Bilgisayar Nelerden Oluşur

PC UPGRADE

Günümüzde artık her eve girmeye başlayan bilgisayarların çok kısa bir zaman içinde teknolojileri eskiyor. Bilgisayar teknolojisinin gelişme hızına bir göz atılırsa her 18 ayda işlemci hızları 2 katına çıkıyor. Hardware’lerdeki bu hızlı gelişim yazılım üreticilerinin de daha hızlı makinalara göre tasarlamalarına yol açıyor ve sonuçta son kullanıcı olan bizlerin bilgisayarları hep yavaş kalıyor. Güncel bir makinaya sahip olabilmek için her 6 ayda bir bilgisayar almaya gerek yok. Bilgisayarları yeni yazılımlara paralel olarak düzenli upgrade etmek yani yükseltmek yada güncellemek her bilgisayar kullanıcısının izlemek zorunda kaldığı yol olarak karşımıza çıkıyor.

Upgrade bilgisayarın her türlü parçasını daha hızlı çalışan ve daha gelişmiş özelliklere sahip olanlarıyla değiştirmek demektir. Upgrade bilgisayarın monitöründen klavyesine işlemcisinden ekran kartına kadar her türlü parçasına kadar yapılabilir. Yapılacak olan yükseltme halen kullanılan bilgisayarın içindeki parçalara bağlı olduğu kadar istenilen özelliklere sahip bilgisayarn konfigrasyonunada bağlıdır. Çoğunlukla kullanıcılar isteklerini tam olarak belirleyemezler. Aldıkları bilgisayar hiçbir zaman kullanmayacakları kadar hızlı ve pahalı yada hedefledikleri hızdan daha yavaş çalışıyor olabilir. Bilgisayarın hızı yavaş gelmeye başladığından ilk olarak işlemciler akla gelir. Günümüzde işlemciler farklı ihtiyaçlara göre farklı modellerle kullanıcının karşısına çıkmaktadır.

Upgrade’i Gerektiren Belli Başlı Sorunlar:

486 DX/33 gibi işlemci Windows altında Office uygulamaları için çok yavaşsa, ancak Pentium 75 performansının yeterli olacağını düşünüyorsanız:

Yeni ofis yazılımları Windows 95/98 altında 33 veya 40 MHz’lik işlemcilerin canını çıkarsa da, dahili olarak iki veya üç kat daha hızı 66’dan 120 MHz’e kadar DX2 ve DX4 işlemcilerle kabul edilebilir. 133 MHz hızındaki ve dahili Write-Back ön belleğe sahip AMD X5 neredeyse Pentium 75 performansına ulaşabiliyor. 486 PC terfisi için uygun bir başka seçenek de Intel’in 83 MHz Overdrive işlemcisi. Çoğu DX2 ve DX4 işlemcisini kullanılmış parça satan bilgisayarcılar da bulabilirsiniz. Dikkat edilmesi gereken bir husus DX2 işlemciler 5 volt besleme gerilimi ile çalışırken DX4 modeller ve AMD X5 3.45 volt ile çalışır. Anakartınızın kitapçığından bu tip işlemcileri kullanıp kullanamayacağını ve gerekli Jumper ayarlarını öğrenebilirsiniz.

Önemli: BIOS güncellemesi çoğunlukla diğer terfilerin önünü açılmasını sağlayacaktır.

Windows altında aynı anda birçok uygulama ile çalışıyorsanız ve sizin için yüksek çalışma temposu önemli ise:

