Biologiya fanidan
Yüklə 497,22 Kb. Pdf görüntüsü
|
| S S . . M M A A V V L L A A N N O O V V A A , , K K . . Q Q A A H H H H O O R R O O V V A A BIOLOGIYA FANIDAN SINFDAN TASHQARI ISH Namangan – 2021 yil 2 Biologiya fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishga asoslangan ushbu uslubiy qo`llanma 1-qism bolib, qo`llanmada 6-sinf BOTANIKA fanidan test topshiriqlari, formulalar, krossvordlar, biologik diktant, psixologik testlar kabi topshiriqlar jamlanmalari keltirilgan. Uslubiy qo`llanma umumiy o`rta ta`lim maktablari Biologiya fani oqituvchilari uchun tayyorlangan. Tuzuvchilar: S. A. MAVLANOVA Namangan davlat universiteti Fiziologiya kafedrasi dotsenti K. QAHHOROVA Uchqo`rg`on tumani XTBga qarashli 34-sonli maktabning oliy toifali biologiya fani o`qituvchisi Taqrizchillar: A. M. ISMATOV Namangan davlat universiteti Biologiya kafedrasi dotsenti Q. A. NIYOZOV Namangan viloyati XTXQMOHM Aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi katta o`qituvchisi Uslubiy qo’llanma Namangan davlat universiteti O`quv-uslubiy kengashining 2021-yil _____________ №____ sonli yig`ilishida muhokama qilingan va chop etish uchun tavsiya qilingan 3 SO`Z BOSHI Sinfdan tashqari ishlar — umumiy o’rta ta’lim maktabi o’quv tarbiyaviy ishining tarkibiy qismi, o’quvchilarning bo’sh vaqtini tashkil etish shakllaridan biri. Sinfdan tashqari ishlar o’quvchilarni barkamol shaxs sifatida shakllantirish va ularni hayotga tayyorlashda keng imkoniyatlar yaratadi. Sinfdan tashqari ishlarga o’quvchilar bilan o’tkaziladigan va ularga tarbiya hamda bilim berishga qaratilgan turli xil mashg’ulotlar tizimi kiradi. Bunday mashg’ulotlar pedagogik jamoa, sinf rahbari, yoshlar tashkilotlari rahbarligi va bolalarning o’z-o’zini boshqarish tashkilotlari tomonidan darsdan tashqari vaqtda uyushtiriladi. O’quvchilarning sinfdan tashqari ishlarini tashkil etishda o’quvchilar saroylari, yosh texniklar, yosh tabiatshunoslar, yosh sayyoxlar klubi va maktabdan tashqari boshqa muassasalar katta yordam beradi. Sinfdan tashqari ishlarining asosiy shakllari sifatida ommaviy ishlar (maktab klublaridagi tadbirlar, kecha, munozara va tanlovlar o’tkazish, viktorina va ko’rgazmalar uyushtirish, tabiat qo’yniga, maktab va muzeylarga ekskursiyalarga chiqish), to’garak ishlari (o’quvchilarning turli to’garaklar, sport seksiyalari, ansambllardagi qatnashishlari), mustaqil ishlar (o’quvchilarning sinfdan tashqari o’qishi, kolleksiya to’plashi, texnika, musiqa, tasviriy san’at, chizmachilik va sh.k. bilan mustaqil shug’ullanishi)ni ko’rsatish mumkin. Ushbu uslubiy qo`llanma Biologiya fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishga asoslangan bo`lib, qo`llanmada 6-sinf BOTANIKA fnidan test topshiriqlari, gul formulalari, krossvordlar, biologik diktant, psixologik testlar kabi topsiriqlar jamlanmasi keltirilgan. Uslubiy qo`llanma umumiy o`rta ta`lim maktablari uchun tayyorlangan. Qo`llanmadan umumiy o`rta ta`lim maktablarining biologiya fani o`qituvcilari, o`quvchilar Biologiya fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda, otilgan darslarni takrorlash hamda mustaxkamlshda foydalanishlari mumkin. 4 1-topshiriq. Botanika bo`limlariga mos mos keluvchi javoblarni tanlang: 1.Morfologiya. 2.Ekologiya. 3.Paleobotanika 4.Anatomiya. 5.Geobotanika. 6.Introduksiya. 7.Sitoembriologiya. 