Bilgi gereklilikleri ve kimyasal güvenlik değerlendirmesi rehberi

Sucul ortam için PEC’nin hesaplanması

Bu bölümde, aşağıdaki parametreler türetilmiştir:

• 
  Salınım bölümü sırasındaki yüzey suyundaki yerel konsantrasyon
  
• 
  Yüzey suyunda yıllık ortalama yerel konsantrasyon
  

Şekil R.16- : Yüzey suyunda davranış yolları

Kanalizasyon artıma tesisinin atığı yüzey suyunda seyreltilir. Şekil R.16-8 sucul ortamın en önemli gelecek prosesini gösterir. Hesaplamalar için aşağıdaki varsayımlar yapılır:

• 
  Yüzey suyundaki atığın tam karışımı sıvı ekosistemindeki maruz kalma durumu varsayılır.
  
• 
  Yerel değerlendirmelere ilk yaklaşım için, uçuculuk, bozuma ve çökme atık deşarjı ve maruz kalma noktası arasındaki kısa mesafe yüzünden ihmal edilir.
  

PECyerel'in sulu (aquatic) kompartman için hesaplanması bir kaç ardışık adım içerir (bkz Şekil R.16-7). PECyerel'in sucul kompartman için hesaplanması; su kütlesine KAT tahliye konsantransyonunun hesaplanmasını, seyrelme etkileri ve aqueous medium dan emilme yoluyla asılı kalan maddeye geçişin hesaplanmasını içerir.

Yüzey Suyunda Seyrelme ve Askıda Kalan Maddeye Adsorpsiyon

Tamamen karışımın gerçekleştiği varsayılan tahliye noktasından uzaklık, farklı noktalar arasında değişecektir. Sabit bir seyrelme faktörü uygulanabilir. Seyreltme faktörleri akış hızına ve endüstri spesifik tahliye akışına bağlıdır. Üye ülkelerdeki farklı mevsimsel, iklimsel ve coğrafi şartlar dolayısıyla bu seyrelme faktörleri büyük farklılıklar gösterebilir. Bu faktörler 1'den (örneğin yaz ayında kuru ırmak yatakları) 100,000’e (de Greef ve de Nijs,1990) kadar bildirilmişlerdir. Seyrelme faktörü genellikle kullanım kategorisinin salınım senaryosuna bağlıdır. Örneğin, müşteri ürünleri için, belediye atık değerlendirme tesislerinden alınan kanalizasyon ortalama seyreltme değeri 10 olarak tavsiye edilir. Bu değer aynı zamanda diğer türdeki malzemeler için belirtilen değer olmadığında varsayılan seyrelme değeri olarak kabul edilir.

Bir madde, baskın olarak parçacık halinde (örneğin çökelti olarak veya küçük maddelerle birleştiğinde) yüzey suyuna salındığında, bu durum PEC yüzey suyunun fazla tahminine ve PECtortulmadde (PECsediment)'nun eksik tahminine sebep olabilir. Eğer bu durumun olması bekleniyorsa daha sonraki değerlendirmelerde göz önüne alınmalıdır (örneğin PEC'yi ve gözetilen değeri risk tanımlasında karşılaştırırken).

Bazı durumlarda, ileriki proseslerle ve uygun dağıtımlara ilişkin daha geniş bilginin kullanımına izin veren belirli salınım noktalarının belirlenmesi mümkün olabilir. Böyle bazı yerlere özgü değerlendirmeler, tüm hayat döngüsünde(örneğin üretim) belirli noktalardan çıkan tüm salınımlar, sınırlı sayıda belirli ve tanımlanabilir yerlerden doğarlar. Bu durumlarda tüm belirli salınım noktaları ayrı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Eğer bu değerlendirmeyi yapmak mümkün değilse, varsayılan değerlendirmeler uygulanmalıdır. Bazı yerlere özgü değerlendirmelerde, mevcut olan doğru çökelmenin sabit salınıma oranınına ek olarak bozunma etkisi, uçuculuk PEC türetiminde özellikle göz önüne alınabilir. Normalde, sadece askıda kalan tortuda oluşan seyrelme ve emilme göz önüne alınır ancak bazı yerlere özgü durumlar yerel dağıtım modellerinin kullanılabileceğini gösterir.

Şu nokta da belirtilmelidir ki yüzey suyundaki atık maddenin tam karışımının varsayımıyla gerçekte karışım bölgesinde daha yüksek konsantrasyonların oluşacağı gerçeği göz önüne alınmaz. Göreceli olarak daha düşük seyrelme faktörlü durumlar için bu karışma bölgesi(mixing-zone) etkisi kabul edilebilir. Bununla birlikte, çok yüksek seyrelme faktörlü durumlar için, karışma bölgesi çok uzun olabilir ve atık maddenin karışmasından önce atık maddeden etkilenen toplam alan çok belirgin olabilir. Bu yüzden, bazı yerlere özgü değerlendirmelerde, yüzey suyunda yerel konsantrasyonun hesaplanması için kullanılan seyrelme faktörü 1000'den fazla olmamalıdır.

Askıda kalan madde ve su arasında partisyon katsayısı -Kpsusp-na ilişkin ölçülen değer yok ise, bu değer ortamın farklı organik karbon içeriklerini göz önüne alarak toprak ya da tortu gibi diğer soğurucular için hesaplanan maddenin K_OC değerinden tahmin edilebilir.

