Bilgisayar Nelerden Oluşur

ANAKART

Anakartın özellikleri ilerde yapılacak yükseltmede önemli bir faktördür. Alınacak olan anakart yükseltilebilir özellikte olmalıdır. Pentium işlemci kullanılacaksa anakart 75 yada 83 Mhz bus hızını destekliyor olmalıdır. Bu sayede bilgisayar overclock denilen yöntemle olduğundan daha hızlı çalıştırılabilir. Yeni çıkan Pentium II anakartları 100 MHZ hızını desteklemektedir. Bu hıza sahip bir anakart eski Pentium anakartlarından yüzde 50’lere varan bir hız artışı yakalayabilmektedir. Anakartın üzerinde yer alan PCI yada ISA genişleme yuva sayısı da önemlidir. Kimi anakart üzerinde 4PCI slot 3ISA slot yer alırken bazılarında bu sayı daha az olabilmektedir. Eğer Pentium II işlemci kullanılacaksa anakartın mutlaka AGP portu bulunmalıdır. Anakart üzerinde yer alan RAM yuvalarının sayısı da hafıza artırımında önemlidir. Çoğu anakartta SD RAM yuvaları 2 tanedir. Yeni anakartlarda bu yuva sayısı 4’e çıkarılmıştır. Eğer Pentium anakart alınacaksa bu anakartların eski modelleri MMX işlemci için gerekli olan çift voltaj desteğini verememektedir. Anakartın üzerinde kullanılacak işlemci özelliğine göre anakart seçilmelidir. Ön bellek miktarı da sistemin hızını bazı uygulamalarda önemli oranda etkilemektedir. Anakart üzerinde yer alan Pipelined Burst ön bellek en az 512 Kb olmalıdır. Çoğu anakart üzerinde IDE ve Disket Kontrolörü ile beraber gelmektedir. Bu durumda gerekli kabloların alınacak paket içerisinde yer alması gerekmektedir. Anakartın üzerinde yer alan çipsetler işlemcinin anakart üzerindeki hızı ve RAMlerin koordinasyonu gibi bir takım görevler yapar.

Pentium anakartların da kullanılan en eski 430 FX çipseti artık piyasadan silinmiştir. Şu anda en önemli Pentium anakart çipseti 430 TX’tir. Eğer Pentium yada Pentium MMX işlemci kullanılacaksa 430 TX çipseti kullanan anakartlar tercih edilmelidir. Eğer Pentium II işlemci kullanılacaksa 440 LX çipseti bulunan bir anakart kullanılmalıdır. Bu çipset AGP desteği de vermektedir. Yakında çıkacak olan 440 BX çipseti sayesinde anakartlar üzerindeki hız barajı 100 MHz’e çıkacaktır. Bilgisayarların merkezi bileşenleri anakarttır. İşlemci ile birlikte önemli ölçüde sistem performansını etkiler. Günümüz CPU’ları üç sınıfa ayrılır ve değişik işlemci soketlerine sahip anakartlar gerektirir. Eski anakart yenisiyle uyumlu değilse veya yeni bir ATX board’ın özelliklerinden faydalanmak için bilgisayarımıza yeni bir anakart takabiliriz. Pentium pro için socket 8’li Pentium II için slot 1’li bir anakart a ihtiyaç vardır. Socket 7’li anakartlar şu işlemciler için uygundur: Intel Pentium,Pentium/MMX,AMD K5,AMD K6 ve Cyrix/IBM 686. En yaygın olarak socket 7’li anakartlar kullanılır. Anakartın CPU dışındaki ana bileşeni kullandığı çipsettir. İşlemci ana bellek cache ve veri yolu sistemi (PCI-ISA)arasındaki iletişimden sorumludur. Socket 7 sınıfında özellikle Intel, vıa ve sıs çipsetleri kullanılmaktadır.socket 8 ve slot 1’de ise Intel-440 FX çipsetleri kullanılmaktadır.