8.Fitopatologiya. A. Botanikaning o`simliklarni ichki tuzilishini o`rganadigan bo`limi. B.Botanikaning o`simliklarinig tashqi tuzilishini o`rganadigan bo`limi. C.Botanikaning o`simliklarni yashash muhitiga moslanishini o`rganuvchi bo`limi. D. Botanikaning o`simliklarda uchraydigan kasalliklarni o`rganuvchi bo`limi. E. Botanikaning o`simliklarni turliu ekologik muhit bilan o`zaro munosabatlarini o`rganuvchi bo`limi. F. Botanikaning o`simliklarning kelib chiqishini o`rganadigan bo`limi. J. Botanikaning qazilma holdagi o`simliklarni o`rganadigan bo`limi. H. Botanikaning o`simliklarning yer yuzida tarqalishini o`rganuvchi bo`limi. 5 2- topshiriq. Biologik diktant. Tabiiy holda tarqalgan yuksak o`simliklarning yer yuzida….ortiqroq turi, O`rta osiyoda … turi, O`zbekistonda … turi ma’lum. Botanika ….. soz`dan olingan bo`lib, ….. degan ma’noni bildiradi. Bu fan o`simliklarnig …., ….., ….. va …… tuzilishi, …., yer yuzida …. va ularni …..qilish usullarni o`rganadi. Osimliklar acosiy belgilariga ko`ra … va … o`simliklarga bo`linadi. 3- topshiriq. Jadvalni to`ldiring. O`simliklarning ahamiyati. № O`simliklarning ahamiyati O`simliklarning nomi 1 Yem-xashak o`simliklari 2 Dorivor o`simliklar 3 Oziq-ovqat o`simliklari 4 “Qizil kitob”ga kiritilgan o`simliklar 4-topshriq. Psixologik test.Qaysi sxema noto`g`ri? A) B) yantoq javdar shuvoq izen shuvoq xolmon s ebarga beda Burchoq izen 6 С) D) 5- topshiriq. Quyida berilganlar orasidan ikkita ortiqcha o`simlikni toping. 1. 2. 3. 4. 5. isiriq na’ma- tak Suv qalampir cha- kanda zub- turum do’lana rovoch malina qulup- nay ukrop zubturum sebarga chakanda xolmon isiriq 7 I-BOB. GULLI O`SIMLIKLAR 1- topshiriq. Raqamli diktant. 1. Seyshel palmasi. 2.Meksika kaktuslari. 3.Raffleziya arnoldi. 4.ajdar daraxti. 5. Suv qaroqchisi. 6. pista. 7. Nilufar gul. 8.Saksovul. 1. 6000 yil umr ko`radigan daraxt. 2. Hasharotxo`r o`simlik. 3. Qaysi o`simlik o`zida 200 l gacha suv saqlay oladi? 4. Chol o`simligi. 5. Qaysimo`simlikning ildizlari va poyasi suv tubida bo`lib, bargi va guli suv yuzasida bo`ladi? 6. Qaysi o`simlik 10- yillar mobaynida pishadigan meva qilib, yong`og`inig og`irligi 10 kg ga teng? 7. Sumatra orollarida o`suvchi diametri 1 metrga yetadigan gul. 2-topshiriq.Venn diagrammasini to`ldiring: Daraxtlarga xos bo`lgan belgilar Daraxt va butalarning umumiy belgilari Butalarga xos bo`lgan belgilar. 8 3-topshiriq. Jadvalni to`ldiring: № O`simlik nomi № O`simlik nomi Hayotiy shakli Raqamlar 1 Lavlagi 14 Keyreuk 2 Oq sho`ra 15 Na’matak 3 Olma 16 Qoqio`t Bir yillik o`t 4 Sachratqi 17 Kiyiko`t 5 Machin 18 Qayrag`och Ikki yillik o`t 6 Sabzi 19 O`sma 7 Sholg`om 20 Terak Ko`p yillik o`t 8 Shilvi 21 Rayhon 9 Izen 22 Yalpiz Yarim buta 10 G`o`za 23 Shuvoq 11 Sigirquyruq 24 Qovun Buta 12 Qarag`ay 25 Andiz 13 Qizilmiya 26 Zigir Daraxt 4-topshiriq. Uchta oirtiqcha o`simlikni toping: 1. Qovun 2. Tarvuz 3. Olma 4. Bug`doy 5. Pomidor 6. Sabzi 7. Makkjo`xori 8. Shuvoq 9 5-topsiriq. Ushbu katakchadagi harflar orasidan 10 ta ko`p yillik o`simliklanning nomini toping. A G` U I R L O B E M A Y A L U D A O Q N P Sh K J R I D I A K A T Q I Z Sh I R A A M I T V Ch L A G Sh O S A L O U L 6-topshiriq. Savollarga javob bering: 1. Qaysi jihatlari bilan go`za va qora ituzum o`simligi o`xshaydi va farq qiladi? 2. Qanday o`simliklar efemerler deyiladi? 7-topshiriq. Raqamlarni harflar bilan almashtirib o`simliklarning nomini hosil qiling va ikkita ortiqcha o`simlikni toping: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1.28.1.12.2.8.19.8. 8.19.20.24.20.12. 6.20.11.22.1.23.17.8 1.19.8.17.6.20.11. 16.14.16.8.25.19. 16.20.17.19.19.1.13.1. 10 8-topshiriq. Test topshiriqlari. 1. Qachon kuzgi teng kunlik bo`ladi? A) 22-sentabrda B) 21-oktabrda C) 23-sentabrda D) 7- noyabrda 2. Doim yashil o`simliklar qatorinim toping: A) Qarag`ay, terak, nastarin. B) shamshod, qarag`ay, ligistrum, qoraqarag`ay C) Zarang, jiyda, behi. D) olma, geran, akatsiya, aylant. 3. Kuzda qaysi madaniy o`simlikning pastki shoxlarida mevasi yetilib, uchki shoxlaida gullri ochilib turadi? A) ituzum B) go`za C) pomidor D) olma 4. Kuzda bargini erta to`kadigan o`simliklar keltirilgan qatornni toping: A) Terak, olma, nastarin. B) zarang, ligistrum, akatsiya. C) akatsiya, terak, bodom. D) Aylant, shamshod, jiyda. 