BiRİNCİ BÖLÜM 2008 yili programinin makroekonomik amaç ve poliTİkalari

B. İKİLİ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ

1. Mevcut Durum

Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları ile 1991 yılında başlayan ilişkilerimiz ülkemizin ve bölgenin orta ve uzun vadeli menfaatlerine uygun şekilde 2007 yılında da sürdürülmüştür.

Milli Eğitim Bakanlığının yürüttüğü Büyük Öğrenci Projesi kapsamında, Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Topluluklarından gelen öğrencilere, lisans ve yüksek lisans eğitimi verilmektedir. Bu kapsamda 664’ü TÖMER’de Türkçe eğitim programlarına devam edenler olmak üzere toplamda 5.274 öğrenciye eğitim verilmektedir.

TABLO:V. - Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Öğrencileri

(Kişi)

Ülke	TÖMER	Ön Lisans	Lisans	Yüksek Lisans	Doktora	Toplam
Azerbaycan	58	2	250	183	154	647
Kazakistan	110	19	257	82	40	508
Kırgızistan	42	21	349	152	66	630
Özbekistan	8	0	7	3	0	18
Türkmenistan	45	0	469	23	6	543
Diğer Asya	269	60	903	211	120	1 563
Balkanlara	132	66	1 009	118	40	1 365
TOPLAM	664	168	3 244	772	4 426	5 274

Kars-Tiflis demiryolu projesinin yaklaşık 76 km’lik Türkiye tarafındaki kesiminin ÇED, Fizibilite ve Uygulama projeleri 2006 yılı sonu itibarıyla tamamlanmıştır. Gürcistan kesimine ait 28,3 km’lik kesimin güzergah projeleri Ahılkelek İstasyonu hariç Temmuz 2007’de tamamlanmıştır.

Türk Eximbank tarafından, Türk Cumhuriyetlerine yönelik kredi programları kapsamında, 1992-2005 döneminde 306,8 milyon ABD doları mal kredisi, 523,8 milyon ABD doları proje kredisi olmak üzere toplam 830,6 milyon ABD doları tutarında kredi kullandırılmıştır.

2006 yılında Türkiye’nin Türk Cumhuriyetlerine ihracatı 1,9 milyar ABD doları olup, toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 2,3’tür. 2007 yılının ilk altı ayında ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 54 artarak, 1,8 milyar ABD dolarına yükselmiştir.

2005 yılında Türkiye’nin Türk Cumhuriyetlerinden ithalatı 1,9 milyar ABD doları olup, toplam ithalatımız içindeki payı yüzde 1,4’tür. 2006 yılının ilk altı ayında ithalat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 36 artışla 1,6 milyar ABD dolarına çıkmıştır.

Türk Cumhuriyetlerine Türkiye’den 1996–2005 döneminde toplam 3 milyar ABD doları sermaye ihraç edilmiştir. En çok sermaye ihracı gerçekleşen ülkeler; Azerbaycan (yüzde 81), Kazakistan (yüzde 15), Türkmenistan (yüzde 2), Özbekistan (yüzde 1) ve Kırgızistan (yüzde 1) olmuştur. 2007 yılının ilk dokuz ayında ise bu ülkelere toplam 184,1 milyon ABD doları sermaye ihraç edilmiştir. Bu dönemde en çok sermaye ihracı gerçekleşen ülkeler ise 181,2 milyon ABD doları ile Azerbaycan ve 1,8 milyon ABD doları ile Özbekistan olmuştur.

2007 yılında Oman Sultanlığı ile Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Anlaşmaları imzalanmış, Lübnan, Slovenya, Suriye ve Ürdün ile imzalanan anlaşmalar yürürlüğe girmiştir. 2008 yılında Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti ve Romanya ile YKTK Anlaşmaları imzalanması öngörülmektedir. Türkiye ile çeşitli ülkeler arasında Karma Ekonomik Komisyon (KEK) toplantılarının düzenlenmesine ve KEK protokolleri imzalanmasına 2007 yılında da devam edilmiştir.

Komşumuz Suriye Arap Cumhuriyeti ile Bölgelerarası İşbirliği Programı uygulama çalışmaları sürdürülmektedir.

Diğer ülkelerle ekonomik, sosyal ve kültürel alanlardaki ikili ilişkilerimizin geliştirilmesi ve bu gelişmelerle ilgili olarak kamu ve özel sektörün bilgilendirilmesi amacıyla ülke raporları hazırlanmaktadır.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Türk Cumhuriyetleri ile her alanda ilişkilerimizin ve işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla başlatılan çalışmalara daha etkin bir mali ve idari koordinasyon sağlanarak devam edilecektir.

Türk Cumhuriyetleri ile KEK toplantılarının gerçekleştirilmesine ve ticari ve ekonomik ilişkilerin en üst seviyeye çıkarılmasına çalışılacaktır.