Yeni bir anakart almadan evvel bir işlemci tercih etmek gerekir. Mesela Intel MMX gibi yeni işlemciler core(merkezi birim) ve I/O (giriş çıkış) için iki değişik besleme gerilimi ile çalıştıkları için anakartın bunu desteklemesine dikkat etmek gerekir ki eski anakartlarda bu tip bir özellik yoktur. Pentium MMX core için 2,8 volt, I/O kısmı içinde 3,3 volta AMD’nin K6 işlemcileri de core için 2,9 volta veI/O için yine aynı şekilde 3,3 volta ihtiyaç duyarlar. Ayrıca BİOS’ TA ilgili işlemci için ayarlanmalıdır. Mevcut olan anakartların çoğu donanımsal olarak yeni CPU’larla çalışabilecek durumdadır. Pentium anakartlar çoğunlukla sadece 3 tane PCI slotuna sahiptir. Bu üç PCI slotu genelde ev ve büro kullanımı için yeterlidir. Ancak yeni anakart bir ağ sunucusuna bağlı olarak veya multimedia uygulamaları üretiminde kullanılacaksa en azından 4 tane PCI slotuna ihtiyaç vardır. İki seri bir paralel arabirim ve disket ve sabit disk(IDE) denetleyici de mutlaka olmalıdır. Grafik ve ses kartı anakart üzerine entegre edilmişse bunları BIOS’ tan iptal etmek mutlaka mümkün olmalı aksi halde gelecekte bu bileşenleri terfi ettiğinizde Interrupt Port adresi gibi sistem kaynaklarını kullanmaya devam ederler. Bu da problemlere neden olabilir. Bir anakart satın alırken kasanın yapı formu da önemlidir. Intel veya ASUS’ UN yeni anakartları (TX97X) ATX normu da denilen ATX form faktörüne uygundur. Bu tip anakartlar özel kasalara ihtiyaç duyarlar. Dolayısıyla bu anakartları başka kasalara monte etmek mümkün değildir.ATX anakartlar mesela Soft Power Off (uygun güç kaynağı ile birlikte) ve Suspend to Disk gibi yeni özellikler sunuyorlar. Bu özellikler bellek içeriğinin ve bilgisayarın o anki durumunun enerji tasarruf modu olan Power Off modunda sabit diske yazılması demektir. Bilgisayar yeniden uyandığında bilgisayarı boot etmeye gerek kalmadan tam kaldığınız yerden çalışmaya devam edebilirsiniz. bir anakartı ilk kez takıp bilgisayarı açtığınızda veya işlemci terfisinden sonra anakartın her koşulda çalıştığı tanımlanmış bir ilk durumu olmalıdır. Bu değerleri setup’ta üreticisine bağlı olarak “Load BIOS Defaults”veya “Failsafe Mode” seçeneğiyle yükleyebiliriz.