5.Olimlar ismini ular yozgan asarlar nomi bilan juftlang. 1. Abu Rayhon Beruniy; 2. Abu Ali ibn Sino; 3. Mahmud Qoshg`ariy. A) kitob as-Saydana fit-tibb; B) kitob ush-shifo; C) kitob al qonun fit-tibb; D) Devonu lug`at-it turk. A)1-a; 2-b; 3-c,d B) 1-a,b; 2-c; 3-d C) 1-a; 2-b,c; 3-d D) 1-b; 2-a,d; 3-c 11 II-BOB. HUJAYRA 1-topshiriq. Biologik diktant. Hujayra osimlikning ……………….. qismi hisoblanadi. U tiriklikka xos barcha xususiyatlarni o`zida mujassamlashtirgan, ya’ni u …,…,…….,…….,…,…. va …. Hujayra haqidagi fanga … deyiladi. Hujayra …yilda ……… tomonidan fanga kiritilgan. 2-topshiriq. Test. 1.Qanday kattalashtirib ko`rsatuvchi asboblarni bilasiz? A) lupa B) mikroskop C) kodoskop D) A va B javob to`g`ri. 2. Lupalar buyumlarni necha martagacha kattalashtirib ko`rsatadi? A) 3-25 marta; B) 1000 marta C) 10-25 marta D) 3-5 marta 3.Elektron mikroskop buyumlarni necha marta kattalshtirib ko`rsatadi? A)100 marta B) 10000 marta C) 100000 va undan ortiq D) 1000 marta 4.Mikroskop 600 marta kattalashtirib, uning ob’yektividagi raqam 40 ga teng bo`lsa, okulardagi raqamni toping: A) 7 B) 40 C) 100 D) 15 5.Mikroskopning optik qismlarini ko`rsating; 1.shtativ; 2.ko`zgu; 3.buyum stolchasi; 4.okulyar; 5.bo’yektiv; 6.taglik; 7.revolver; 8.tubus. A)4,5 B)1,2,4,5 C)1,6,7 D)1,3,6,8 12 3-topshiriq. Mikroskop qismlarini yozing: 4-topshiriq. Jadvalni to`ldirining: Mikroskopning tuzilishi. Mikroskopning qismlari № Yorituvchi qismi Optik qismi Mexanik qismi 5-topshiriq. Jadvalni to`ldiring: O`simlik hujayrasi. № Hujayra organoidlari Vazifasi Tuzilishi 1 Qobiq 2 Sitoplazma 3 Mag`iz 4 Vakuol 5 Xloroplast 13 6 Xromoplast 7 Leykoplast 6-topshiriq. Hujayra qismlarini yozing 7-topshiriq. Qaysi sxema noto`g`ri. A) xromo- plast xloro- plast Leyko- plast 14 B) 8-topshiriq. Test. 1.Hujayraning qaysi tarkibiy qismi himoya va qoplab turish vazifasini bajaradi? A)mag`iz B)qobiq C)vakuola D)plastida 2.Hujayraning qaysi tarkibiy qismi rangsiz va dildiroq bo`lib, doimo harakarlanib turadi? A)sitoplazma B)vakuola C)xloroplast D)qobiq 3.Qaysi organizmlarda mag`iz mavjud emas? A)zamburug`larda B)o`simliklarda C)ko`k-yashil suvo`tlarida D)Hayvonlarda. xromo- plast xloro- plast Leyko- plast 15 4.Hulayra shirasi bilaqn to`lgan bo`shliq: A)mag`iz B)vakuola C)sitoplazma D)protoplast 5.Hujayra bo`linishida hamda irsiy axborotni uzatishda muhim hisoblangan organoid qaysi? A)vakuola B)leykoplast C)xromoplast D)mag`iz 6.O`simlikning qaysi organlari hujayrasida xloroplast uchraydi? A)tanasida B)barg va yosh novdalarda C)ildizda D) pishgan mevalarda 7. Mevalarning ta’mi nimaga bog`liq? A)hujayra shirasi B)mag`iz C)xromoplast D) sitoplazma 8.Qanday hujayralarda vakuola katta bo`ladi? 9.Plastidalarning turlarini yozing: 10.Hujayra qobig`iga nima pishiqlik beradi? 9-topshiriq. Venn diagrammasini to`ldiring Piyoz po`sti hujayrasiga xos bo`lgan belgilarni yozing Piyoz po`sti va chigit tuklari hujayrasi uchun umumiy bo`lgan belgilarni yozing Piyoz po`sti hujayrasi uchun xos bo`lgan belgilarni yozing 16 10- topshiriq. Biologik diktant. 1.Sitoplazmani harakatini …da o`suvchi …. o`simligida kuzatish mumkin. Elodeyaning bargi … qavat hujayradan iboratligi tufayli mikroskop ostida butunligicha ko`rish mumkin. Sitoplazma … yo`nalishda harakatlanadi. Hujayra qobig`ida … bo`lib, ular orqali oziq moddalar bir hulayradan ikkinchisiga o`tadi. 2.Hujayraga xos bo`lgan muhim xusuyatlardan biri uning… va .... Tabiiyki, yosh hujayralar… bo`lib, ular o`sgan sari … boradi. Qari hujayralarda qobiq … boladi va vakuol sitoplazmaga nisbatan … joyni egallaydi. Vaqr o`tishi bilan qari hujayralarda … va … butunlay yoqolib, ularning o`rnin … va … egallaydi va ular nobud bo`ladi. 3.Hujayralar … yo`li bilan ko`payadi. Faqat …….. hujayralargina bo`linadi. Hujayralarning bo`linishida … katta rol o`ynaydi. Hujayralar bo`linishdan oldin … yiriklashadi, oldingi shaklini yo`qotadi, … erib ketadi vat eng ikkiga ajraladi. Bu davrda sitoplazmada … paydo bo`lib, ona hujayrani ikkita …… ajratadi. 