PC’nin yavaş performansından her zaman işlemci sorumlu değildir. Aynı anda birçok program kullanma (Multitaskıng) ve resim, ses veya video işleme için bellek yoğunluklu uygulamalar belleğinizi çabucak tüketebilir. Windows bu durumda verileri sabit diske takas eder (Swapping). Sabit diskler RAM’lerden çok daha yavaş oldukları için sistem performansı çok düşer. Windows programı Sistem Monitörü (sysmon.exe) ile boş fiziksel bellek miktarınızı ve takas dosyası boyutunu görebilirsiniz. Peki neden ilk etapta hemen bellek terfisi gerektiğine karar veriyoruz. PC’niz deki bellek, işletim sisteminizin ve çalıştırdığınız programlar için geçici bir depolama alanı olarak iş görür. Programlarınız diskte saklanır ancak çalışmaları gerektiğinde belleğe kopyalanır. Yani çalıştırdığınız her program az da olsa kesinlikle belleğe ihtiyaç duyar. Ayrıca belgelerimiz de biz çalışırken bir yerde saklanmak zorundadır. Aynı programlar gibi belgelerimizde üzerinde işlem yapılırken belleğe kopyalanır. Bir belgeyi kaydedip kapattığınızda isa diske geri kaydedilir ve bellekten atılır. Örnek olarak Windows 95 işletim sisteminde, WinFax Pro, Microsoft Word, Windows Messaging birlikte çalıştırıldıkları zaman ortalama 22 MB belleği işgal ediyorlar. Ayrıca birde Windows 95 kendi için kullandığı belleği de eklersek ortalama 36 MB bellek kullanılır. Sisteminizde bu kadar RAM takılı değilse programların bir çoğu sanal bellekte saklanıyor demektir.

Normal bir bilgisayarda günümüzün bellek delisi işletim sistemleri düşünülürse aynı anda bir çok programı çalıştıran ortalama bir kullanıcı her şeyi tutmak için 60 MB veya üstü belleğe sahip olmalıdır. Bellek eskiden çok daha ucuzdu fakat yine de birçok kişi için bilgisayarında bu kadar RAM bulundurmak biraz pahalı gelebilir. Ancak bilgisayarınızın bu günkü durumu ile ilgilendiğinizi düşünürsek bu günün bellek modülleriyle sınırlı olduğumuz görülür. Ne olursa olsun, Windows 3.x için en az 8-12 MB, Windows 95 veya Windows BT için ise en az 16 MB RAM’a ihtiyacınız vardır. Daha azıyla da yetinebilirsiniz., ancak sisteminiz yavaş kalacaktır.

Bellek belirli bir hızda çalışmak için tasarlanmıştır, bu hız da nanosaniyelerle ölçülür. Bugünün PC’lerinden çoğu 60ns ile 70ns arasında hızlara sahip bellekler kullanmaktadır. Bu sayı ne kadar küçülürse bellekte o kadar hızlı ve pahalı olur. Bu yüzden PC’nize bellek alırken yeni belleğin hızını kontrol edip sisteminizin gerektirdiği hıza uygun olanını satın alın. Gerçi SDRAM DIMM’ler geleceğe daha iyi bir yatırımdır ve EDO SIMM’lerden daha hızlıdır. Ancak her iki bellek modülünü birlikte kullanmanız çoğunlukla mümkün değildir. Anakartınızın desteklediği sürece 100 MHz ve düşük ns’li PC100 DIMM’lerden satın almaya çalışın, fiyatları 95 $ civarında. Ana belleğinizi terfi edecekseniz ilk adımda fiyatlara dikkat edin. Ucuz PS/2 SIMM (32 bit) EDO DRAM’li bellek modelleri yerine yeni 64 bitlik 100 MHz PC100 DRAM DIMM’leri tercih edin. Zira bu DIMM’lerin (Dual Inline Memory Modules) şu avantajı var: Hem daha hızlılar hem de çoğu Pentium MMX ve PII anakarta uymanın yanı sıra, gelecekteki PC jenerasyonlarında da kullanılabilir.

Dikkat edilmesi gereken bir husus ise; Bellek almadan önce anakartın kitapçığını okuyun. Çoğunlukla 32 bitlik EDO RAM’lerle 64 bitlik SDRAM DIMM’leri birlikte kullanmak mümkün değildir.