Tüm anakartlar BIOS’a ve sistem açılışına şifre koymaya olanak tanıyor. Şifre ile bilgisayarı korumanın amacı virüslere karşı korunmak veya başka birinin bilgisayarınızdaki verilere ulaşmasını önlemektir. Koyulan şifre unutulursa verilere tekrar ulaşmak oldukça zordur. Çoğu anakart üreticisi tanımlanmış bir süre boyunca kısa devreye maruz kalması gereken bir jumpere sahiptir. BIOS bu sayede şifreyi ve diğer tüm ayarları unutur ve yaptığınız ince ayarları tekrar yapmanız gerekir. Böyle durumlarda yaptığımız tüm değişiklikleri bir yere not alarak BIOS Default değerlerini tekrar yükleyip daha sonra ince ayarları tekrar yapmaktır. Eğer şifre unutulmuşsa BIOS piline veya aküsüne 5 saniye süreyle kısa devre yapılabilir. Sisteminizde ISA kartları mevcutsa BIOS’taki PCI/ISA konfigürasyonu alanında bunu mutlaka belirtmelisiniz. AWARD BIOS’larda ISA kartlar tarafından kullanılan Interrupt’ları ve DMA kanallarını belirtip çıkarmak mümkündür. PCI kartları kendi aralarında sistem kaynaklarının paylaşımı konusunda anlaşabilir. Ancak kendi sınıfından olmayan ISA kartlarıyla çoğunlukla anlaşamazlar hatta bunları tanımazlar. Ayrıca PCI kartları ISA kartlarla çakışabilecek standart ayarlara da sahiptir. İşlemci veya RAM’ınızı terfi ettiyseniz tüm BIOS ayarlarını kontrol etmeniz gerekir. Zira hızlı SD RAM modülleri taktıysanız sistem daha düşük WAİTSTATE’lerle çalışabilir. Buda büyük bir performans artışı sağlayacaktır. Mesela 120’den 166’ya gibi işlemci terfilerinde sistemin veri yolu hızını da değiştirmeniz gerekir. Bunu çoğu anakartta bir jumper aracılığıyla yapabilirsiniz. Saat frekansını değiştirmezseniz bir şeye zarar vermezsiniz yeni işlemci bu durumda gerçek performansını göstermeyecektir. Daha düşük bir saat frekansıyla çalışacaktır. Yanlış bir veri yolu hızı seçerseniz de bilgisayarınız açılmaz.

Yeni bir Pentium veya ATX anakartta sahipseniz bilgisayarınızı CD-ROM’dan da açabilirsiniz. Hatta IDE ve SCSI sabit diskleri birlikte kullanıyorsanız bunlardan herhangi birinden boot edebilirsiniz. BIOS güncellemesi için gereken programlar vardır. Fakat bu programları kullanırken çok dikkatli olmak gerekir. Kurulum sırasında direktiflere aynen uymak gerekir. Aksi halde en kötü durumda bilgisayarınızı ne boot edebilir nede eski BIOS sürümünü geri yükleyebilirsiniz. Ayrıca güncelleyeceğiniz BIOS’UN anakartınız için tasarlanmış olmasına dikkat etmelisiniz. Windows 95’in sorunsuz çalışması için en önemli şartlardan biri ISA veya VESA veri yolu mimarili anakartınızı değiştirip yerine PCI mimarisi olan bir anakart almaktır. Ekran kartınızı PCI olan ile değiştirmek verimi attıracak bir adımdır. Hatta son zamanlarda çıkan ve görüntü kalitesi mükemmel olan AGP ekran kartları da piyasada bulunmaktadır. Tabi ki bu ekran kartını takabilmek için anakartın AGP desteği olmalıdır. Eski 4 veya 8 Mb’lık SIMM modülleriniz yeni aldığınız anakarta uymuyorsa SIMM-Shuttle denilen ufak parçalardan almaktır. Bunlar eski 32 pin modülleri 72 pin modül yuvalarına uyar hale getirmektedirler. PCI anakartlardan sonra artık I/O kartı maziye karıştı. Bilgisayara olan bütün giriş ve çıkışlar anakartın üzerine taşındı. PCI anakart kullanıyorsanız eski ISA veya VESA ekran kartınızı PCI ekran kartı ile değiştirmek gerekir. Upgrade ettiğiniz bilgisayarınıza yeni bir ekran almak daha iyi olur. İlle de eski monitörümü kullanacağım derseniz bazı sorunlar çıkabilir. Çünkü ekran tarama frekansları bazı monitörlerin kaldıramayacağı kadar yüksek olabilir. Bu durumda ekran kartınızın yatay ve dikey refresh rate’lerini ayarlayabilecek bir yardımcı program bulmamız gerekir.