11-topshiriq. Har bir qatordan uchinchi ortiqcha tushunchani toping: 1.epidermis, po`kak, ksilema. 2.floema, ksilema, kambiy. 3.kollenxima, cklerenxima, po`stloq. 4.elaksimon naylar, naylar, peridermaq. 17 III- BOB. ILDIZ 1-topshiriq. Jadvalni to`ldiring: № O`simlik nomi Ildiz va ildiz sistemasi turlari Raqamlar Oq ildiz sistemasi Popuk ildiz sistemasi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Olma bug`doy makkajo`xori bodom g`o`za do`lana o`rik javdar g`umay karam qulupnay pomidor loviya sarimsoq piyoz piyoz no`xat terak qovun nok ajriq kartoshka saksovul na’matak Qo`shicha ildiz 18 2-topshiriq. Mantiqiy test. Qaysi tenglik noto`g`ri? 1. A) sabzi=lavlagi B) qulupnay=makkajo`xori C) olma=saksovul D) qovun=ajriq 2. A) tarvuz=qovun B) go`za=bug`doy C) rediska=sholg`om D) olma= o`rik 3. A) turp=kartoshka B) qulupnay= kartoshka C) na’matak=loviya D) bug`doy=makkajo`xori 3-topshiriq. Biologik diktant. Ildizning po`sti o`ziga xos hujayralardan tashkil topgan. Po`st hujayralari …, …, va … … bo`ladi. Hulayralar orasida … bilan to`lgan bo`shliq bo`lib, hujayralar ana shu … bilan nafas oladi.Kondalangiga kesilgan ildizining … qismida … devorli yirik teshikchalar ko`rinadi. Bu teshikchalar o`rta qismidagi …dan iborat. 4-topshiriq. Test 1.Ildiz tuklari necha kun yashaydi? A) 10-20 kun B)12-15 kun C)5-6 kun D)20-25 kun 2.Har bir ildiz tukchasi necha hujayradan iborat? A) ko`p B) 2 ta va undanortiq C) bitta D) bittavaundanortiq 19 3.Murtakdagi boshlang`ich ildizning bevosita o`sishidan qaysi ildiz rivojlanadi? A)yon ildiz B)qo`shimcha ildiz C) asosiy ildiz D)popuk ildiz 4.Makkajo`rining ildizi poyadan atrofga necha metrgacha yoyiladi? A)2 m B) 3,5 m C) 3 m D)5 m 5.G’o’za nihollarining ilodizi bir kecha-kunduzda necha sm o`sadi? A)12 sm B)2-3 sm C)5-6 sm D)1-2 sm 6. Ildiz zonalri to`g`ri berilgan qatorni toping: A) bo`linuvchi, o`suvchi, so`ruvchi, o`tkazuvchi B) bo`linuvchi, o`suvchi, o`tkazuvchi C) o`suvchi, o`tkazuvchi, shimuvchi, ildiz qinchasi D) o`suvchi, tiklovchi, ko`payuvchi, so`ruvchi. 7.Ildiz tuklari qaysi zonada joylashgan? A) O`tkazuvchi B) so`ruvchi C) Hosil qiluvchi D) bo`linuvchi 8.Ildiz po`sti hujayralariga xos bo`lgan xususiyatlar qaysi qatorda keltirilgan? A) tirik, yumaloq, yupqa qobiqli B) o`lik, uzunchoq, yupqa qobiqli C) tirik, yumaloq, qalin qobiqli D) o`lik, yumalo`q, yupqa qobiqli 9. Yantoqning ildizi qancha chuqurlikkacha yerga kirib boradi? A) 24 m B) 30 m C) 45 m D) 12 m 10.Nima suvni ildizdan yuqoriga ko`tarilishini ta’minlaydi? A) ildizning bosim kuchi B) Ildiz tukchalari C) elaksimon naylar D) Ildizning so`rish kuchi 11. Yilning qaysi faslioda ildiz tuklari o`z faoliyatini to`xtatadi? A) yozda B) qishda C) kuzda D bahorda 12. O`g`itlar necha guruhga bo`linadi? A) 3 B) 4 C) 5 D) 2 20 13.O`zbekistonning qaysi shaharlarida mineral o`g`itlar ishlab chiqariladi? A)Chirchiq, Navoiy B) Ohangaron, Toshkent C) Chirchiq, Namangan D) Samarqand, Angren 14.Qanday o`g`tlar o`simliklarning o`sishini tezlashtiradi? A)fosforli B) kaliyli C) magniyli D) azotli 15.Qanday o`g`itlar o`siliklarning hosildorligini yaxilaydi? A) Fosforli V) kaliyli C) azotli D) A va B javob to`g`ri 16. Ortiqcha miqdorda solingan mineral o`g`itlar poliz ekinlari ( qovun, tarvuz) va sabzavotlar (kartoshka, piyoz va boshqalar)ning mevasiga qanday ta’sir qiladi? A) meva va sabzavotlar tez buziladi B) mayda bo`lib qoladi C) mevasida qoradog`lar paydo qiladi D) shirin bo`ladi 17. Ildizdagi hujayralar qaysi havo bilan nafas oladi? A) po'st hujayralar orasidagi bo'shliqlardagi B) ildiz tukchalarining