Bir çok bilim adamının 21
Yüklə 1,67 Mb.
|
|
BANDIRMA BORAKS VE ASİT FABRİKALARI İŞL. ÜRETİM VE
Yukarıdaki tablolarda yer alan bor madeni üretim ve ihraç rakamları ile Bandırma Boraks ve Asit Fabrikaları üretimi rafine bor ürünleri (boraks dekahidrat ve borik asit) üretim ve ihracatı İngiliz Tröstün suratına inen ikinci bir tokattır. Artık İngiliz tröstün dünya üzerinde kurduğu tekel kırılmış tröstün tüm planları alt üst olmuştur. "Siz Avrupa'ya 3.000 ton borik asit satamazsınız" diyenlere, Etibank 14.000 ton borik asit, 20.000 ton boraks dekahidrat satarak gereken cevabı vermiş. Üstelik yapılan Kapasite arttırıcı ve modernizasyon yatırımlarıyla, 1974 yılında boraks dekahidrat fabrikasının kapasitesini 55.000 ton/yıl' a çıkarmıştır. Ayrıca 1978 yılına geldiğimizde Bandırma fabrikalarında rafine ürün yelpazesi genişlemiş ürün gamına boraks pentahidrat ve sodyum perborat'da dahil edilmiştir. - 93 -
2172 SAYILI KANUNLA GELEN DEVLETLEŞTİRME "Bu kanun aslında,Demokratik Sol bir nitelikte kanun bile değildir. Bu kanun sadece çağdaş milliyetçiliğin gerektirdiği bir kanundur. Çünkü milliyetçilik, millete ait madenlerin tüm millet tarafından yararlanılmasını gerektirir, yoksa bir avuç kişi tarafından değil. !" Muammer Aksoy 2172 sayılı kanun görüşme tutanakları,1978 1970'li yıllar Türkiyemizin bunalımlı yıllarıdır. Toplum sağ ve sol olarak ikiye bölünmüş, sözde siyasal anlamda her gün cinayetler işlenmekte, siyasiler uzlaşı yerine çatışmayı yeğlemektetir. Bir iç savaş boyutunda kardeş kavgası, korku, tedirginlik toplumun iliklerine kadar işlemiştir. İşte bu yıllarda kurulan III. Ecevit Hükümeti (05.01.1978 - 12.11.1979 ) programında ulusal maden varlığımız şu cümlelerle yer almaktadır;
Suya ve kömüre dayanan enerji santrallarmın yapımındaki olağanüstü gecikmelere son verilerek, bunların kısa sürede birbiri ardından devreye girmeleri sağlanacaktır. Böylece Türkiye'nin enerji açığı ve enerjide dışa bağımlılığı giderek azaltılacaktır. Bu sağlanıncaya kadar, geçici ivedi önlemlerle sanayimizin enerji açığını kapatmak üzere her çaba gösterilecektir. Bu amaçlarla bir ulusal enerji planı uygulanacaktır. Büyük hidrolik enerji santralları yapımı hızlandırılır ve yenilerine başlanırken, yerel su kaynaklarının da küçük santrallarla yaygın enerji üretimine katkısı bir program içinde sağlanacaktır. Termik santral projeleri ile ilgili kömür sorunları derhal çözülecektir. Bunların yanısıra nükleer enerji santralları ile ilgili çalışmalar sürdürülücektir. Enerjinin dağılımında ve - 94 - sanayileşme için değerlendirilmesinde bölgeler ve yöreler arası adalet gözetilecektir. Bir yandan enerji üretimi hızlandırılırken, bir yandan da yakma kayıplarını azaltıcı ve enerji tasarrufunu artırıcı önlemler alınacaktır. Bu önlemler, gelişmeyi ve sanayileşmeyi kısıcı değil hızlandırıcı yönde olacaktır. Yeraltı kaynakları bakımından Türkiye'nin geniş olanakları bulunmakla birlikte, bu olanaklar şimdiye kadar yeterince değerlendirilmemiştir. Yer yer özel kesim eliyle yapılan değerlendirmeler de çok yetersiz düzeyde kalmaktadır ve kaynak israfına yol açmaktadır. Hükümetimiz, yeraltı kaynaklarının bütün yurtta ulusal yararlara en uygun biçimde değerlendirilmesine büyük önem verecektir. Enerji ve sanayideki atılımlar doğrultusunda hammadde girdilerinin büyük ölçüde ülke doğal kaynaklarından verimli ve güvenilir bir şekilde sağlanabilmesi için öncelikle önemli linyit yatakları ile demir