Biologiya (Bios – canlı,logos-elm)canlı təbiət

Biologiya (Bios – canlı,logos-elm)canlı təbiət

• Biologiya (Bios – canlı,logos-elm)canlı təbiət

• haqqında elmdir.Hal-hazırda Yer üzərində mövcud olan və məhv

• olmuş külli miqdarda növ müxtəlifliyi,onların quruluşu və

• funksiyası,mənşəyi,çoxalması və inkişafı,canlı və cansız təbiətlə əlaqəsini

• öyrənir.Biologiya həyata xas olan ümumi və xüsusi qanunauyğunluqları

• müəyyəm edir.Biologiyanın çoxlu bölmələrinin olmasına

• baxmayaraq,qanunauyğunluqlar,əsasən,ümumi biologiya tərəfindən tədqiq

• edilir.Ümumi biologiya özündə, əsasən,Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsi

• haqqında nəzəriyyəni,Hüceyrə haqqında nəzəriyyəni,molekulyar

• biologiyanı,insan haqqında nəzəriyyəni,ekologiyanı,genetikanı,biosfer

• haqqında nəzəriyyəni,təkamül nəzəriyyəsini orqanizmin individual

• inkişafını öyrənir.

İlk dəfə canlı təbiətin bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri

• İlk dəfə canlı təbiətin bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri

• antiq həkim və filosoflar tərəfindən edilmişdir(Hipokrat,

• Qalen,Teofrast,Aristotel).Məhz onların əməyi intibah

• dövründə davam etdiriləcək botanika,zoologiya,anatomiya,

• fiziologiya elimlərinin əsasını qoydu.

• Mikraskopun kəşfi biologiyanın sərhədlərini mikroaləmə

• qədər genişləndirdi.

• Mikroskopun kəşfi ilə zoologiyada yeni aləm,birhüceyrə-

• lilər və ya ibtidailər (Protozoa) aləmi,botanikada isə

• birhüceyrəli yosunları müşahidə etmək mümkün oldu.

• Həmçinin bakteriyaları və virusları müşahidə etmək

• mümkün oldu.Beləliklə hüceyrə kəşf olundu(1556,Robert

• Huk)

Botanika-biologiyanın mühüm tərkib hissəsi olub,müs-

• Botanika-biologiyanın mühüm tərkib hissəsi olub,müs-

• təqil bir elm kimi bitkilərin quruluşunu,təbiətdə yayılmasını,

• həyat tərzini,çoxalmasını,inkişafını,mənşəyini və s. tədqiq

• edir.Biologiya elmləri sisteminə daxildir.Botanikanın əsas

• bölmələri:sistematika (bitkiləri qohumluq baxımından qrup-

• laşdırır və tarixini öyrənir),morfologiya (xarici görünüşü

• öyrənir),anatomiya (daxili quruluşunu öyrənir),embriologiya

• (mayalanma və rüşeym imkişafını öyrənir),biokimya (kim-

• yəvi maddələr və kimyəvi prosesləri öyrənir) və s.

Anatomiya-orqanizmin orqanların,toxumaların,hüceyrə-

• Anatomiya-orqanizmin orqanların,toxumaların,hüceyrə-

• lərinin quruluşunu və formasını öyrənən elm.Anatomiya

• sözü yunanca “anatemno” sözündəndir və mənası “yarı-

• ram” deməkdir.Heyvanlar ilə əlaqədar heyvan anatomiyası

• (zootomy) bitkilərlə əlaqədar bitki anatomiyası (phyto-

• nomy) deyilir ki,iki alt budağa bölünür.Bu bilik budaqların-

• dan biri insan anatomiyasıdır ki,insanın orqanlarının necə

• düzülməsini və onların insan həyatındakı funksiyasını öy-

• rənir.