ichidagi C) naychalar tarkibidagi D) kambiy hujayralarining tarkibidagi 18. Nima hisobiga suv va unda erigan moddalar ildizning pastki qismidan yuqoriga ko'tariladi? A) ildiz turlari B) tuproqda suv miqdorining ko'p bo'lishi C) ildiz bosimi D) ildiz tukchalari soni 19. Azotli, fosforli va kaliyli o'g'itlar qaysi o'g'itlar turiga mansub? A) mineral B) organik C) minimal D) zaharli 20. O'simliklarning o'sishini tezlashtirishda foydalaniladigan o'g'itni belgilang. A) azotli B) kaliyli C) fosforli D) barchasi 21 21. O'simlik mevalarining tez pishib yetilishiga yordam beruvchi o'g'it(lar)ni aniqlang. A) azotli, fosforli B) azotli, kaliyli C) fosforli, kaliyli D) faqat azotli 22. O'simliklarda mo'l hosil to'planishiga yordam beruvchi o'g'it(lar)ni belgilang. A) azotli, fosforli B) azotli, kaliyli C) fosforli, kaliyli D) faqat azotli 23. Agar tuproqqa mineral o'g'itlar me'yordan ortiqcha solinsa ... A) o'simliklarning hosildorligi va sifati ortadi B) tuproqdagi tirik mavjudotlarda foydali o'zgarishlar namoyon bo'ladi C) tuproqning ekologik holati yomonlashadi D) tuproqning unumdorligi o'zgarmaydi 5-topshiriq. Ildiz zonalarini rasmning o`ng tomoniga yozing: 22 IV-BOB. POYA. 1-topshiriq. Poyaga ta’rif bering: 2-topshiriq. Novdaga ta’rif bering, uning kuzdagi o`zgarishlarini va xillarini qayd eting: __________________________________________________________ __________________________________________________________ 3-topshiriq. Kurtakka ta’rif bering va uning xillari va poyada joylashshini yozing: __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ 4-topshiriq. Jadvalni to`ldiring: № O`simlik nomi Kurtak o`lchami Kurtakning poyada joylashishi 1 O`rik 2 Nastarin 3 Chinor 4 Olma 5 Gilos 6 Tol 23 5-topshiriq. Biologik diktant. O`zbekiston sharoitida daraxt kurtaklari … hududlarda (Surhandaryo va Qasqadaryo viloyatlarida) …hududlarga qaraganda …(… …) bo`rtadi. urtaklarning bo`rtib, yangi barg yoki gul chiqarguncha davri … faza deyiladi. Kurtaklar … va … hosil qiladigan turga bo`linadi. Gul hosil qiladigan kurtaklar, odatda barg hosil qiladigan kutraklardan … bo`ladi. Masalan, o`rik, …, …, … va …da dastlab gul kurtaklaridan gul, …, …, …da dastlab barg kurtaklaridan bargchiqadi. 6-topshiriq. Jadvalni to`ldiring: № O`simlik nomi Poya shakli 1 Terak 2 Piyoz 3 Evkalipt 4 Palma 5 Jiyda 6 Saksovul 7 Olma 8 Sebarga 9 Qo`ypechak 10 Tok 11 Qulupnay 12 G`ozpanja 13 Hilol 14 Burchoq 15 Rayhon 24 7-topshiriq. Test 1. Kurtak xillari to`g`ri berilgan qatorni ko`rsating: A) uchki, yon B) qo`simcha, uchki C) uchki, yon, qo`shimcha D) yon, qo`shimcha 2. Ituzum o`simligini poyasi qaysipoyaga misol bo`ladi? A) o`t poya B) yog`och poya C) uzun poya D) qipiqsimon bargli poya 3. Po`st parenximasi qanday to`qima hisoblanadi? A) qoplovchi B) o`tkazuvchi C) hosil qiluvchi D) o`tkazuvchi to`qima 4. Poya qavatlari to`g`ri berilgan qatorni belgilang: A) lub, po`st, kambiy, o`zak, yog`ochlik B) kambiy, lub, ksilema, o`zak, po`st C)kambiy, ksilema, lub, o`zak,floema D)po`st, lub, kambiy, ksilema, o`zak. 5. Qaysi o`simliklarning poyasida lub tolalari yaxshi rivojlangan? A) Kanop, zig`ir B)Olma, terak C)Qayrag`och, chinor D) zig`ir, gilos 6. Elaksimon naylar qayerda joylashgan? A) floemada B) ksilemada C) kambiyda D) o`zakda 7. Qaysi o`simliklarning yog`ochligi yumshoq? A) olma, saksovul, zarang, terak B) tol, jiyda, terak C) yuig`un, yong`oq, qayrag`och D) o`rik, eman, jiyda 25 8. Poyaning qaysi qavatini hujayralari yosh va nozik bo`ladi? A) o`zak B) kambiy C) floema D) ksilema 9. Yog`ochligi qattiq bo1lgan o`simliklarni nomini yozing: 10. Daraxtlarning … chirib kovak hosil qiladi. 