürosu (1890-cı il);

-Beynəlxalq Dəmir Yolu Nəqliyyatı Komitəsi (1902-ci il);

-Yük vaqonları üzrə Beynəlxalq İttifaq (1921-ci il);

-Beynəlxalq Dəmir Yolu İttifaqı (1922-ci il);

-Dəmir yolu hərəkət tərkibi üzrə Beynəlxalq Assosiasiya (1930-cu il);

-Tez korlanan yüklərin daşınması üçün vaqonların istismarı üzrə Beynəlxalq Dəmir Yolu Cəmiyyəti (1949-cu il);

-Avropa Dəmir Yolu Daşımaları İttifaqı (1953-cü il); -Sərnişin tarifləri üzrə Avropa Konfransı (1975-ci il);

-Avropa Dəmir Yolu Sənayesi İttifaqı (1975-ci il) və b.