cevheri ve bor tuzları kamu kuruluşlarınca işletilecektir. Madenlerimizin ulusal sanayiimizde değerlendirilmesi ve islenmiş olarak ihracı için gerekli yatırımlar kısa sürede gerçekleştirilecektir. O yoldan döviz gelirimiz artacağı gibi, ülkemizde yeni çalışma alanları da açılmış olacaktır... Özellikle petrol, taşkömürü, linyit, demir, fosfat, tuz ve benzeri maddelerin üretiminin artırılması için gereken çabalar ve son zamanlarda beliren tuz sıkıntısının en kısa zamanda giderilmesi için yatırımlar genişletilerek hızlandırılacaktır. Bu gibi doğal kaynaklarımız gereğince değerlendirilirken ulusumuzun kendi sınai olanaklarından ve teknik gücünden yararlanılmasına özen gösterilecektir... Maden Yasası yeraltı kaynaklarımızı Anayasanın 130'ncu maddesine uygun bir anlayışla ulusal yararlar doğrultusunda değerlendirme olanağı sağlayacak biçimde gerçekleştirilecektir. Temel madenlerimizin ve tüm doğal kaynaklarımızın biran önce ve güvenilir şekilde saptanması ve değerlendirilmesi için arama çalışmalarına daha büyük kaynaklar ayrılacaktır." III. Ecevit Hükümeti, programında yer alan hedefler doğrultusunda, önemli linyit yatakları ile demir cevheri ve bor tuzlarının kamu kuruluşlarınca işletilmesi yönünde ilk ciddi adımı atar ve 4 Ekim 1978 tarih ve 2172 sayılı Devletçe İşletilecek Madenler Hakkındaki yasayı çıkarır. Söz konusu yasayla birlikte bütün bor sahaları işletme imtiyazı Etibank'a geçer. Bu yıllarda Avrupa'da Türk bor madenini kullananların, esasen ucuz yollu ithal edenlerin tüm dikkati, Türk hükümeti ve onun bor madenleri üzerindeki tasarruflarıdır. Bu yılları hüzünle izleyen bir Türk bor'u alıcısı (simsarı) VVerner Bühler bu durumu şu - 95 -
cümlelerle özetlemektedir; "1977 başı 1979 sonbaharı arasındaki Ecevit Hükümeti'nde Deniz Baykal Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanıydı..., Baykal bor madenlerinin devletleştirilmesi konusunda ateşli bir taraftardı ve Büyük Millet Meclisi bor, kömür, demir cevheri madenlerini ve yataklarını devletleştirdi." (76) DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO) MARAKEŞ TOPLANTISINDAN 24 OCAK 1980 KARARLARINA DOĞRU 1979 yılında Fas'ın Marakeş kentinde; sermayenin serbest dolaşımını hedefleyen küresel ticaret ve yatırım anlaşmalarının ilk temeli atılıyordu. Masadaki ileri ülkeler yine kendileri merkezli çok uluslu sermayenin taleplerini dayatıyorlardı. Bu talebin ve dayatmanın özü ulus devletlerin ekonomiden çekilmesi ve piyasaların denetimsiz olarak kendi menfaatlerine açılması için, ulus devletlerin gerekli yasal değişiklikleri sağlamasıydı. Bu bağlamda; kamu işletmeleri hızla küçülecek tarım, eğitim, sağlık,sosyal güvenlik, madencilik gibi temel konularda devlet destekleri azaltılarak kamu işletmeleri özelleştirmeye hazır hale getirilecekti. Tokyo, Uruguay Raundları ve GATT olarak tanıdığımız ticaret, gümrük tarifeleri ve yatırımlara ilişkin anlaşma ve kararların bu ilk adımını çok uluslu sermaye,(OECD) Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı içerisinde geliştirdiği Çok Taraflı Yatırım Anlaşmasıyla (Multilateral Agreement on Investment) tamamlayacak ve "küreselleşme" olarak tedavüle sürecektir. 