Bibliyografya: 6 ÇİVİZÂde mehmed efendi 6

DA'LEC B. AHMED

Ebû Muhammed Da'lec b. Ahmed b. Da'lec es-Sicistânî (ö. 351/962) Muhaddis ve fakih.

259'da (872-73) Sicistan'da doğdu. Ti­caret için gittiği Mekke, Medine, Irak, Horasan ve çevresinde Abdullah b. Ah­med b. Hanbel, Ebû Müslim el-Keccî, Os­man b. Saîd ed-Dârimî, Muhammed b. İbrahim el-Bûşencî, Ali b. Abdülazîz el-Begavî ve İbn Huzeyme gibi âlimlerden hadis tahsil etti. Kendisinden de Dâre-kutnî, İbn Şâzân el-Bağdâdî, Ebû İshak ei-İsferâyînî ve Hâkim en-Nîsâbûrî gibi âlimler rivayette bulundular.

Da'lec bir süre Mekke'de kaldı. Fakat üç bedevînin onu, "Horasanlı bir hemşeh­rin bizim kardeşimizi öldürdü, biz de se­ni öldüreceğiz" diye tehdit etmesi üze­rine Mekke'yi terkederek Bağdat'a yer­leşti. Çok zengin ve hayır sever bir kim­se olan Da'lec Mekke, Bağdat ve Sicis-tan'da hadisçilerin istifadesine tahsis edilmiş vakıflar kurdu. Hatîb el-Bağdâ­dî onun cömertliğiyle ilgili birçok menkı­be nakletmektedir.⁷⁰⁸

Da'lec Nîşâbur'a gittiği zaman İbn Hu-zeyme'nin bütün eserlerini elde etti. Dâ-rekutnî de onun rivayetlerini ihtiva eden kitapları müsned tertibine koydu ve Şu'be ile Mâlik b. Enes'in rivayetlerini bir araya getirdi. Da'lec şüphe ettiği hadis­lerin üzerine işaret koyardı. Dârekutnî hocaları arasında ondan daha sika ve titiz birini görmediğini söylemektedir. Da'lec adı geçen Müsned'l her İki varak arasına bir dinar koyarak İncelemesi için İbn Ukde'ye gönderdi. Bu sebeple onun en sağlam rivayetlere sahip olduğu ka­bul edilmektedir. Aynı zamanda fakih olduğu ve çeşitli fetvalar verdiği de bili­nen Da'lec 20 Cemâziyelâhir 351'de⁷⁰⁹ Bağdat'ta vefat etti.

Müsned'inin günümüze kadar geldi­ği bilinmemekle beraber M.üsnedü'1-mu-kıllîn adlı eserinden seçilen hadisleri İh­tiva eden bir nüsha Zâhiriyye Kütüpha-nesi'nde bulunmaktadır.⁷¹⁰

Bibliyografya:

Hatîb. Târîhu Bağdâd, VIII, 387-393; Zehe-bî, A'lâmun-nübeta\ XVI, 30-35; a.mif. Tez-kiretut-huffâz, III, 881-882; a.mlf., el-'İber, il. 87; Sübkî. Tabakât, III, 291-293; İbn Kesîr, e/-Bidâye, XI, 241-242; İbnü'l-İmad, Şezerât, III, 8; Kettânî. er-Risâletii't-müstetrafe, s. 73; Sez­gin. GAS, I, 188; Kays Âl-i Kays, et-îraniyuûn, H/2, s. 402-408.