8-topshiriq. Gulning qaysi yaprog`i ortiqcha? (yog`ochlik turiga qarab) 9-topshiriq. Rasmdagi raqamlarga mos poya qatlamlarini yozing: eman zarang o’rik yong’oq jiyda 26 10-topshiriq. Rasmdan daraxt yoshini aniqlang: 11-topshiriq. Piyozbosh qismlarini yozing: 1. Poyasining uzunligi 400 m ga yetadigan o'simlikni aniqlang. A) Avstraliya evkalipti B) sekvoyyadendron C) temirtikan D) Rotang palmasi 2. Yasmiqchalar yordamida o'simliklar ... A) ko'payadi B) zaharli moddalarni to'playdi 27 C) nafas oladi D) suv bug'latadi 3. Qaysi o'simliklarning poyasida lub tolalari yaxshi rivojlangan? A) kanop B) zig'ir C) tut D) berilganlarning barchasida 4. Elaksimon naychalar orqali qanday moddalar o'tadi? A) mineral tuzlar va suv B) tuzlar va oqsil C) organik moddalar D) barchasi 5. Elaksimon naychalar orqali moddalar qaysi yo'nalishda harakatlanadi? A) bargdan boshqa organlarga B) ildizdan faqat poyaga C) ildizdan o'simlikmng barcha organlariga D) ikki yo'nalishda: ildizdan barg tomon, bargdan ildiz tomon 6. Yog'ochlikdagi naylar bo'ylab qanday moddalar o'tadi? A) organik moddalar B) mineral tuzlar va suv C) oqsil va yog'lar D) barchasi 7. Yog'ochlikdagi naylar bo' ylab moddalar qaysi yo'nalishda harakatlanadi? A) bargdan boshqa organlarga B) ildizdan faqat poyaga C) ildizdan o'simlikning barcha organlariga D) ikki yo'nalishda: ildizdan barg tomon, bargdan ildiz tomon 8. O'zak hujayralarida ... A) organik va anorganik moddalar sintezlanib turadi B) anorganik moddalar sintezlanadi 28 C) organik moddalar to'planadi D) metabolizm mahsuloti to'planib tashqi muhitga chiqariladi 9. Qaysi o'simliklarning poyasi bo'yiga va eniga tez (1) va sekin (2) o'sadi? a) tol; b) terak; c) yong'oq; d) nok; e) pista: f) shamshod A) 1-d, f, e; 2-a, b, c B) 1-a, b, f; 2-c, d, e C) 1-d, b, f; 2-a, b, e D) 1-a, b, c; 2-d, e, f 10. Kartoshka tugunagida shakar qanday o'zgarishga uchraydi? A) glikogenga aylanadi B) kraxmalga aylanadi C) disaxaridgacha parchalanadi D) sellulozaga aylanadi 12-topshiriq. Venn diagrammasini to`ldiring: piyozboshga xos bo`lgan belgilarni qizil doira ichiga, tugunakka xos bo`lgan belgilarni sariq doira ichiga va ildizpoyaga xos belgilarni yasil doira ichiga yozing. Ular uchun umummiy bo`lgan belgilarni uchburchak ichiga yozing: 29 13-topshiriq. Test. 1. 5 yoshli archaning bo`yi necha metrga yoki santimetrga yetadi? A) 1-2 m. B) 10-15 sm C) 20-30 sm D) 10-15 m 2. O`zbekistonda tez o`suvchi daraxtlar qatori berigan qatorni toping: A) olma, archa, do`lana B) nok,terak, tol C) gilos, yong`oq, chinor D) nok, shamshod, archa 3. Qaysi daraxtning tanasidagi yillik halqalardan uning yoshini aniqlab bo`lmaydi? A) saksovul B) chinor C) olma D) terak 4.Suv va unda erigan mineral moddalar poyaning qaysi qismidan harakatlanadi? A) lub B) po`stloq C) o`zak D) yog`ochlik 5. Bargda hosil bo`lgan organic moddalar poyaning qaysi qismidan harakatlanadi? A) lub B) o`zak nurlari C) ksilema D) kambiy 30 V-BOB. BARG. 1-topshiriq. Bargga ta’rif bering 2-topshiriq. Rasmdagi raqamlarga mos barg qismlarini yozing: 3-topshiriq. Jadvalni toldiring: 1-Rasmdagi barg uchun xos bo`lgan belgilar Ikkala barg uchcun xos bo`lgan belgilar 2-rasmdagi barg uchun xos bo`lgan belgilar 31 4-topshiriq. Har bir qatordan ortiqcha o`simlikni toping 1. Olma, o`rik, bodring, lola. 2. Lola, piyoz, bug`doy, uzum 3. Anjir, terak, uzum, makkajo`xori 4. Qovun, makkajo`xori, gulsafsar, arpa 5- topshiriq. Test. 1. Qaysi o`simliklarning bargi parallel tomirlangan? A) jo`xori, g`umay B) terak, tut C)bug`doy chinor D) g`umay, o`rik. 2. Oddiy bargli o`simliklar berilgan qatorni belgilang: A) kashtan, shaftoli,uzum B) g`o`za, terak, rovoch C) yantoq, shirinmiya, beda D) loviya, yeryong`oq, nok 3. Yeryong`oqning bargi qanday? A) toqpatsimon B) uch bo`lakli C) panjasimon murakkab D) juft patsimon 4. Bandsiz, qipiqsimon barg, uzunligi 1-2 mm. Bu ta’rif qaysi o`simlik bargiga tegishli? A) saksovul B) loviya C) rovoch D) qandim 5.Barglari