Bina tüRÜ yapilarda göRÜnmez tehliKE: kapilariTE

BİNA TÜRÜ YAPILARDA GÖRÜNMEZ TEHLİKE: KAPİLARİTE

Geçmişte yapılmış ve günümüzde hala yapılmakta olan binalarda, belki sizin oturduğunuz, belki de bizim oturduğumuz bir binada karşı karşıya olduğumuz bir tehlike.

Kimimizin yüksek paralar ödeyip aldığı, hatta depreme dayanıklılığından hiç şüphe edilmeyen binalar da bu tehlike altında olabilir.
Peki, Kapilarite nedir?

Kapilarite su yüzeyindeki gerilimlerden dolayı suyun ince borularda ya da kılcal boşluklarda kendiliğinden alçalması ya da yükselmesi olarak tanımlanabilir.

Basit bir örnek verecek olursak ıslak tezgah üzerinde bırakılmış bir mutfak süngerinin zamanla suyu bünyesine çekmesine benzetebiliriz.
Betonarme yapılarda nasıl karşımıza çıkar?

Yapılan çoğu binada temel çukuru açılıp bina temel inşaatı sırasında birçok binada hiç su yalıtımı yapılmazken birçok binada ise tekniğine uygun yapılmamaktadır. Az önce sünger örneğinde bahsettiğimiz gibi beton da zamanla aynı yolla zemindeki suyu bünyesine çeker ve bünyesindeki kılcal boşluklarla üst katlara taşır. Suyun beton içerisinde ilerlemesi ise betonun içerisindeki bu kılcal boşluklar ile olur. Su her zamanki gibi kendi yolunu kendi çizer fakat bu sefer yerçekimine ters yönde. Bunun getirdiği bazı olumsuz sonuçları ise şöyle sıralayabiliriz;

• 
  Betonun yapısı bozulur, dayanımı ve dayanıklılığı düşer.
  
• 
  Donatı çelikleri korozyona maruz kalır ve zamanla donatı çaplarında küçülme meydana gelir.
  
• 
  Donatı çaplarının küçülmesi ile betonda boşluklar oluşur, aderans düşer, betonda bölgesel olarak en kesit daralmaları meydana gelir. Deyim yerinde ise zayıf halkalar meydana gelir.
  
• 
  Beton taşıyıcı özelliğini yitirmeye başlar, özellikle de deprem ve rüzgar yükü gibi yanal yüklere karşı zayıf hale gelir.
  
• 
  İklime bağlı olarak bina eğer sıcaklıkların gündüz artı (+) değerlerde gece ise eksi (-) değerlerde olduğu bir yerde ise ve binada da su mevcut ise suyun gece donup gündüz çözüneceğinden ve su donduğunda hacmi %8-9 arttığından dolayı betonda çok ciddi çatlaklar oluşturacaktır. Bu olaya ise donma-çözünme etkisi deriz.
  

Bina yapılmış ise nasıl önlem alırız?

Burada asıl olan zemindeki suyun binadan uzaklaştırılması ve binanın tam su geçirmez bitüm esaslı bir yapı malzemesi ile izole edilmesidir.

Su yalıtımı yine de yapılabilir fakat bunun için öncelikle bina etrafının açık ve kazı yapılabilir olması gerekir. Bu durum geçerli ise bina etrafı kazılıp temeller askıya alınır, su uzaklaştırılır, su yalıtımı yapılır ve temel çukuru doldurulur. Fakat bu işlem kimi zaman hiç mümkün değil kimi zaman ise çok zor ve maliyetlidir. Müstakil tek katlı ya da villa tipi yapılarda mümkün gibi gözükse de çok katlı yapılarda ciddi bir sıkıntı haline dönüşür.

Bu sebeplerden dolayı uzun süredir su almış binadan kesinlikle karot numunesi alınıp betonun dayanımı incelenmelidir. Bunun neticesinde eğer dayanım standartların altına düşmüş, donatılar korozyona uğramış ve birçok çatlak belirmiş ise binada güçlendirme ile geçici bir çözüme gidilebilir.

Tabi ki kesin çözüm ise yıkımı gerçekleştirmek ve yeni bir bina inşaa etmek. Fakat günümüz şartlarında birçok kişi birçok sebepten dolayı bu durumu kabul etmeyip mevcut binada oturmaya devam etmekte.

Harun TAYLAN

İnşaat Mühendisi

Pak Metal/Antalya

[e-mail]

[e-mail]