BiRİNCİ BÖLÜM 2013 yili programinin makroekonomiK

B. SAĞLIK SİSTEMİNİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ

1. Mevcut Durum

Sağlık alanında son yıllarda yürütülen çalışmaların ve Sağlıkta Dönüşüm Programının etkisiyle hizmet sunumu, hizmete erişim, temel sağlık göstergeleri ve sağlık hizmetlerinden duyulan memnuniyet düzeyinde olumlu gelişmeler gerçekleşmiştir. Ancak, fiziki altyapı ve sağlık personelinin kent-kır ve bölgeler arası dağılımındaki farklılıklar ile sağlık hizmetlerinin finansmanın sürdürülebilirliğine ilişkin sorunlar önemini korumaktadır.

TABLO IV: - Nüfusa İlişkin Temel Sağlık Göstergeleri

	2007	2008	2009	2010	2011	2012	OECD (3)	AB-27 (4)
Nüfus Artış Hızı (Binde)(1)	11,8	11,5	11,3	11,0	10,8	12,5	-	-
Toplam Doğurganlık Hızı(1)	2,15	2,14	2,12	2,11	2,09	2,08	1,74	1,56
Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi (Yıl)(1)	73,6	73,8	74,0	74,3	74,5	74,6	79,5	80,0
Anne Ölüm Oranı (100.000 canlı Doğum)(2)	-	19,4	18,4	16,4	-	-	-	6,1

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)

1) TNSA ve ADNKS sonuçlarına göre yapılmış TUİK tahminidir.

2) 2008 yılı TNSA-2008, diğer yıllar Sağlık Bakanlığı verisidir.

3) 2009 yılı verileridir (OECD Factbook 2011).

4) Health for All Database, 2010 yılı verileridir.

Bebek ölüm oranı, yıllar itibarıyla ciddi düşüş göstererek 2011 yılında bin canlı doğumda 7,7’ye gerilemiştir. Bu oran, 2009 yılında OECD’de binde 4,4, AB-27’de ise binde 4,2’dir. Bebek ölüm oranı, gelir seviyesi ve annenin eğitim düzeyiyle orantılı olarak azalmaktadır. Kırsaldaki ölüm oranları kentsele göre, doğu ve güney bölgelerdeki ölüm oranları ise diğer bölgelere göre daha yüksektir.

GRAFİK: - Bebek Ölüm Hızları (1.000 Canlı Doğumda)

Kaynak: 2011 yılı verisi İstanbul, Marmara ve Yıldırım Beyazıt Üniversitelerinin ortak çalışması olan Bebek ve Beş Yaş Altı Ölüm Araştırması 2012’den, diğer yıllara ait veriler Türkiye Halk Sağlığı Kurumundan temin edilmiştir.

Anne ve bebek sağlığı açısından önemli olan doğum öncesi bakım alma ve doğumun bir sağlık kuruluşunda yapılma oranlarında, yürütülen çalışmaların da etkisiyle iyileşmeler görülmektedir. 2003 ve 2011 yılları arasında doğum öncesi bakım alma oranı yüzde 81’den yüzde 95’e, doğumun sağlık kuruluşunda yapılma oranı ise yüzde 78’den yüzde 94’e yükselmiştir.

Aşılamaya ilişkin en önemli göstergelerden olan KKK ve BCG aşılarının yapılma oranı sırasıyla 2003 yılında yüzde 75 ve yüzde 76 iken 2011 yılında yüzde 98 ve yüzde 95’e yükselmiş olup bağışıklık kazandırmaya yönelik yürütülen çeşitli programların da etkisiyle son 5 yılda aşılanmayla ilgili önemli bir gelişme kaydedilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütüne göre bulaşıcı olmayan hastalıklar en önemli ölüm sebebi olup bu hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin toplam ölümler içindeki oranı 2008 yılında dünyada yüzde 63 iken Türkiye’de yüzde 85 düzeyindedir. Kalp-damar hastalıkları ve kanser başta olmak üzere bulaşıcı olmayan hastalıklara neden olan temel faktörler tütün kullanımı, fiziksel aktivite eksikliği, aşırı alkol kullanımı ve düzensiz beslenmedir. Ülkemizde yaşlı nüfus oranının giderek artacağı da dikkate alındığında bulaşıcı olmayan hastalıklara yönelik koruyucu sağlık hizmetlerinin çeşitlendirilmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda Sağlık Bakanlığı tarafından kronik hastalıklara bağlı olarak sağlığın bozulmasını ve erken ölümleri önlemek için sağlığın teşviki ve sağlıklı hayat programlarıyla entegre bir biçimde Türkiye Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı, Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı, Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını (Astım-KOAH) Önleme ve Kontrol Programı, Türkiye Obezite ile Mücadele Programı ve Ulusal Eylem Planı, Tütünle Mücadele, Ulusal Kanser Kontrol Programı ve Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı gibi programlar uygulamaya konulmuştur.