Mikologiya göbələkləri,onların biokimyəvi və genetik

• Mikologiya göbələkləri,onların biokimyəvi və genetik

• xüsusiyyətlərini,təsnifatını,insanların həyatındakı rolunu,

• insanlar üçün toksigenlik və yoluxma təhlükələrini və

• onların insanlar üçün tibbi,qida və enterogenlər kimi

• əhəmiyyətini öyrənən biologiyanın bir sahəsidir.Uzun

• müddət göbələklər bitkilər aləminə aid edildiyinə görə

• mikologiya biologiyanın müstəqil bölməsi kimi yox,

• botanika elmlərinə aid edilirdi.Bu baxımdan hazırda da

• botanika üçün xarakterik olan elmi ənənələr mikalogiyada

• da gözlənilir.

Bakteriologiya(yun. bakterion - çubuq) – bakteriyaları

• Bakteriologiya(yun. bakterion - çubuq) – bakteriyaları

• öyrənən elm.

Virusologiya- virusları tədqiq edən biologiyanın sahə-

• Virusologiya- virusları tədqiq edən biologiyanın sahə-

• sidir.Virusologiya sözünün mənası latınca “virus” – zəhər

• deməkdir.

Morfologiya yunanca morphe – forma və logos – təlim.

• Morfologiya yunanca morphe – forma və logos – təlim.

• Morfologiya orqanizmlərin xarici görünüşünü öyrənir.

Biofizika və ya bioloji fizika - fizika elminin metod və

• Biofizika və ya bioloji fizika - fizika elminin metod və

• yanaşmalarını istifadə edərək canlıları öyrənən elm.

• Canlı təbiəti bütün aspektlərdə,molekul və hüceyrədən

• başlayaraq biosferədək bütün təbəqələrdə öyrənir.

• Bioloji sistemlərin müxtəlif səviyyələrində gedən fiziki

• faktorlar haqqında elmdir.Biofizika canlılarda olan fiziki

• mexanizmlərlə bioloji xüsusiyyətlər arasında olan əlaqəni

• də öyrənir.

Ekologiya –canlı və cansız təbiətin qarşılıqlı

• Ekologiya –canlı və cansız təbiətin qarşılıqlı

• münasibətini öyrənən elmdir.Ekologiya orqanizm-

• lərin bir-biri və xarici mühit amilləri ilə qarşılıqlı

• əlaqələrini,onların yaşayış tərzində,inkişafında,

• çoxalmasında həmin amillərin rolunu,təbiətin (hava,

• su,torpaq,heyvan və bitki aləmi,faydalı qazıntıları

• və s.) mühafizəsini,təbii sərvətlərdən istifadə

• olunmasının qanunauyğunluqlarını,ekosistemləri,

• onların əlaqəsini,təbiətin dialektikasını öyrədir.

Bioloji təsnifat – canlı orqanizmlərin təsnifat

• Bioloji təsnifat – canlı orqanizmlərin təsnifat

• prinsiplərinin işlənib hazırlanması və sistemin

• qurulması üçün bu prinsiplərin praktik olaraq tətbiq

• edilməsi məsələsi daxil olan elmi intizamdır.Burada

• təsnifat dedikdə sistemə daxil olan bütün mövcud

• olan və ölmüş orqanizmlərin təsvir olunması başa

• düşülür.

Bəşəriyyətin müasir yaşayışını ekologiyasız

• Bəşəriyyətin müasir yaşayışını ekologiyasız

• təsəvvür etmək mümkün deyil.Yazmağı,oxumağı,

• saymağı bilmədən yaşamaq nə qədər çətindirsə,

• ekologiyanın əsaslarını öyrənmədən yaşamaq da

• bir o qədər çətindir.Ətraf mühit deyərkən – insanları

• əhatə edən,onlarla qarşılıqlı əlaqədə olan günəş

• şüaları,su,torpaq,hava və canlılar,antropogen

• maddələr,əşyalar və qurğular nəzərdə tutulur.

• Alimlər ətraf mühiti təbii və süni mühit olmaqla iki

• yerə ayırırlar.İnsanların həmişə asılı olduğu mühit

• təbiidir.Süni mühit isə cəmiyyətin inkişafı ilə

• əlaqədar insanların fəaliyyəti nəticəsində

• yaradılmışdır.