1 Bk. Yıldız Sarayı

2 ed. N. Sarkar

3 İA, III, 439; El2 (lng.), II, 57

4 Süley­maniye Ktp., Esad Efendi, nr. 958; Şehid Ali Paşa, nr. 1068

5 nr. 1959

6 Keşfü'z zunûn, I, 99

7 Mecdî, s. 447-448

8 Atâî, s. 89

9 Lufî Paşa, s. 390-392

10 4 Şaban 954/19 Eylül 1547

11 Bu eserin birçok yazma nüs­hası bulunmaktadır; meselâ bk. Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, nr. 496

12 Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 512

13 Süleymaniye Ktp., Tekelioğlu, nr. 369, vr. 41-56

14 Süleymaniye Ktp.: Yenicami, nr. 376, vr. 144-154

15 Süleymaniye Ktp., Per­tev Paşa, nr. 621, vr. 94b-988

16 Tuhe, s. 132

17 a.g.e., s. 538

18 Bk. çivizade muhyiddin mehmed efendi

19 Bk. çivizade mehmed efendi

20 Şeyhi, I, 195-196

21 Ayvansarâyî, I, 77

22 Şeyhî.ll, 600-602

23 Stcin Osmânî,III, 407

24 Atâî, s. 44

25 Sicill-i Osmânî, IV, 313

26 Atâî, s. 317

27 a.g.e., s. 725

28 a.g.e., s 757

29 W. Kundig-F. Roiter, s. 13

30 Çermik, Diyarbakır. Hasankeyf köprüleri

31 Bk. Aslanapa, Türk Sanatı, s. 253; a.mlf., Osmanlı Devri Mimarisi, s. 165; İA, X, 656

32 İbn Bîbî, s. 304

33 Daha geniş bil­gi İçin bk. Hüsâmeddin Çoban

34 Ayasofya Ktp., nr. 3595

35 Mecdî, s. 139, 140; Atâî, s. 30, 518

36 nşr. M. Th. Houtsma

37 Gazzâlî, II, 20

38 el-A'râf 7/189-190

39 el-Bakara 2/128; Âl-i İmrân 3/35, 38; İbrâhîm 14/35, 40

40 Âli İmrân 3/14

41 el-Furkân 25/74

42 Müsned, II, 72

43 Meselâ bk. el-Kehf 18/46; Sebe' 34/37; el-Münâfikün 63/9

44 el-Hadîd 57/20

45 el-Enfâl 8/27-28; Sebe1 34/34-35

46 el-Mü'mi-nûn 23/55-56; et-Tegâbün 64/14

47 et-Tahrîm 66/6

48 Bk. Râzî. XXX, 46; İbn Kesîr, IV, 390-393

49 Buhârî, "Cuma, 11; Müslim, "İmâre", 20

50 Buhârî, "Rikâk", 17; Müslim, "İmâre", 5

51 Ebû Dâvûd, "Edeb", 70

52 Buhârî, "Edeb", 108

53 İbn Kayyim el-Cevziyye, s. 101-102; ayrıca bk. ad koyma

54 İbn Mâce, "Edeb", 3

55 Tirmizî, "Birr", 33

56 Ibn Mahled, s. 127

57 Ibn Kayyım el-Cevziyye, s. 159

58 Kınalızâde, II, 39

59 Müsned, IV, 269

60 en-Nahl 16/58-59; ez-Zuhruf 43/17

61 el-Enam 6/ 140

62 et-Tekvîr 81/8-9

63 el-İsrâ 17/31

64 Bk. İbn Kayyım e!-Cevziyye, s. 15

65 Müsned, IV, 151

66 Buhârî, "Zekât", 9; Müslim, "Birr", 147; Tir­mizî, "Biıt", 13

67 İbn Mâce, "Edeb", 3; Tirmizî, "Birr", 13

68 Buhârî, "Hibe", 12-13; "Şehâdât", 9; Müs­lim, "Hibât", 13

69 İbn Kayyim el-Cevziyye, s. 158, 161; Münâvî, II, 297; IV,84

70 Yûsuf 12/5, 8-9

71 el-Bakara 2/233; Lokman 31/4

72 Bk. hidane

73 Buhârî, "Nikâh", 12; İbn Mâce, "Ni­kâh", 62; "Edeb", 3

74 Ebû Dâvûd, "Talâk", 35; "Cihâd", 132; Tirmizî, "Siyer", 17

75 İbn Mahled, s. 135

76 Buhârî, "Edeb", 18; Ebû Dâvûd, "Edeb", 144; Tirmizî, "Birr", 12

77 İbn Mâce, "Edeb", 3

78 MüsneA, IV, 51; Buhârî, "Edeb", 18; Müslim, "Mesâcid", 42; İbn Mâce, "Taharet", 135; Tirmizî, "Me-nâkıb", 50, "Fezâ'ilü'ş-şahâbe", 22; Ne-sâî, "İftitâh", 172, "Cum'a", 30