2010-2014 yıllarını kapsayan Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı kapsamında, çocuklarda dengesiz beslenmenin ve obezitenin engellenmesi amacıyla, okul kantinlerinde ve yatılı pansiyonların yemekhanelerinde enerji yoğunluğu yüksek ancak besin değeri düşük yiyecek ve içeceklerin bulundurulması yasaklanmıştır. Bunun yerine, süt, ayran, yoğurt, meyve suyu, taze sıkılmış meyve suyu ve tane ile satılabilecek meyvelerin bulundurulması zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca 2012 yılının Mart ayından itibaren anasınıfı dâhil beşinci sınıfa kadar olan sınıflar için her gün ortalama 7 milyon öğrenciye süt dağıtılmaya başlanmıştır.

Sağlık hizmet altyapısında son yıllarda özellikle yatak kapasitesi açısından iyileşmeler görülmektedir. 2006-2011 döneminde yatak kapasitesinde yüzde 17,7 oranında artış olmuştur. 2011 yılında yoğun bakım yatakları hariç yatak kapasitesinin yüzde 57,6’sı Sağlık Bakanlığına, yüzde 16,5’i üniversitelere, yüzde 15’i özel sektöre ve yüzde 10,8’i MSB’ye ve diğer kamu kurumlarına aittir. Tüm hastanelerdeki hasta odalarının içerisinde banyosu ve tuvaleti bulunan en fazla ikişer kişilik odalara dönüştürülmesine yönelik çalışmalara devam edilmektedir. Bu dönüşüm neticesinde nitelikli yatak sayısı 2002-2011 yılları arasında Sağlık Bakanlığına ait hastanelerde 6.839’dan 38.272’ye, üniversitelerde 6.402’den 14.292’ye ve özel sektörde ise 5.693’ten 23.542’ye yükselmiştir.

TABLO IV: - Yıllar İtibarıyla Toplam Hasta Yatağı Sayısı ve Doluluk Oranları

	2006	2007	2008	2009(2)	2010(3)	2011(4)	OECD (5)	AB-27 (6)
Yatak Sayısı (1) (Bin)	196,6	200,8	204,1	211,6	218,9	231,4	-	-
10.000 kişiye Düşen Yatak Sayısı	28,3	28,6	28,7	29,2	29,9	31,3	49	54,5
Yatak Doluluk Oranı (Yüzde)	64,4	61,7	63,8	62,9	63,9	65,6	76	75,6

Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, DSÖ

(1) Yoğun bakım ve Milli Savunma Bakanlığı yatakları dahildir.

(2) Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı 2009

(3) Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Genel Bilgi Kitapçığı, Mart 2011 ve Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı 2010.