Sudan daha fazla çözünürlüğe sahip olan maddeler için PEC'lerin su içerisinde hesaplanması mümkün olabilir. Bu sonuçlar durumdan duruma dikkatli olarak değerlendirilmelidir. Yüzey suyundaki konsantrasyon düzeltilmeyecek ancak sonucun sarkıtılması gerekmektedir. PEC'nin sucul zehirlilik testlerinde bulunan etkilere dayandırılarak yorumlanması gerekmektedir.

Bir maddenin aynı ırmağa birkaç nokta kaynak yoluyla salınması durumunda, biriken konsantrasyon, ilk yaklaşımda tek bir nokta kaynaktan salındığı varsayılarak tahmin edilebilir. Eğer bu PEC bir kaygıya yol açarsa o zaman örnek olarak spesifik salınım modelini ve de ırmak parametrelerini irdeleyen OECD(1992) ırmak akış modelleri gibi rafine yaklaşımlar kullanılabilir.

Yüzey suyundaki yerel konsantrasyon aşağıdaki gibi hesaplanır:

(Eşitlik R.16-30)


Cyerel_su =

Sembollerin açıklanması

Cyereleff Kpsusp SUSPsu SEYRELTME Cyerelsu

Atık KAT’deki maddenin konsantrasyonu Asılı maddenin katı-su denge katsayısı Akarsudaki asılı maddenin konsantrasyonu Seyreltme faktörü Salınım bölümü boyunca yüzey suyundaki yerel konsantrasyon

[mg.l^-1] [l.kg^-1] [mg.l^-1] [-] [mg.l^-1]

Eşitlik R.16-18 Eşitlik R.16-6 15 10

Geçerli seyreltme gözönüne alındığında tipik ulaşan suların düzensiz akış oranları alınmalıdır. Daima düşük akış oranı (veya 10 uncu yüzdelik dilim) kullanılmalıdır. Yalnız ortalama akış kullanıldığı yerlerde seyreltme amacı için akış bu ortalamanın üçte biri olarak tahmin edilmelidir. Bölgeye özel bir belirleme uygun olduğunda karıştırma tamamlandıktan sonraki gerçek seyreltme faktörü akarsuyun ve atık boşaltma oranının akış oranından hesaplanabilir (bu yaklaşım yalnız akarsular için kullanılmalıdır, göl veya haliçler için geçerli değildir).

SEYRELTME =
(Eşitlik R.16-31)
Sembollerin açıklaması

ATIKKAT AKIŞ SEYRELTME

KAT’nin atık akış oranı Akarsuyun debisi Karışımın tamamlandığı noktadaki seyreltme faktörü

[l.d^-1] [l.d^-1] [-]

Eşitlik R.16-19 Veri seti (max=1000)

Dolaylı olarak insanın maruz kalması ve ikincil zehirlenme için yüzey suyundaki yıllık ortalama konsantrasyon hesaplanır:

Cyerel_su,yıllık = Cyerel_su ^.
(Eşitlik R.16-32)
Sembollerin açıklaması

Cyerelsu Temisyon Cyerelsu, yıllık

Salınım bölümü boyunca yüzey suyundaki yerel konsantrasyon Emisyon günlerinin sayısı = Yıllık kullanım (kg y^-1)/günlük kullanım (kg d^-1) Yüzey suyundaki yıllık ortalama yerel konsantrasyonu

[mg.l^-1] [d.y^-1] [mg.l^-1]

Eşitlik R.16-30 Bölüm R.16.3.2.1

Bölgesel ölçekteki (PECbölgeselsu) konsantrasyon yerel ölçek için önceki konsantrasyon olarak kullanılır. Bu yüzden bu konsantrasyonlar toplanır:

PECyerel_su = Cyerel_su + PECbölgesel_su (Eşitlik R.16-33)

PECyerel_su,yıllık = Cyerel_su,yıllık + PECbölgesel_su (Eşitlik R.16-34)

Sembollerin açıklaması

Cyerelsu Cyerelsu,yıllık PECbölgeselsu PECyerelsu PECyerelsu,yıllık

Bölüm boyunca yüzey suyundaki yerel konsantrasyon Yüzey sudaki yıllık ortalama konsantrasyon Yüzey sudaki bölgesel konsantrasyon Bölüm boyunca tahmin edilen çevresel konsantrasyon Yıllık ortalama tahmin edilen çevresel konsantrasyon

[mg.l^-1] [mg.l^-1] [mg.l^-1] [mg.l^-1] [mg.l^-1]

Eşitlik R.16-30 Eşitlik R.16-32 Bölüm R.16.6.6.8

Örnek R.16-2: Yüzey suyundaki konsantrasyon

Modelin ayrıntılı açıklaması için bkz Bölüm R.16.6.6.2.

Sadece M üreticisi A maddesini KAT ye boşaltıyor. A maddesi bir bölüm anayapıya dahil edilir ve bölümünden salınımı beklenmez.

Arka plan konsantrasyon belirleme için dikkate alınmaz. Bir akarsuya boşalan KAT' nin çıkış civarındaki yüzey sularda yerel konsantrasyon aşağıdaki gibi belirlenir.


PEC_yerel,su =

A maddesinin PNEC_su değeri 0.5 ug/L olarak tespit edilmiştir. PNEC değeri gibi PEC_yerel,su değerinden yüksek ise A maddesi yüzey suyuna risk göstermediği sonucuna varılmıştır.

3.