24 OCAK 1980 KARARLARI VE BOR Dünya Ticaret Örgütünün Marekeş toplantısını takip eden yılın (1980) başında Türkiye o güne kadar karşı karşıya kaldığı en büyük krizi yaşıyordu. Böyle bir ortamda 24 Ocak 1980 tarihli ekonomik önlemler paketi açıklandı. "24 Ocak kararlarıyla ihracatı özendirici, yabancı sermayeyi teşvik edici, ithalatı kolaylaştırıcı bir çok yatırım ve gümrük muafiyeti sağlayıcı bir dizi karar alınmış, IMF, OECD, Dünya Bankası gibi kuruluşların da desteğiyle önemli borç ertelemeleri manevraları başarılmış, yeni krediler elde edilmiştir. Yine söz konusu kuruluşlarla orta vadeli İstikrar politikaları anlaşmalarına varılmıştır."(77) Uluslararası mali kuruluşlarla yapılan anlaşmaların içinde her birisi ayrı bir yasal düzenlemeyi gerektiren ve o yıllarda gerçekleştirilemediği için günümüzünde gündemini teşkil eden bazı özelleştirme tasarıları vardır. Bu tasarıların içinde "Madenlerin Özel Sektöre Devri" de yer almaktadır. - 96 -
Demirel Hükümeti ilk olarak 2172 sayılı yasayla "madenlerin özel kesimden devir alınması işlemini durdurmakla işe başlamıştır. Daha sonrada devlet işletmelerince deviralınmış demir cevheri, bor, linyit kaynaklarının işletme hakkını yeniden özel kesime verilmesi için mevcut yasayı iptal ettirmenin yasal gereklerini yerine getirmenin çabası içine girmiştir. 9 Haziran 1980 de alınan bir kararla devletçe işletilmesi kararlaştırılan maden sahalarının eski hak sahiplerine iadesi kararlaştırılmış, ancak, Danıştay (TMMOB ve 9 Demokratik Kitle Örgütü tarafından) yapılan itirazları haklı bularak yürütmeyi durdurma kararı almış, hükümette bu karara uymak zorunda kalmıştır." (78) Ancak ingiliz tröstün destekleriyle özellikle bor madencileri işin peşini bırakmamış madenlerin işletme haklarının, yeniden özel sektöre devrinin sağlanmasına dönük lobi faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Nihayet, 2172 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinin üstünden yaklaşık 7 yıl geçtikten sonra, 10.06.1983 tarih ve 2840 sayılı yasa ile Kamu Kuruluşlarına devredilen maden hakları yeniden düzenlenir. Bu yasayla 2172 sayılı yasa çerçevesinde devletleştirilen madenlerden demir ve linyit sahalarının bazıları eski hak sahiplerine iade edilir. Ancak, 2840 sayılı Yasanın 2. Maddesi; " Bor tuzları, trona (tabi soda) asfaltit, uranyum ve toryum madenlerinin aranması ve isletilmesi Devlet eliyle yapılır. Bu madenler için 6309 sayılı Maden Kanunu gereğince gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine verilmiş olan ruhsatlar iptal edilmiştir." şeklindedir. 2172 sayılı yasayı müteakip gerek MTA ve gerekse Etibank tarafından yürütülen arama çalışmaları sonucunda bulunan bor sahalarının işletme ruhsatları Etibank tarafından alınmıştır. Devletleştirmeyi müteakip 1979 yılından itibaren Türk borları üzerindeki olumsuz unsurların birisi olan rekabet ortadan kalkmıştır. Böylece bir taraftan ülkemizde yerli bor tuzlarını kullanacak endüstriyel tesisler kurulmaya başlanmış, diğer taraftan rekabetin getirdiği düşük fiyatlı ihracat yerini yükselen fiyatlı bor ve bor ürünleri ihracatına bırakmıştır. Ancak asıl olumsuz ve baltalayıcı unsur olan İngiliz tröstün, Türk bor madenleri üzerindeki emelleri ve Türk borları pazarı ve hedef pazarları üzerindeki bozgunculuğu bertaraf edilememiştir. Aşağıdaki tablolarda Etibank'a bağlı İşletme ve Müesseselerde bor ve bor rafine ürünlerinin devletleştirme sonrası 1985 yılına kadar olan üretim ve ihracat miktarları görülmektedir. - 97 - ETİBANK EMET KOLEMANİT İŞLETMESİ VE İHRACATI
KIRKA BORAKS İŞLETMESİ ÜRETİM VE İHRACATI
BİGADİÇ MADENLERİ İŞLETMESİ BOR (KOLEMANİT , ULEKSİT) ÜRETİM VE İHRACI
Yüklə 1,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||