Bilgisayarınız doğru düzgün açılmıyorsa BIOS’a girin. Load BIOS Defaults seçeneğini seçip bütün ayarlamaları varsayılan olarak tanıtın böylece yapmış olduğunuz özel değişiklikler kaybedilecek fakat bilgisayarınız açılacaktır. Eğer BIOS’a şifre girip sonra unutmuşsanız anakart üzerindeki BIOS pilini çıkartmanız yeterlidir (5 dk gibi). Fakat bundan sonra diskinizi bilgisayara tekrar tanıtmanız gerekir. Ayrıca upgrade ederken dikkat edilecek bir hususta CPU’nun üzerine bir soğutucu fan takılmasıdır. Eğer fan takılmazsa CPU gereğinden fazla ısınacağından yanabilir. Modern bir anakartın üzerinde iki seri port bir yazıcı portu klavye girişi floppy girişi ve iki adet IDE girişi olmalıdır. Chipset’e göre ayrıca PS/2 fare kızıl ötesi portu USB portu gibi başka girişlerde bulunabilir. PS/2 fare portu örneğin iki seri cihazı iki external modem veya fareye ek olarak birde grafik tableti kullanmayı düşünenler için gereklidir. Kızıl ötesi portu ise veri alışverişi yapmayı düşündüğünüz kızıl ötesi transferi destekleyen bir not book varsa faydalı olabilir. USB girişi ise genellikle ATX anakartlarda olan ve gelecekte scanner modem printer gibi cihazların bağlanacağı bir port.

Yeni bir anakart alacaksanız kartın ATX olmasına dikkat etmelisiniz. ATX anakartlarda bütün girişler zaten kartın üstüne lehimlenmiş oldukları için kasanın içi çok ferah olmaktadır. Normal AT anakartlarda ise bu yeni mimari dışında hiçbir fark yoktur. Alacağınız anakart ATX olacaksa kasanızda ATX olmalıdır. Çünkü port çıkışları direk olarak anakarta bağlı olan ATX anakartlar eski tip At kasalara uyum sağlayamazlar. Bir ATX anakartta mutlaka PS/2 ve SIMM yuvaları olmalıdır. Çünkü eski anakarttan söktüğünüz eski 72 pinlik edo ramlarınızı kullanmak isteyebilir veya 168 pinlik yeni SD RAM kullanmak isteyebilirsiniz. Hatta bunları bir arada kullanmakta mümkün olabilir fakat Rablerinizin aynı türden olmasına dikkat etmek daha verimli olacaktır. Anakartın üzerine bakarak cipsetini tespit edebilirsiniz. Tabii bunun için her bir üreticiyi ürün adlarını veya numaralarını bilmeniz gerekir. Aynı cipsete sahip anakartlar arasında performans olarak çok bir büyük fark yoktur. Sadece donanım ve sistem sağlamlığında değişiklikler vardır. Ancak cipsetler anakartlardaki ayırt edici özelliklerden en önemlisidir. Bir cipsetin kalitesi büyük ölçüde her bir bileşeninin diğer bileşenlerle olan iletişiminin ne kadar gelişmiş olduğuna bağlıdır. Sistem performansındaki en önemli etken memory controller’dir bu denetleyici belleği en uygun şekilde kullanmalıdır ve bu sırada ram ve level 2 cache modüllerinden sonuna kadar faydalanmalıdır. Bunu da kesintisiz bir veri akımıyla sağlar. Büyük bir farkla en önemli cipset üreticisi Intel’dir. Önemli avantajları da vardır. Çünkü çok büyük bir bütçeye sahip ve en başarılı yarıiletken üreticisidir. CPU’lar zaten Intel’in egemenliğindedir. Ayrıca PCI veri yolu ve şimdilerde AGP de Intel tarafından gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla cipset üretiminde de Intel rakiplerine göre oldukça önemli bir yere gelmiştir.