Sabit diskte yeni uygulamalar için yer yoksa veya Windows 95’ten Windows 98/NT’ye terfi etmek istiyorsanız:

Çoğu uygulama için Pentium MMX sistemlerdeki ATAPI sabit disklerin çalışma hızı yeterlidir. Ancak boş sabit disk alanı zamanla yeterli gelmeyebilir. Yeni bir sabit disk dertlerinize deva olabilir. Hem fiyatı uygundur hem daha fazla kapasite sağlar hem de daha hızlıdır. 6.5-8.4 GB sabit diskler günümüzde 60-200 dolara satılıyor. Yeni sabit diskin eskisiyle paralel olarak mı yoksa yedek disk olarak mı kullanılacağı bir çok ihtiyaca bağlıdır. İşletim sistemini ve tüm programlarını yeni diske yüklemek elbette daha mantıklıdır, ancak daha komple yeniden bir kurulum gerektirir ve herkes göze alamaya bilir. Bu durumda yeni diski yeni programların kurulumu için kullanabilir ve önceden olduğu gibi eski diskinizden sistemi açmaya devam edebilirsiniz.

Sabit disk erişiminiz yavaşsa veya Windows çok yavaş çalışıyorsa:

Windows 95, donanımla iletişim kurmak için sürücüler (Driver) kullanır. Bazıları Windows 95 ile birlikte gelir, bazıları da üreticilerden gelir. Donanım üreticilerinin kendi sürücülerinden çoğunlukla Windows’un standart sürücülerine oranla daha fazla performans elde edebilirsiniz.

Gerçi Windows 98’in kurulum CD’si görünürde oldukça kapsamlı ve güncel bir sürücü veri tabanına sahip. Ancak mesela grafik kartları, Scanner veya CD aygıtların çok kısa ürün ömürlerine sahip oldukları düşünülürse, Windows 98 CD’si ile gelen sürücülerinde eski olduğunu söylemek mümkündür. Sürücü kaynağı olarak ilgili donanım üreticisinin Internet sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

Windows kurulumu sırasında ihmal edilen sürücülerden biri de ATAPI ve EIDE denetleyicileri için Busmaster sürücüleridir. Microsoft, Intel Chipset’li anakartlar için bu sürücüleri ancak Windows 95 OSR2’den itibaren sunuyor. Busmaster DMA kullanılmasıyla işlemcinin yükü oldukça yavaşlıyor, zira ATAPI veri yolunun denetçisi doğrudan ana belleğe erişebiliyor. (DMA=Direct Memory Access)

Yazıcı, Scanner, harici disk veya CD-Recorder gibi birçok aygıt takmak istiyorsanız:

PC’nize birçok dahili ve harici cihaz bağlamak istiyorsanız standart arabirimler (bir paralel iki de seri port) yeterli olmayacaktır. Scanner ve yazıcıyı paralel portta ortaklaşa olarak kullandıysanız bu hiç de hoş değildir. Bu gibi problemlere çevre birim veri yolları SCSI (Small Computer Standart Interface) ve USB (Universial Serial Bus) güzel bir çözüm sunar. SCSI profesyonellere ATAPI/EIDE için başarılı bir alternatiftir. Veri transfer hızları Fast SCSI-2 denetleyiciler de 10 MB/s ile LVD Ultra-2 SCSI’de 80 MB/s’dir. Ucuz SCSI kartlar genelde 7, Widde SCSI’ler ise 15’e kadar harici aygıt destekler. Bu aygıtlar Streamer’den Scanner’a, manyetik ve optik harici disklerden SCSI disklere kadar çeşitlilik arz ediyor. Yüksek veri transfer hızı sizin için önemli değilse, INTEL’in Unıversal Serial Bus’ını (USB) tercih edebilirsiniz. Bu veri yolu fare, klavye ve Joystick gibi aygıtların bağlantı karmaşasına son veriyor. Ancak çok yeni Scanner ve yazıcıları da bu ara birime bağlamanız mümkün. “Hotplugging” denilen olay pratikte oldukça faydalı; İşletim sırasında çevre birim aygıtlarını takıp sökebilirsiniz. Anakartınız USB çıkışı desteğine sahipse, bu veri yolundan maksimum şekilde faydalanabilirsiniz. USB slot kartı satın alarak birçok USB aygıtını bağlayabilirsiniz. Windows 95 kullanıyorsanız USB için Windows 98’e terfi etmenizde fayda var. USB şu an için erken bir çözüm gibi görünüyor. Yani yeni bir sistem almadığınız sürece eski sisteminizi USB için terfi etmek çok anlamsız. Ülkemize de USB cihazlar yeni yeni gelmeye başladı. USB’nin tutması için fiyatlarının diğer cihazlarla rekabet edebilecek bir düzeyde olması gerekiyor. Aksi halde bu teknoloji de daha doğmadan ölecek gibi.