(4) Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı 2011

(5) OECD Health Data 2012

(6) DSÖ, Health for All Database, 2010

Sağlık Bakanlığının düzenleme, denetleme ve planlama rollerini kuvvetlendirmek amacıyla, 02/11/2011 tarihli ve 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameyle Sağlık Bakanlığının merkez ve taşra teşkilatı yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu kararnameyle Sağlık Bakanlığının bağlı kuruluşları olarak, Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerini, Bulaşıcı Hastalıklarla ve Bulaşıcı Olmayan Hastalıklarla Mücadele ve Kontrol Programlarını, Tüketici ve Çalışan Güvenliğine ilişkin çalışmaları yapmak amacıyla Türkiye Halk Sağlığı Kurumu; ilaç, biyolojik ürünler, tıbbi cihazlar ve kozmetik ürünler alanına ilişkin ruhsatlandırma, düzenleme ve denetleme işlerini yapmak, strateji ve proje geliştirmek amacıyla Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu; hastane, ağız ve diş sağlığı merkezi ve benzeri kuruluşların açılması, işletilmesi, birleştirilmesi ayrılması gibi işleri yürütmek, kurum bünyesinde kurulacak olan kamu hastane birliklerinin kurulmasını ve işletilmesini sağlamak, kendisine bağlı kuruluşların insangücü, yatırım ve mali planlamasını yapmak amacıyla ise Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu ihdas edilmiştir.

Sağlık hizmetlerine olan talep her yıl artmakta olup 2006-2011 döneminde hastanelere yapılan toplam müracaat sayısı yüzde 55,3 artarken, özel sektörde bu artış yüzde 280,4 olarak gerçekleşmiştir. Özel sektörün toplam müracaat içerisindeki payı 2002 yılında yüzde 4,6 iken 2011 yılında yüzde 17,5’e yükselmiştir. Toplam müracaat sayısının artışında sağlık altyapısının iyileştirilmesi ve hizmete erişimin kolaylaştırılması etkili olmuştur.

TABLO IV: - Yıllara ve Sektörlere Göre Toplam Hastane Müracaat Sayısı ve Dağılımı

(Bin)

	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011
Sağlık Bakanlığı	109 737	113 935	135 169	164 758	189 422	209 630	216 724	228 279	235 173	254 343
Üniversite	8 891	9 638	10 685	11 494	12 589	15 025	18 291	19 365	20 099	24 437
Özel	5 681	6 161	6 997	11 048	15 529	24 486	38 688	47 618	47 455	59 069
Toplam	124 309	129 733	152 851	187 300	217 540	249 141	273 703	295 262	302 984	337 850
				Toplam İçindeki Pay						(Yüzde)
Sağlık Bakanlığı	88,3	87,8	88,4	88,0	87,1	84,1	79,2	77,3	77,6	75,3
Üniversite	7,2	7,4	7,0	6,1	5,8	6,0	6,7	6,6	6,6	7,2
Özel	4,6	4,7	4,6	5,9	7,1	9,8	14,1	16,1	15,7	17,5

Not: MSB Hastaneleri dahil değildir.

Kaynak: Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı, 2011

TABLO IV: - Sağlık Kuruluşlarının Durumu ve Hizmet Değerlendirmeleri, 2011

Kurum	Yatak Sayısı (Bin)	Müracaat Sayısı (Bin)	Yatan Hasta Sayısı (Bin)	Ameliyat Sayısı (Bin)(1)	Ameliyat Sayısının Müracaat Sayısına Oranı (Yüzde)	Ameliyat Sayısının Yatak Sayısına Oranı	Yatak Doluluk Oranı (Yüzde)	Hastanın Ortalama Kalış Günü	Yatak Devir Hızı (Hasta)
Sağlık Bakanlığı	121	254 343	6 775	2 209	0,9	18,3	66,4	4,3	55,9
Üniversiteler	35	24 437	1 607	617	2,5	17,6	73,6	5,8	46,2
Özel Hastaneler	32	59 069	3 054	1 374	2,3	42,9	53,6	2,0	95,6

Kaynak: Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı, 2011

Not: MSB Hastaneleri dahil değildir.

(1) Ameliyat sınıflandırmalarında, 2011 yılı itibarıyla Dünya Sağlık Örgütünün Uluslararası Sağlık Müdahalesi Sınıflamasının baz alınması ve söz konusu sınıflandırmaya göre teşhis amaçlı ve küçük cerrahi müdahalelerin ameliyat sayısı içerisinde yer almaması nedeniyle geçmiş yıllara göre ameliyat sayılarında belirgin bir düşüş gözlenmektedir.

