Bilgece hayat cenan kuvanci a
Yüklə 498,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
| |341|
bi limn ame XXX VI I, 2 01 9/ 1 CC B Y- NC -N D 4 .0 varlıktan ayrı düşünülemeyecek ve hatta onun tarafından belirlenen ve onu belirleyen akıl ve bilgi hakkındadır. Ağırlık, iyi idesinden ziyade, insanî olarak ya da insan eylemleri açısından iyinin ne olduğuna verilmelidir. Ahlâkî bilginin insandaki temeli, kişilik oluşturma çabasında ve bu çabanın sabit kişisel nitelikler bütününe dönüşmesindedir. 49 Ahlâkî ilkelerle somut eylemler arasında zorunlu bir gerilim bulunur. Çünkü ilkeler oldukça genel oldukları için somut gerçekliği taşıyamaz. Ahlâkta, matematikte olduğu şekliyle ileri düzeyde bir kesinliğe ulaşmak zâten imkânsızdır. Ahlâk alanında, matematikte olduğu şekliyle kesinlik aramak uygun değilse, yapılması gereken şey, basitçe duruma ilişkin ortaya bir taslak koyup, bu taslak vasıtasıyla ahlâkî bilince bir nebze yardımcı olmaktır. Ahlâkî bilincin yerini hiçbir şey gasp etmemeli, saf nazarî ya da tarihsel bilgi ortaya koyma çabası içinde olmadan, mevcut olunan durum tasvir edilerek ahlâkî bilince yardımda bulunulmalıdır. 50 Çünkü davranışlarımız bir tür soyut evrensellikle otomatik şekilde belirlen(e)mez, fakat her durumda önemli olan, bakışımızı salt çıkarlarımıza kilitleyen at gözlüklerinden kendimizi özgürleştirmektir. Bu çerçevede, kendimizi başkalarının yerine koyma ve eylemlerimizi, soyut bir insanlığı değil, yaşayan diğer insanları ve dünyayı hedef alan bir perspektife yerleştirme sözkonusudur. Bundan dolayı, hikmet, usûl yani hikmet-i nazariye (nazarî hikmet) ve fürû yani hikmet-i ameliyenin (amelî hikmet) ilke ve amaçlarını bütün incelikleriyle bilip, ne yapacağını tespit etmek ve bu bilgileri kullanarak şu an burada yapılması gerekeni görmek ve onu gerektiği gibi fiiliyata dökmek anlamına gelir. 51 Ahlâkî bilginin gelişimi, aşk, bediî yaratım, hayat gayesi üzerinde tefekkür (yani, en geniş anlamıyla hayatlarını nizama sokmak için insanların ayırt etmeye mecbur oldukları inançlar üzerine düşünmesi); tabiat ve insanlarla olan ilişkimizde bir denge ve ahenk gerçekleştirilip gerçekleştirilemediğine göre değerlendirilir; hayattan kopuk aşırı bir gelişim göstermeyle değil. Bundan dolayı, uygulama alanı olmayan herhangi bir nazarî bilgi, bizzat bir hikmet olmadığı gibi, tesadüflere bağlı olarak meydana çıkmış olan herhangi bir iş de öyledir. Hikmetin başlangıcı ve bir parçası olan nazarî bilgi, amelî bilgiden önce gelse bile, onun amelî bilgiden ayrılığı, epistemolojik bir ayrılık olarak görülmeli; ontolojik değil. İlim ile ameli, hikmetin birer çeşidi gibi değil, birer parçası olarak kabul etmek gerekir. Yani hikmet ne tek başına doğru bilgi, ne 49 Gadamer, Truth and Method, 312. 50 Gadamer, 313. 51 Yazır, Hak Dini Kur`an Dili, 2:916-17. |