Ayrıca, ulaştırma, haberleşme, televizyon yayını, bankacılık, müteahhitlik, tarım, madencilik gibi ekonomik ve kültürel faaliyetlerin yürütülmesinde altyapıya yönelik programlara özel önem verilecektir.

Komşu ülkelerle uygulanan sınır ötesi işbirliği programlarından elde edilen deneyimler ışığında, Türk Cumhuriyetleri ile Ortak Bölgesel İşbirliği Programları uygulanması hedeflenmektedir.

Suriye Arap Cumhuriyeti ve diğer bazı komşu ülkeler ile Bölgelerarası İşbirliği Programı kapsamında yapılacak çalışmalarda, kamu kurum ve kuruluşları ile STK’lar ve ilgili girişimciler arasında işbirliği yapılacaktır.

Türkiye ile diğer ülkeler arasında KEK toplantılarının gerçekleştirilmesi, YKTK Anlaşmalarının ve gümrük birliği yükümlülüklerimizle uyumlu bir şekilde Serbest Ticaret Anlaşmalarının (STA) imzalanması için gerekli çalışmalar yapılacaktır.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapacak Kuruluşlar	Başlama-Bitiş Yılı	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 1. Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasında;, ekonomik, sosyal, kültürel ve diğer alanlarda işbirliği programları devam edecektir.
Tedbir 1.1. Türk Cumhuriyetlerine Yönelik Faaliyetlerin bir plan program çerçevesinde gerçekleştirilmesi için bir strateji belgesi hazırlanacaktır.	TİKA	Dışişleri Bakanlığı, DPT	Aralık Sonu (Devamlı)	Türk Cumhuriyetleri ile Türkiye’nin ilişkileri; ekonomik, sosyal, kültürel ve benzerleri alanlarında yapılacak olan faaliyetlerle, sürdürülecektir.

C. TEKNİK İŞBİRLİĞİ

1. Mevcut Durum

Türkiye’nin OECD bünyesinde 23 üyesi bulunan Kalkınma Yardımları Komitesindeki (DAC) gözlemci statüsü devam etmektedir. 2004 yılında 339 milyon ABD doları olan Türkiye’nin Resmi Kalkınma Yardımları (RKY), 2005 yılında 601 milyon ABD dolarına, 2006 yılında ise 714 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Türkiye’nin 2005 yılında yüzde 0,17 olan RKY/GSMH oranı, 2006 yılında yüzde 0,18’e yükselmiştir. AB’nin 2010 yılı için 2004 yılında Birliğe üye olan 10 ülkeye koyduğu RKY/GSMH hedefi olan yüzde 0,17 hedefine Türkiye 2005 yılında ulaşmıştır.

TABLO:V. - Türkiye'nin Resmi Kalkınma Yardımları

	2002	2003	2004	2005	2006
RKY (Milyon ABD Doları)	73	66	339	601	714
RKY/GSMH (Yüzde)	0,039	0,027	0,12	0,17	0,18

Kaynak: TÜİK, TİKA

Türkiye’nin RKY miktarı yıllar itibarıyla artmaya devam etmekle beraber, yardımların niteliğinin geliştirilmesi gereği devam etmektedir. Türkiye’nin gelişmekte olan ülkelere yaptığı RKY’nin orta ve uzun vadeli stratejilere dayanması ve program bazlı gerçekleştirilmesi gerekliliği de sürmektedir. Son yıllarda kalkınma yardımları alanında TİKA’nın uygulamaları ile kurumlar arası eşgüdüm iyileşmekle beraber, geliştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir. Kurumlar arası eşgüdüme katkı sağlaması amaçlanan Dış Yardım Kanunu Tasarısı çalışmaları devam etmektedir.

Türkiye’nin teknik işbirliği faaliyetlerinde hedef bölgeler Balkanlar ve Orta Asya olmaya devam etmektedir. 2007 yılının ilk 8 ayında, TİKA tarafından 42’si Kafkaslar ve Orta Asya, 4’ü Balkanlar ve Doğu Avrupa, 5’i Orta Doğu ve Afrika ülkelerine yönelik olmak üzere toplam 79 teknik işbirliği faaliyeti gerçekleştirilmiştir. 2006 yılında TİKA tarafından 13,1 milyon ABD doları tutarında teknik işbirliği projesi desteklenmiş, 2007 yılı Ocak-Eylül döneminde aynı kapsamda 6,1 milyon ABD doları tutarında destek sağlanmıştır.

TİKA tarafından yapılan yardımlara ilaveten, 2006 yılında kamu ve sivil toplum kuruluşlarınca toplam 107 teknik işbirliği faaliyeti düzenlenmiş ve yürütülen programlara toplam 654 uzman ve öğrenci katılmıştır. 2007 yılı Ocak-Eylül döneminde düzenlenen 110 teknik işbirliği proje ve faaliyetine ise 453’ü Kafkaslar ve Orta Asya, 51’i Balkanlar ve Doğu Avrupa, 149’u Orta Doğu ve Afrika, 32’si de diğer ülkelerden ve bölgelerden olmak üzere toplam 660 uzman ve öğrenci katılmıştır.