poyada ketma-ket joylashgan o`simliklar qatorini ko`rsating: A) pomidor, olma,yalpiz B) rayhon, kampirchopon, kiyiko`t C) qirqbo`g`im, olma, dalachoy D) atirgul, terak, oqquray 32 6. Qaysi o`simliklaring bargi poyada halqa hosil qilib joylashgan? A) qirqbo`g`im, oleandr, qumrio`t B) uzum, do`lana, atirgul C) pomidor, tut, ligustra D) qirqbo`g`im, nastarin, qumrio`t 7.Barglari poyada qarama-qarshi joylashgan o`simliklar qatorini toping. A) rayhon, yalpiz, nastarin B) tut, o`rik, qumrio`t C) tut, atirgul, uzum D) do`lana, kampirchopon, movrak 8. Yorug`sevar o`simliklar qatorini belgilang: A) qulupnay, binafsha, kungaboqar B) yantoq, kartoshka, g`o`za C) pomidor, yantoq, binafsha D) binafsha, kungaboqar, g`o`za 9. Barglarning tomirlanishi xillarini yozing: 10. Barg yaprog`i shakllarini yozing: 7-topshiriq. Rasmdagi bargning ichki tuzilishiga oid qismlarni yozing: 33 8-topshiriq. Biologik diktant. O`simliklarda, ayniqsa ularning mevasi va urug`larida turli miqdorda suv, mineral tuzlar va ……(…,….,…,…) bo`ladi. Olimlarning aniqlashicha, organik moddalar barg … hulayralarida hosil bo`ladi. Bargda organik moddalarni hosil bo`lishi … deb ataladi. Bu jarayon … … ta’sirida va … ishtirokida sodir bo`lib, bunda havoga … gazi ajraladi. Fotosintez jarayonini … olimi … o`rgangan. 9-topshiriq. Jadvalni to`ldiring: № Taqqoslanadigan jihatlar Oziqlanishi Nafas olishi Suv bug`latishi 1 Sutkaning qaysi vaqtida sodir bo`ladi? 2 Qaysi gaz yutiladi? 3 Qaysi gaz ajratiladi? 4 Issiqlik yutiladimi yoki ajratiladimi? 5 Qaysi hujayralarda sodir bo`ladi? 6 Organik modda to`planadimi yoki sarflanadimi? 34 1. Oddiy (I) va murakkab bargli (II) o'simliklarni aniqlang. 1) soxta kashtan; 2) na'matak; 3) jag'-jag'; 4) yeryong'oq; 5) ituzum; 6) tugmachagul A) 1-3, 5, 6; II-l, 2, 4 B) 1-1, 2, 4; 11-3, 5, 6 C) 1-2, 3, 5; II-l, 4, 6 D) 1-3, 4, 5; III, 2, 6 2. Epidermis ostida joylashgan asosiy to'qima hujayralari nomini belgilang. A) ustunsimon B) bulutsimon (g'ovak) C) kompakt D) oxirgi hujayralar 3. Popuk ildizli, bargi parallel tomirlangan o'simliklarni aniqlang. 1) ukrop; 2) sholi; 3) suli; 4) sabzi; 5) piyoz A) 1, 2, 3 B) 3, 4, 5 C) 1, 2, 4 D) 2, 3, 5 4. O'q ildiz sistemasi va to'rsimon tomirlangan bargga ega bo'lgan o'simliklarni aniqlang. 1) qoqio't; 2) piyoz; 3) sholi; 4) lola; 5) ukrop; 6) tomat A) 1, 5, 6 B) 2, 3, 4 C) 1, 3, 5 D) 2, 4, 6 6. Poyaning lub qismi qanday nomlanadi? A) epidermis B) parenxima C) floema D) ksilema 7. Qaysi javobda ildizpoyaga to'liq ta'rif berilgan? A) shakli o'zgargan poya, asosiy ildiz, barglar B) zahira oziq moddaJar to'planuvchi qo'shimcha ildiz, ildiz qinchasi 35 C) shakli o ’ zgargan poya, unda qo'shimcha ildiz, shakli o'zgargan barg, kurtaklar bo'lib, zahira oziq moddalar to'planadi D) zahira oziq moddalar to'planuvchi shakli o'zgargan ildiz, qinchali o'suvchi qism 8. Barg bandiga ega bo'lgan (I) va o'troq bargli (II) o'simliklarni aniqlang. 1) o'rik; 2) anjir; 3) gulsafsar; 4) lola; 5) qovun; 6) makkajo'xori A) I- 1, 2, 5; II -3,4,6 B) 1-2,5,6,11- 1,3,4 C) I- 1, 2; II - 3, 4, 5, 6 D) I- 1, 5, 6; II - 2, 3, 4 9. Quyidagi o'simliklarni poyasining ko'ndalang kesimi xiliga ko'ra juftlab ko'rsatilgan javobni toping. 1) xilol; 2) burchoq; 3) rayhon; a) yumaloq; b) uch qirrali; c) qanotli; d) to'rt qirrali. A) l-a;2-b;3-c B) 1-b; 2-c; 3-d C) 1-d; 2-b; 3-b D) 1-b; 2-a; 3-c 10. Yoyilib o'suvchi o'simlikni toping. A) xilol B) temirtikan C) burchoq D) qulupnay 11. Qaysi o'simliklariiirig bargi buyraksimon bo'ladi? A) tol B) otquloq C) oshqovoq D) nok 12. Qipiqsimon bargli o'simliklarni aniqlang. A) saksovul, qandim B) eman, do'lana 36 C) qarag'ay, pinus langifoliya D) saksovul, volhya 13. Qaysi o'simliklarning gul hosil qiladigan kurtaklari barg hosil qiladigan kurtaklaridan yirik bo'ladi? A) o'rik, bodom B) bodom, olxo'ri C) olxo'ri, atiigul D) berilganiarning barchasi 14. Toq patsimon bargli o'simlikni aniqlang. A) yong'oq B) soxta kashtan C) ojud D) gazanda 15. Kurtaklar bo'rtib yangi barg yoki gul chiqqungacha. bo'lgan davr nima deyiladi? A) faza B) uyg'onish C) tinim D) chilpish 37 VI – BOB. O`SIMLIKLARNING VEGETATIV KO`PAYISHI. 