Биринчи булим

---

 PARMALOVChI VA TeShIK KeNGAYTIRUVChI
STANOKLARDA IShLOV BeRISh ASOSLARI 
 
Reja:
 
1
. 
Parmalovchi va teshik kengaygiruvchi stanoklarda 
ishlov berish va ularda bajariladigan ishlar
 
2. Yuqori unumli parmalash me`yorlari. 
3. Parmani charxlash 
Tayanch tushunchalar: perosimon, spiral`, markaz ochuvchi va chuqur 
teshiklarni parmalovchi parmalar, qirindi ajratuvchi kanalchali parmalar 
 
1-§. Parmalovchi va teshik kengaygiruvchi stanoklarda ishlov berish va 
ularda bajariladigan ishlar 
Yaxlit materialda parma deb ataluvchi keskich-asbob yordamida teshik ochish 
usuli parmalash deb ataladi. Parmalash kesish qismining konstruktsiyasiga ko`ra, 
perosimon, spiral`, markaz ochuvchi va chuqur teshiklarni teshuvchi parmalarga 
bo`linadi. Quyida bu parmalarning konstruktiv xususiyatlari to`g`risida qisqacha ma`lumotlar 
keltirilgan. 
Perosimon parma.
Bu xil parma, parma o`qiga kesuvchi tig`lari bir-biriga nisbatan 
simmetrik holda joylashgan plastinka bo`lib, uning kesuvchi tig`lari orasidagi burchak 
teng bo`ladi. Ishlanuvchi materialning mexanik xossasiga ko`ra, bu burchak 0-140° 
oralig`ida olinadi, o`rtacha 2

qiymati 116
0
olinadi. 
Agar kesish qirrasiga perpendikulyar bo`lgan IV-IV kesimiga qarasak, kesish 
burchagi 


90

bo`ladi, bu esa kesish uchun noqobildir, kesish tiglarining kesishgan joyida 
0
60
55



burchakli, ko`ndalang kesuvchi tig`i 3 hosil bo`ladi. Parmalashda parmaning 
metalga ishqalanishini kamaytirish uchun orqa burchagi 
0
7
3



li qilib, yon tomonlari 
esa 
0
30
2



li teskari konus bilan charxlanadi. Bu parmalar oddiy konstruktsiyali va 
tayyorlanishi arzon bo`lishiga qaramay ulardan kamdan kam foydalaniladi, bunga 
sabab parma diametrining har galgi charxlash tufayli o`zgarishi va ish unumdorligining 
pastligidir. 
Spiral` parma.
Sanoatda ko`proq tarqalgan bo`lib, u umumiy holda asosiy 
kesish burchaklari hosil qiluvchi ikkita vintsimon (spiral`) ariqchasi bo`lgan tsilindrik 
qismdan iboratdir. 
39-rasmda tsilindrik quyruqli (shpindel` patroniga qo`yrug`idan qisiladigan 
va konussimon qo`yrukli (shpindelga konusli quyrug`i hisobiga o`rnatiladigan) 
parmaning konstruktsiyalari tasvirlangan. Shuni qayd etish lozimki, odatda tsilindrik 
quyriqli parma diametri 0,25-9,4 mm, konus quyruqli parma diametri 6-80 mm 
oralig`ida bo`ladi.