2007 yılında başta Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) olmak üzere BM kuruluşlarının desteğiyle Türkiye’de 54 adet teknik işbirliği projesi uygulanmıştır. Bu projelerde temel faaliyet alanları cinsiyet eşitliği, çevre, iyi yönetişimin sağlanması, yoksullukla mücadele, anne ve çocuk sağlığının iyileştirilmesi, çocukların ve gençlerin konumunun güçlendirilmesi ve program uygulamama kapasitesinin geliştirilmesi gibi konular olmuştur.

2007 yılı itibarıyla Almanya ile gerçekleştirilen teknik işbirliği kapsamında 4 adet proje uygulanmaktadır. Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) desteğiyle uygulanan proje sayısı 10’dur.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Ülkemizin yaptığı kalkınma yardımlarında, Orta Asya, Balkanlar ve Afrika’da yer alan ülkeler başta olmak üzere, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınmalarına, bu ülkelerin ihtiyaçlarını, ülkemizin uzmanlaştığı alanları ve dış politika önceliklerini gözeten bir anlayışla katkı sağlanacaktır. Güney-Güney işbirliği kapsamında, kamu kurumlarımızın öncülüğünde gelişmekte olan ülkelerle ortak çalışmalar yürütülecektir.

Ülkemizde uygulanan teknik yardım projelerinde kurumsal kapasite güçlendirilmesi konusuna yoğunlaşılacaktır.

Uluslararası teknik işbirliği faaliyetlerine gönüllü kuruluşların ve özel teşebbüsün katılımı teşvik edilecek, bu alandaki faaliyetlere ilişkin bilgi ve veriler sistemli bir şekilde tutulacaktır.

Türk uzmanların uluslararası kuruluşlarda ve projelerde belirli sürelerle istihdam edilmesine ilişkin çabalar sürdürülecektir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 1. Türkiye’nin yaptığı kalkınma yardımlarının niteliği ve kurumlar arası koordinasyonu geliştirilecektir.
Tedbir 1.1. Gelişmekte olan ülkelere yaptığımız yardımlar için ulusal öncelikler ve ülkelerin ihtiyaçları dikkate alınarak orta ve uzun vadeli stratejiler geliştirilecektir.	TİKA	Dışişleri Bakanlığı, DPT, Hazine Müsteşarlığı	Aralık Sonu (Devamlı)	Kalkınma yardımları ülke özelinde, program bazlı ve ulusal dış politika öncelikleri dikkate alınarak gerçekleştirilecektir. Ülke koordinasyon ofislerinin de katkısıyla yardım alan ülkelerden gelen talepler stratejilerin belirlenmesinde dikkate alınacaktır. Kalkınma yardımları ile ilgili kurumların katılımıyla koordinasyonu iyileştirici mekanizmalar oluşturulacaktır.
Tedbir 1.2. Dış yardım kanunu tasarısı ile ilgili çalışmalar tamamlanacaktır.	Dışişleri Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, DPT, TİKA	Aralık Sonu	Dış Yardım yasa tasarısıyla kalkınma yardımları alanındaki yasal karışıklık giderilecek ve kurumlar arası koordinasyon iyileştirilecektir.

Öncelik 2. Türkiye’nin kalkınma yardımlarının uluslararası ilke ve standartlarla uyumu geliştirilecektir.
Tedbir 2.1. Gelişmekte olan ülkelere yapılan kalkınma yardımları tesbit edilecek, stratejik yardım konuları ve ilkeler iyi yönetişim, insan haklarına saygı, sahiplilik vb. bazında yürütülecektir.	TİKA	Dışişleri Bakanlığı, DPT	Aralık Sonu (Devamlı)	Başta Afrika ülkeleri olmak üzere yardım yapılan ülkelerde yoksullukla mücadele temel amaçlardan biri olacaktır. Yapılan yardımlarda insan haklarına saygı, iyi yönetişim ve cinsiyet eşitliği ilkeleri gözetilecektir. Yardımların en temel çerçevesi ülkelerde Bin Yıl Kalkınma Hedefleri ve Paris Bildirgesi olacaktır. Ülkelerin yapılan faaliyetleri sahiplenmeleri sağlanarak verimliki ve etkinlik artırılacaktır. Yardım alan ülkenin ihtiyaçlarının tespiti ve giderilmesi daha sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilecektir. Ülkelerin ihtiyaçları kapsamında ülke programı uygulamalarına geçilecektir.
Tedbir 2.2. STK’ların yaptıkları yardımların etkinliğini artırmak için kalkınma yardımları alanında kamu kurumları ve STK’lar arasındaki diyalog ve işbirliği geliştirilecektir.	TİKA	Dışişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı	Aralık Sonu (Devamlı)	Kalkınma yardımlarının uygulamasında dünya örneklerinde olduğu gibi kamu kaynaklarının STK’lar kanalıyla iletilmesine yönelik hazırlık çalışmaları yapılacaktır.