1-topshiriq. Sxemani davom ettiring: 2-topshiriq. Quyidagi rasm asosida o`simlikladagi ko`payish vegetativ ko`payishning qaysi turiga kirishini aniqlang: 3-topshiriq. Rasmda qaysi payvandlash turi ko`rsatigan? O`simlikning vegetativ organlari 38 4-topshiriq. Rasmdagi raqamlarga mos keluvchi tushunchalarni yozing: 5-topshiriq. Jadvalni to`ldiring: № O`simlik nomi Vegetativ ko`payish turi Raqamlar 1 G`umay 2 Lola 3 Piyoz Ildizpoyasi yordamida 4 Terak 5 Atirgul 6 Tok Piyozbosh yordamida 7 Qoraqat 8 Gladiolus 9 Na’matak Ildizbachkisi yordamida 10 Ajriq 11 Gulsafsar 12 Yantoq Qalamchalar yordamida 13 Jiyda 14 Boychechak 15 Yalpiz Parxesh yo`li bilan 39 6-topshiriq. Test 1. Payvandlash uchun kesib olinadigan kurtakli qalamcha (1) va payvand qilish uchun o'stirilgan urug' ko'chat (2) qanday nomlanadi? A) 1-payvandust; 2-payvandtag B) 1-payvandtag; 2-payvandust C) 1-iskana; 2-payvandust D) 1-payvandtag; 2-iskana 2. Iskana (1) va kurtakdan (2) payvandlash asosan qaysi vaqtda qilinadi? A) 1 - fevral oyining boshida; 2 - may oyining oxirida B) 1 - daraxtlarda shira harakati boshlangandan keyin; 2 - yil davomida C) 1 - avgust oyida; 2 - fevral oyining oxiridan aprel oyigacha D) 1 - fevral oyining oxiridan aprel oyigacha; 2 - avgust oyida 3. Ildizpoyalari yordamida ko'payadigan o'simliklarni belgilang. A) binafsha, shirinmiya, iloq B) kartoshka, batat, shoyigul C) lola, sarimsoq, piyoz D) qoraqat, tol, yantoq 4. Qaysi o'simlildarning bargi o'zida zapas oziq moddalar to'plash uchun maxsus joy hisoblanadi? 1) piyozbosh; 2) Pekin karami; 3) yalpiz; 4) bosh karam; 5) kartoshka; 6) salomaleykum; 7) gulsafsar A) 1,2,4 B) 1, 4, 6 C) 5, 6, 7 D) 2,3,4 5. Tok qalamhalarini qaysi faslda va qanday uzunlikda kesiladi? A) Kuzda, 40-50 sm B) Bahorda, 40-75 sm C) Yozda, 20-30 sm D) Kuzda, 20-30 sm 40 Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Botanika 6-sinf darsligi. U. Pratov, A.S. To`xtayev, F. Azimova, I.Z. Saparboyev, M.T. Umaraliyeva T. “O’zbekiston” 2017. 2. Botanikani o`qitish metodikasi. 5- sinf, J.O. Tolipova, A.S. To`xtayev, O`. Pratov. T. “O`zbekiston” 2003. 3. Botanika, o`qituvchi kitobi T. “Tafakkur” 2011 4. Zoologiya darslari, o`qituvchi kitobi, T. “Tafakkur” 2012 5. Umumiy o`rta ta’lim tizmida o`quvchilarning kompetensiyalarini shakltirishga yo`naltirilgan ta’lim texnologiyalari (1-qism). T. “O`quv ta’lim-metodika” 2015 6. Internet resurslar: http://go.mail.ru/search_images&gp=789112&frc=789112#urlhash=440 9914652201019601 http://go.mail.ru/search_images?tsg=l&gp=789112& #urlhash=7877813937755685845 F#urlhash=3531328864732027807 http://go.mail.ru/search_images?tsg=l&gp=789112&q= #urlhash=3954430535896746346 http://go.mail.ru/search_images?tsg=l&gp=789112&q=F#urlhash=8904 246830650200125 F#urlhash=4395908736569334799 http://go.mail.ru/search_images?tsg=l&gp=789112&q=рисунки+растит ельной+клетки#urlhash=3843683969988548081 B#urlhash=862964226562711654 http://go.mail.ru/search_images?tsg=l&gp=789112&q=F#urlhash=2851 213800966450341 41 MUNDARIJA So`z boshi…….…….…….…….…….…….…….…….…….. 3 I-bob. Gulli o`simliklar…….…….…….…….…….…….…… 7 II-bob. Hujayra…….…….…….…….…….…….…….……… 11 III-bob. Ildiz…….…….…….…….…….…….…….………... 17 IV-bob. Poya.…….…….…….…….…….…….…….………. 22 V-bob. Barg.….…….…….…….…….…….…….…….…….. 30 VI-bob. O`simliklarning vegetativ ko`payishi…….…………. 37 Foydalanilgan adabiyotlar……………………….…….……… 40 42 43 44 Yüklə 497,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|