79 Bk. fıtrat

80 Buhârî, "Edeb", 81, "İsti'zân", 15; Müslim, "Selâm", 15

81 Buhârî, "Fezâ'ilü'ş-şahâbe", 22; İbn Mâce, "Edeb", 3; TirmizT, "Menâ-kıb", 9

82 Müsned, II, 532; Buharı. "lüm", 18, Ebû Dâvüd, "Tereccül", 15; Tirmizî, "Birr", 57

83 Müs­lim, "Taharet", 101

84 Mûsned, VI, 391; Ebû Dâvüd, "Edeb", 108; Tirmizî, "Edâhî", 17

85 Buhârî, "cAkika", 1, "Edeb", 108; Müslim, "Fezâ'il", 62; Tirmizî, "Edeb", 63

86 Bk. Aklka

87 İbn Sînâ, s. 157; Gazzâlî. III, 69; İbn Kayyim el-Cevziyye, s. 169; Kınalızâde, II, 38

88 Gazzâlî, III, 67; Kınalızâde, II, 31

89 İbn Miskeveyh, s. 23

90 en-Nûr 24/58

91 İhya, III, 68

92 Buhârî, "Edeb", 81; Müslim, "Fezâ'üü's- sahabe", 81

93 Müslim, "İmâre", 168; İbn Mâce, "Cihâd", 19; Tir-mizî, "Fezâ'ilü'l-cihâd", 11; Nesâî, "Hayl", 14

94 İbn Miskeveyh, s. 24; Gazzâiî, III, 67

95 İbn Miskeveyh, s. 23; Gaz­zâiî. III, 66; Kınalızâde, II, 33-34

96 Tuhfetû'l-meorûd,s. 171

97 İbn Mahled, s. 142; İbn Kay­yim el-Cevziyye, s. 158

98 Tâhâ 20/132

99 Ebû Dâvûd, "Şalât", 25; Tirmizî, "Mevâkit", 182

100 İbn Mahled, s. 138

101 Buhârî, "Şavm", 47; Müslim, "Şıyâm", 136

102 el-Akademiyye için­de, nşr. Abdullah Kenûn

103 el-A'râf 7/172

104 Halîmî, I, 161

105 İbn Ab-ciüşşekûr, I, 153, 155; İbn Teymiyye, Der3ü te'âruz, VIII. 428

106 Bağdadî, s. 257

107 Müsned, V, 312-313; Buharı, "Cenâ'iz", 92

108 Halîmî, I, 159-160; İbn Fûrek, s. 144

109 Fâtır 35/18

110 el-isrâ 17/15

111 İbn Hazm, IV, 135; İbn Kesîr, V, 54, 56

112 Kâdî Abdülcebbâr, s. 378, 477-479; Halîmî, 1, 157, 158; İbnü'l-Vezîr, s. 339

113 et-Tûr 52/21

114 Nûh 71/26-27

115 İbn Kesîr, V, 56-57

116 Eş'arî, Makâlât, s. 88, 100-101, 111; Halîmî, I, 157; Teftâzânî, V, 134-135

117 Bağdadî, s. 261; Beyha-kî, s. 88-89, İbn Teymiyye, Mecmû'u felâ-uâ, XXIV, 372

118 İbn Kesîr, V, 54

119 Beyhakî, s. 92; İbnü'l-Vezîr, s. 340-341

120 er-Rûm 30/30

121 Müsned, IV, 24

122 el-Araf 7/ 172

123 Bk. Tecrid Terce-mesi, IV, 593

124 Bk. Mif-tâhu künüzi's-sünne, "veled" md

125 İstan­bul 1274

126 Süleymaniye Ktp., Antal­ya |Tekelioğlu|, nr. 909

127 nşr. D. Gimaret

128 nşr. M Reşâd Salim

129 nşr. Yûsuf Ali Büdeyvî

130 nşr. Abdurrahman Umeyre

131 el-Mektebetü'1-İslâmî

132 Bk. çocuk düşürme

133 Bk. cenin