KASA

Bilgisayarın tüm parçalarını bir arada tutarak dış etmenlerden koruyan ve enerji sağlayan üniteyi içeren parçadır. İki çeşidi vardır. Birincisi desktop adı verilen ve monitör altında yatay olarak duran modeldir. Bu model daha çok az yer kaplaması dolayısıyla tercih edilir. Genişleme imkanları sınırlıdır. Diğer modelse mini tower adı verilen modellerdir. Bu modeller dik olarak dururlar ve genişleme imkanları yeterlidir. Genişleme imkanlarından amaç yeni parça eklerken yer sorunuyla karşılaşılmamasıdır. Mini tower kasaların big tower adı verilen daha yüksek ve geniş modelleri de bulunmaktadır. Kasaları birbirinden ayıran diğer önemli özellikleriyse kasanın içinde yer alan power supply adı verilen güç kaynaklarıdır. Yeni anakartların üzerlerinde yer alan güç konnektörleri iki çeşittir. Bunlar AT adı verilen eski model güç kaynağı bağlantısı ve ATX adı verilen daha gelişmiş güç yönetimi sağlayan sistem eğer yeni anakart alınacaksa bu anakart ATX olmalıdır. Windows 98 ile beraber ATX anakartlar piyasada satılmaktadır. Piyasada ATX kasalar 70 ila 90 dolar arasında bulunurken eski model AT kasalar 25-40 dolar civarındadır. ATX güç yönetim özellikleri sayesinde bilgisayar kullanılmadığı anlarda güç sarfiyatını minimum yapmaktadır. Windows 98’in On NOW teknolojisi sayesinde ATX anakartlarda bilgisayar kapatılmadan uyku modunda bekletilerek kullanılabilmektedir. Ayrıca bu sayede telefon aracılığıyla uyuyan bir bilgisayarı uyandırmakta mümkündür. Upgrade için seçilen kasadaki güç kaynağı en az 230 watt olmalıdır.

Birçok güç kaynağı birleşiktir yani güç kaynağı ile güç anahtarı aynı ünite içerisindedir. Bazı durumlarda güç anahtarını bir kabloyla güç kaynağına bağlamanız gerekir. Güç kaynağınızda yapabileceğiniz birkaç değişiklikten biri de fanı daha sessiz bir modeliyle değiştirmektir. Bu tür güç kaynağı fanları bazen muffin fan olarak anılır, çünkü düşük silindirik tasarımı ile ingiliz çöreğine benzetilmektedir. Bazı üreticiler çok sessiz fan üretmişlerdir. Isı ayarlı fan da alabilirsiniz. Güç kaynağını yerinden çıkarmak için bilgisayardan güç kaynağını çıkartırız. Anakarttan aygıtlardan ve güç kaynağından bütün kabloları çıkartın. Güç kaynağını açmadan önce yaklaşık yarım saat bekleyin. Böylece biriken gerilimin yok olması için zaman bırakın. Bu işlemi yapmak için yalıtılmış aletler kullanın. Güç kaynağının içine asla dokunmayın. Fan genellikle gücünü siyah ve kırmızı renkli çift telli bir kablodan alır. Genel olarak kırmızı tel “canlı”dır veya faz hattıdır (akımı taşır). Fanı değiştirdikten sonra güç kaynağını anakarta ve diğer aygıtlara yeniden bağlayın güç kablosunu fişe takın ve bilgisayarı çalıştırın. Eğer güç kaynağı çalışmıyorsa ve sadece çok hafif bir ses çıkarıyorsa bazı şeyleri yanlış yapmış olabilirsiniz.