2011 yılında toplam yatak kapasitesinin yüzde 16,3’üne, uzman hekim sayısının yüzde 23,6’sına sahip olan özel sektör, tüm ameliyatların yüzde 32,7’sini gerçekleştirirken, toplam yatak kapasitesinin yüzde 17,9’una ve uzman hekim sayısının (asistan hekimler dâhil) yüzde 30,2’sine sahip olan üniversite hastaneleri yapılan ameliyatların sadece yüzde 14,7’sini gerçekleştirmişlerdir. Özel sektördeki devir hızının yüksek olması da yapılan ameliyat sayıları ile bağlantılıdır. Hem müracaat sayılarının hem de hasta devir hızlarının üniversitelerde daha düşük olduğu görülmektedir. Kronik hastaların uzun süreli yatışları bunda etkili olabilmektedir. Ancak, üniversite hastanelerinin son yıllarda finansal açıdan sıkıntılarının arttığı ve birçok üniversite hastanesi döner sermaye işletmesinin zarar ettiği ve borçlarının giderek artan bir seyir izlediği gözlenmektedir. Bu nedenle, 2008-2011 döneminde yapılan düzenlemeler ve ek kaynak aktarımları ile üniversite hastanelerinin finansal zorlukları aşılmaya çalışılmakla beraber yapısal çözümlere yönelik ihtiyaç sürmektedir.

Yatak kapasitesindeki iyileşmelere rağmen ülke genelindeki dağılım sorunları devam etmektedir. 2012 yılı verilerine göre 29 sağlık bölgesi incelendiğinde, on bin kişiye düşen yatak sayısı, en gelişmiş bölge olan Ankara Etlik Bölgesinde 39 iken en az gelişmiş bölge olan Urfa Bölgesinde ise 15’tir. Yatakların bölgeler arasında dengesiz dağılımı, sağlık personelinin de dengesiz dağılımına yol açan faktörlerden biridir.

2011 yılında toplam hekim sayısı 126.029, diş hekimi sayısı 21.099 ve hemşire sayısı ise 124.982’dir. Yüz bin kişiye düşen hekim sayısı 171 ve hemşire sayısı 170 iken AB-27’de bu sayılar sırasıyla 333 ve 834, OECD’de ise 310 ve 840’tır. Sağlık personeli ülke ortalaması, AB ve DSÖ ortalamasının gerisinde olup özellikle hemşire açığı daha belirgindir.

Hekim açığını azaltmak amacıyla 2007-2008 döneminde 4.751 olan tıp fakültesi kontenjanı (GATA hariç) yüzde 92 oranında artırılarak 2012 yılında 9.100’e yükseltilmiştir. Aynı dönemde hemşire kontenjanı ise yüzde 101 artırılarak 5.674’ten 11.429’a çıkartılmıştır. Hemşireler temel olarak halk sağlığında ve klinik hizmetlerde görev alabildiklerinden, hemşire sayısının artırılması uzun vadede sağlık hizmetlerinde kaliteyi artırıcı ve maliyetleri düşürücü etkiye sahip olacaktır. AB-27’de 2,50, OECD’de ise 2,71 olan doktor başına hemşire oranı ülkemizde henüz 0,99 olup bu oranın artırılması için hemşire kontenjanlarının yükseltilmesi önem arz etmektedir.

Acil sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi yönündeki çalışmalar sürdürülmekte olup bu kapsamda kar paletli ambulans, hasta kabinli kar aracı, özel donanımlı ambulans ve hava ambulans sistemi yaygınlaştırılarak kullanılmaktadır.

Aile Hekimliği Bilgi Sistemi 81 ilin tamamında kullanılır hale gelmiş olup, bu sistem ile hastanelerden toplanan verilerin entegrasyonu büyük ölçüde tamamlanmıştır. Merkezi Hastane Randevu Sistemi (MHRS) tüm yurda yaygınlaştırılmıştır. Mevcut durumda günde ortalama 200.000 hasta MHRS aracılığıyla randevu almakta olup bu sayı tüm muayene randevularının yaklaşık yüzde 24’üne tekabül etmektedir.

Evde Sağlık Hizmetleri uygulaması kapsamında şu ana kadar 124.085 hastaya ulaşılmış olup halen 80.388 hastanın aktif takibi yapılmaktadır. Bu uygulama kapsamında 150.000 hastaya ulaşılması beklenmektedir.