134 Bk. nesep

135 Bk. kız, oğul

136 Bk. nafaka

137 Müsned, II, 182; Ebû Dâvûd, "Talâk", 35

138 Bk. hidane

139 Bk. Velayet

140 Tirmizî, "Mevâkît", 182

141 el-Fikhü'l-İslâmî, II, 765-766

142 Mecelle, md. 1458

143 Ebû Dâvûd, 'Hudûd', 17

144 Bk. rüşd; sefeh

145 Bedreddin Simâvî, Ca­mi fuşûleyn ile birlikte

146 Dârü' I - Fikri' I - Arabî

147 Dârü' 1- Fikri' I -Arabi

148 Dârü'l-Fikri'l-Arabî

149 Mektebetü Dâri't-Türâs

150 trc. İbrahim Kâfi Dön­mez

151 Tekvîn, 1/28

152 Çıkış, 21/22-23

153 Ed., II, 99

154 Ed, II, 100-101

155 Matta, 22/32

156 Buhârî, "Bed'ü'l-halk", 6

157 Müsned, 111, 397; IV, 7; Müslim, "Kader", 2, 4

158 el-Mü'minûn 23/12-14

159 Bk. Şerefti'i-Kudât, Xlll/12: s. 50-63

160 Bk. İbn Âbidîn, I!, 380

161 Mu.F, II, 58

162 İbn Âbidîn,III, 176

163 Bk. Tûrî, VIII, 233

164 Reddü'l-muhtar, I, 602

165 el-Meusûcatü' fıkhiyye

166 Mu.F, II, 57

167 Bk. gurre

168 Bk. cenin

169 Dârü'l-Kalem

170 Dârü'l-Ma'rife

171 İbn Âbidîn, Reddü'I-muhtar ile birlikte

172 Tekvin, 16/1-4

173 Tekvin, 29/20-30; 30/36

174 11. Samuel, 5/13-16

175 1. Kırallar, 11/3; Neşîdeler Neşîdesi, 6/8

176 Meselâ bk. Çıkış, 18/2-4; Sayılar, 12/1

177 en-Nisa 4/3

178 Beyhaki, Vll, 184

179 İbn Mâce, "Nikâh", 40

180 Tirmizî, "Nikâh", 33

181 Bk. cem

182 en-Nisâ 4/3

183 Müsned, 11, 295, 347, 471; Ebû Dâvûd, "Nikâh", 38; Tirmizî, "Nikâh", 42

184 en-Nisâ 4/129

185 Dârimî, "Nikâh", 25; Ebû Dâ­vûd, "Nikâh", 38

186 Cessâs, II, 55

187 en-Nisâ 4/3

188 Buhûtî, V,91

189 Mecelle, md. 43

190 Zâdü't-me'âd, IV, 15

191 en-Nisâ 4/3

192 en-Nisâ 4/129

193 Bk. Me­celle, md. 19, 20, 25, 30, 39

194 Tefs'l-menâr, XVIII, 287

195 Mustafa es-Sibâî, s. 107

196 Bk. Kevser Kâmil Ali, s. 217 vd

197 Bk. el-Ahzâb 33/53

198 Mese­lâ Şevde bint Zem'a, Zeyneb bint Huzey-me, Hind bint Ebû Ümeyye

199 Meselâ Zey­neb bint Cahş

200 Mese­lâ Hafsa bint Ömer b. Hattâb, Ümmü Ha-bîbe bint Ebû Süfyân, Safiyye bint Huyey

201 Fethu'l-bârî, XIX, 138

202 nşr. Hasan Muhammed el-Mes'ûdî

203 Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî

204 nşr. M. Halil Herrâs

205 Matâbiu'd-Decûrî

206 nşr. H. R. Roemer

207 trc. Ouatremere

208 Eyyûbî Efen­di Kanunnâmesi, vr. 19b

209 15 Haziran 1710

210 26 Aralık 1711

