Bilgi gereklilikleri ve kimyasal güvenlik değerlendirmesi rehberi

Maruz Kalma ve Alım (Giriş) Tahmini

Çevrenin maruz kalması, arıtma tesisleri (Bölüm R.16.6.3.3) tarafından kısmen bozunabilen/uzaklaştırılabilen maddelerin (Bölüm R.16.3) ayrımı, sonra çevredeki bozunma (degradasyon) ve dağılım (Bölüm R.16.5) sonucu oluşur. Çevre yoluyla (Bölüm R.16.6.8) insanın alımı ve avcıların ikincil zehirlenmesi (Bölüm R.16.6.7) su, hava ve topraktaki çevresel maruz kalma konsantrasyonları esas alınarak hesaplanır.

1. Maruz Kalma ve Alım Hesaplamalarındaki Veriler

Maruz kalma hesaplamaları ve dağıtımdaki veriler aşağıdaki PEClerdir :

Karasal risk değerlendirmesi için:

• Kanalizasyon arıtma sistemlerindeki mikroorganizmalar,

• Atmosfer,

• Su ekosistemi (tortul madde dahil)

• Kara ekosistemi (insan için kullanılan yeraltı suları dahil-dolaylı hesaplamalar)

• Besin zincirindeki üst avcılar (İkincil zehirlenme)

Deniz risk değerlendirmesi için:

• Su ekosistemi (tortul madde dahil)

• Besin zincirindeki üst avcılar (İkincil zehirlenme)

Elde edilen PEC değerleri ile ilgili bir incelenme aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Ayrıca, çevre yoluyla insan tarafından alım hesaplanır (Bölüm R.16.6.8).

Tablo R.16- : PEC değerlerinin türetilmesi

2. Tahmini maruz kalma hesaplamaları için veriler

Tahmini maruz kalma hesaplamaları:

- Madde özellikleri Bölüm R.16.5.1.’deki gibi tanımlanmıştır

- Ayırma oranları Bölüm R.16.3.’deki gibi tanımlanmıştır.

- Atık arıtma sistemindeki uzaklaştırma ve dağıtım Bölüm R.16.6.5.4.’den elde edilmiştir.

- Bölme katsayıları ve bozunma oranları Bölüm R.16.5’de elde edilmiştir.

Tüm ayrıntılar için Bölüm R.16.6 ve Bölüm R.16.6.7’yi okuyunuz.

3. İlkeler

PEC değerlerinin iki tipi risk değerlendirmesinde kullanılmak üzere elde edilir: Bölgesel konsantrasyon (PECbölgesel) ve yerel konsantrasyon (PECyerel). Ayrıca, kıtasal PEC değerleri elde edilir, fakat bunlar risk değerlendirmesinde kullanılmaz. Kıtasal PEC değerleri kimyasal değişimi -su ve havayla birlikte maddenin pasif taşınmasında- bölgesel alanın çevresiyle birlikte hesaba katmak için kullanılır. Konsantrasyonların bu üç tipi zamansal ve uzamasal ölçekte farklıdır.

Bölgesel konsantrasyon, esas olarak arkaplan seviyelerinin hesaplanmalarında ve sonsuz zamanda meydana gelen yok olma prosesleri ve ayrımdaki elde edilen konsantrasyon gibi kararlı konsantrasyon olarak adlandırılan hesaplamalarda yardımcı olur. Tahmini veriler en kötü durum tahmini dikkate alınarak yapılır. Tahminin nasıl korunacağı yok olma proseslerinin çok yavaş olduğu yerdeki maddelerin en fazla korunduğu yok olma prosesleri oranına bağlıdır. Bölgesel ölçeğin boyutu Türkiye boyutunun %10’u varsayılarak alınır. Bu Bölüm R.16.6.6.8 de daha ayrıntılı açıklanacaktır.

Yerel konsantrasyon her biri tanımlanan yerel nokta kaynak için hesaplanır. Zamansal ölçek gün boyunca değişen büyüklükteki deşarjların gerçekleştirilmesi gibi gün ile ifade edilir, günlük ortalama konsantrasyon genellikle daha ileri değerlendirmelerde kullanılır. Bununla beraber, yerel ölçek için “standart” bir çevre 10 taze su sisteminde bir varsayım seyreltmesinin işletimi gibi tanımlanır. PECyerel hesaplamaların kaynak etrafındaki gerçek çevresel koşulları kullanarak dikkate alınabildiği özel endüstriyel nokta kaynakları hariç tutulmamalıdır.
Çevresel özelliklerin sayısı; sıcaklık, tortu ve topraktaki organik madde konsantrasyonu gibi maruz kalma seviyesi üzerine etkilidir. “Standart” çevrelerin ana kapsamlı karakteristikleri Bölüm R.16.6.4 de sunulmuştur.
Bir maddenin çevresel dağılım tahmini yerel bir ölçek (üretim veya proses bölgesine yakınlık) ve bölgesel bir ölçekte (birçok kaynaklarla daha büyük bir alanda dağılımın değerlendirilmesi) göz önüne alınır, ayrıntılar aşağıda ve Bölüm R.16.6.6.8’de verilmiştir. Üç konumsal ölçek dağılım hesaplamalarında kullanılır: Kıtasal, bölgesel ve yerel. Yerel ölçek bölgesel ölçekten arkaplan konsantrasyonu toplar; bölgesel ölçek kıtasal ölçekten su ve hava akışını toplar.
Şekil R.16-4 üç ölçek arasındaki ilişkiyi gösterir.
Bu kıtasal, bölgesel ve yerel hesaplamaların sıralı olarak yapılması gerektiğini ifade eder. Yerel durumdaki arka plan her zaman uygun olamayacağı için bölgesel verinin kullanımı dikkate alınmalıdır. Maddenin yalnız bir tek kaynağı varsa bu salınım yerel ölçekte iki kat hesaba katılmalıdır: sadece yerel salınımdan değil aynı zamanda aynı salınım bölgenin arka plan konsantrasyonu için de sorumludur.

1. Yerel çevresel dağılım

Yerel ölçekteki dağılım nokta kaynakların çevresinde değerlendirilir. (Şekil R.16-2) yerel salınım güzergahları ve farklı çevresel bölümler için modellenen dağılım prosesleri arasındaki ilişkiyi gösterir. Yaşam döngüsünün her bir aşaması ve maddenin her bir uygulaması farklı nokta kaynaklarda meydana geldiği varsayılır. Bu nedenle, prensipte, yerel bir değerlendirme her bir ilgili uygulama ve yaşam döngüsü aşaması (aynı bölgede farklı aşamalar oluşuyorsa özetlenebilen) için uygulanmalıdır. Kapsamlı bir standart çevre Türkiye seviyesindeki bir risk değerlendirmesine izin vermek için tanımlanır. “ortalama bir Türkiye çevresi” karakterize etmek imkansız olduğunda geneli veya mantıklı en kötü durum ve düzenlemeyi yansıtan geçerli parametre değerleri seçilmelidir. Özel modelleme yaklaşımları hava, yüzey suyu ve toprak konsantrasyonlarını hesaplamak için kullanılır. Tortul madde ve yeraltı su konsantrasyonları sırasıyla yüzey suyu ve toprak konsantrasyonundan tahmin edilir.
Standart çevreler tanımlanmasında, varsayımların sayısı Bölüm R.16.6.4’de tanımlanan konumsal ve zaman ölçeğine göre yapılır.

2.