Çeşitli Anakart Modelleri:

FX: Intel cipsetlerinin ilk olarak kullanıldığı cipsettir. Bugünkü kıstaslarına göre performansı daha çok orta şekerliydi. Ancak ilk çıktığı zaman çok büyük bir aşamaydı. EDO RAM’I destekleyen ilk cipset olarak bu yeni bellek türünün standart RAM olarak kabul edilmesinde en büyük paya sahipti.

HX: Hx oldukça hızlı ve 512 Mb önbellekleşebilir alan ile bellek yoğunluklu uygulamalar içinde uygundur. Hx ultra dma/33’ünede SD RAM veya ACPI güç yönetimi fonksiyonlarını desteklemesine rağmen HX anakartlar halen rağbet görüyor. Özellikle de yüksek performansı ve server alanında önemli ECC (Error Correction Code) yüzünden. Hx aynı zamanda çift işlemci desteği de sağladığı için NT altında özel bir çift işlemcili anakartla ek bir performans artışı da sağlamak mümkündür.

VX: Hx’in ardından çıkan bu tip anakartlar bekleneni veremedi. SD RAM DIMM’lerini ilk destekleyen cipsettiler. Ancak bu ramlar piyasaya yeni çıktığı için fiyatları normal edo ve fpm RAMlerden çok daha yüksekti. Ayrıca önbellekleşebilir hafıza alanı da FX zamanlarındaki gibi maksimum 64 Mb’a indirilmişti. VX cipsetler ayrıca ancak 128 Mb Ram kullanabiliyor ve çift işlemci ve ECC desteği de sağlamıyor. Ortalama bellek transfer hızı HX kadar yüksek olmadığı için HX’ler bugün daha fazlasını vermektedir.

TX: En modern teknolojinin bir ürünü olarak hızlı TX cipseti doğal olarak SD RAM Ultra-DMA/33 ve enerji tasarruf standardı ACPI’yı destekliyor. önbellekleşebilir alan yine 64 Mb. Özellikle windows95 altında 64 Mb’tan daha fazla ram takılı olması durumunda performans artışı yerine oldukça büyük bir performans düşüklüğü gözleniyor. Bu yüzden socket 7 sistemlerde HX’i tercih etmeli veya ıntel yerine başka bir cipset üreticisi tercih edilmelidir.

VIA: Intel’in rakibi ile yaptığı ilk vıa çipsetli anakart. 2 mb’lık oldukça büyük bir önbellek ortaya çıkmaktadır. VIA’nın en yeni cipseti Apollo VP3 1MB’lık önbelleğe sahip ve bununla 384 MB önbellekleşip adreslenebiliyor. Apollo VP3’ün en önemli özelliği agp destekli olmasıdır. Ayrıca bu anakartların socket 7 olması ve agp ile de uyumlu olmasından dolayı ilerisi olan bir anakarttır.

Pentium II: Pentium II cipsetlerde de ilk cipsetin adı Natomadır.Pentium pro ile benzer mimari yüzünden bu işlemcilerden tanınan 82440FX adı aynen alınmıştır. İlk Pentium II alanlar AGP Ultra DMA/33 ve SDRam desteği olmaksızın ve düşük bir performansla idare etmektedirler. Buna karşın LX anakartlar şimdilerde daha tutulmaktadır. LX anakartlar da FX’te eksik olan her şeyi barındırmaktadır. AGP desteği ve yüksek performansı ile tercih edilmektedirler.Anakartınızda hangi cipsetin olduğunu öğrenmek istiyorsanız sağ fare tuşu ile masaüstündeki “bilgisayarım”sonrada “özellikler”simgesini tıklayın. Aygıt yöneticisi sistem aygıtları simgelerine tıklayın. Bu alanda normalde diğer anakart bileşenleri yanında cipsette listelenir. Intel cipsetlerde PCI to ISA Bridge’in numaraları da gösterilecektir. 1 Mb’lık önbelleğe sahip. AGP destekli olup socket 7’nin gelecekle uyumlu olabilmesi için çok önemli bir cipsettir.