211 nşr Eminönü Müftülüğü

212 Bk. Mahmud Celaleddin Paşa

213 H. Lowryr s. 20-21

214 BA, MAD, nr. 354, s. 122-130

215 BA. JD, nr. 387, s. 390

216 BA, MAD, nr. 354, s. 122

217 trc. Demet ve Heat Lowry

218 haz 5. Hitit Fes­tival Komitesi

219 trc. Ya­şar Önen

220 haz 5. Hi­tit Festival Komitesi

221 Bk. Ulucami

222 sy. 11-13

223 sy. 18-20

224 sy. 22-24

225 sy. 27 (1940). s. 836-837

226 sy. 28, 31

227 sy. 36-37 |I942|,s. 1096-1099

228 sy. 52-54

229 sy. 46-48

230 Ülkü-Halkeuieri Dergisi, XII (1938). 274

231 Bk. Çevgan

232 sy. 57, 6 Aralık 1946

233 sy. 85-87, Mart 1948

234 Kâinatın Efendisinin Hayatı

235 İstanbul 1973

236 İstanbul 1961

237 Her ikisi de Hz. Peygamberin yaşına telmihen altmış üç

238 Bk. Hakkâri

239 Şeyhî, I, 476; II, 270

240 Bk. Receb Çelebi, Çömlekçizâde

241 Bk. Ahmed Münir Bahaeddin

242 22 Kasım 1750

243 nşr. Emi­nönü Müftülüğü

244 Özcan, s. 46

245 Kitâb-ı Batıriyye, s. 291

246 21 Temmuz 1718

247 nşr Ali Haydar Alpagut-Fevzi Kurtoğlu

248 Temmuz 1768

249 nr. 91, vr. 16

250 2 Ekim 1665

251 İstanbul Evkaf Müfettişli­ği Mahkemesi, Defter, nr. 57, s. 136

252 Ocak 1717

253 BA, Umumi Şikâyet Defteri, nr. 70, s. 406

254 30 Ağustos 1851

255 Ceride-i Havadis, sy. 549, 3 Zilkade 1267

256 Bk. İsla, 4170

257 Sabah, 29-30 Haziran ve 1-3 Temmuz 1310

258 23 Temmuz 1911

259 İkdam, 24 Ağustos 1923

260 nşr. Vakıflar Umum Müdürlüğü

261 Mimar Si­nan ue Kırkçeşme Tesisleri, s. 196, nr. 32

262 a.g.e., s. 196, nr. 38

263 a.g.e, s. 197, nr. 71

264 a.g.e., s. 197, nr. 85

265 a.g.e., s. 199, nr. 160

266 a.g.e., s. 200, nr. 203

267 a.g.e., s. 201, nr. 237

268 a.g.e., s. 201, nr. 242

269 a.g.e., s. 202, nr. 255

270 a.g.e., s. 202, nr. 286

271 a.g.e., s. 203, nr. 300

272 a.g.e., s. 203, nr. 302

273 nr. 32, 38

274 nr. 71, 85

275 nr. 149, 160, Firuz Ağa Çeşmesi adıyla

276 nr. 203

277 nr. 237, 242

278 nr. 255, 286

279 nr. 300, 302

280 nr. 336

281 nr. 462

282 Cisterna Modestiaca

283 Gyllius; ö. 1555

284 22 Mayıs 1766

285 Târih,II, 63

286 trc.I. Ball

287 trc. M R.

288 nşr Vakıflar Umum Müdürlüğü

289 s. nşr. İsmet Parmaksızoglu

290 Bk. Cuılah

291 I-II, İstanbul 1961

292 İstanbul 1968

293 İstanbul 1960

294 İstanbul 1962