Kamu sağlık harcamalarının GSYH’ya oranı 2001 yılında yüzde 3,2 iken 2011 yılında yüzde 4,5 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu oran AB-27’de yüzde 8,5, OECD’de yüzde 6,4’tür.

Yaşam Memnuniyeti Araştırmasının sonuçlarına göre; 2011 yılında hastalanma durumunda tedavi masraflarının karşılanma yollarına bakıldığında, masrafların yüzde 76,4’ünün bir sosyal güvenlik kurumundan, yüzde 11,1’inin kişinin kendisi tarafından, yüzde 10,1’inin yeşil karttan, yüzde 0,8’inin ise özel sigortadan karşılandığı görülmektedir. 2004 yılında yüzde 28,2 olan tedavi masraflarını kendi karşılama oranı yeşil kart ve sağlık sigortası alanındaki gelişmelerin de etkisiyle 2011 yılında yüzde 11,1’e gerilemiştir. Aynı araştırmaya göre, son yıllarda sağlık alanında gerçekleştirilen iyileşmeler sonucunda genel olarak sağlık hizmetlerinden memnun olan kişilerin oranı 2003-2011 döneminde yüzde 39,5’ten yüzde 75,8’e yükselmiştir.

2002 yılında 699 milyon olan tüketilen ilaç kutu sayısı yüzde 146 oranında artarak 2011 yılında 1,7 milyar kutuya çıkmış olup aynı dönemde kamu ilaç harcaması 2011 yılı fiyatlarıyla 13,4 milyar TL’den 15,9 milyar TL’ye yükselerek yüzde 18 oranında artış göstermiştir. 2010 yılında, karekod kullanımıyla ilacın her aşamasının izlenebildiği dünyadaki ilk yaygın uygulama olan İlaç Takip Sistemi (İTS) geliştirilmiştir. İTS’nin zorunlu olarak üreticilerden üretim bildirimi, eczanelerden ise tüketim bildirimini içeren birinci fazı 01/01/2012 tarihi itibarıyla tamamlanmış, tüm paydaşların ürünlere ait üretim, ithalat, satış, sarf, satış iadesi, deaktivasyon, alım onayı, ihracat ve satış iptal bildirimlerini yapmalarının zorunlu olduğu ikinci fazına geçilmiştir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Vatandaşların ekonomik ve sosyal hayata sağlıklı bireyler olarak katılımını sağlamak ve yaşam kalitelerini yükseltmeye katkıda bulunmak sağlık politikasının temel amacıdır.

Bu amaca ulaşmak için öncelikle koruyucu sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi, birinci basamak sağlık hizmetlerinin etkinleştirilmesi, altyapı ve sağlık personeli ihtiyacının karşılanması ve ülke genelindeki dağılımlarının dengelenerek bölgeler ve sosyo-ekonomik gruplar arasındaki farklılıkların azaltılması, sağlık hizmetlerinin eşitlik ve hakkaniyet ilkesiyle, hasta haklarına saygılı, erişilebilir, etkin ve kaliteli bir yapıya kavuşturulması, akılcı ilaç kullanım mekanizmalarının oluşturulması hedeflenmektedir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik / Tedbir	Sorumlu /İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Sağlık hizmetlerinin erişilebilirliği, kalitesi ve etkinliği artırılmaya devam edilecektir.
Sağlık personeli sayısının artırılmasına ve yurt genelinde dengeli dağılımına ilişkin çalışmalara devam edilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), MEB, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, YÖK, DPB, Üniversiteler	Aralık Sonu	Öncelikle hemşireler olmak üzere personel açığı bulunan alanlarda sağlık personeli yetiştiren eğitim kurumlarının kontenjanları artırılacaktır. Sağlık kuruluşlarının hedef nüfus, hizmet bölgesi, fiziki yapı ve hizmet sunum özelliklerini esas alan ve somut hedefleri içeren personel dağılım planı çalışması güncellenecek ve Sağlık İnsan Kaynakları Stratejik Planı hazırlanacaktır.
Sağlık tesislerinde teşhise dayalı fiyatlandırma yaygınlaştırılacaktır.	SGK (S), Sağlık Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Üniversiteler, Özel Sağlık Kuruluşları	Aralık Sonu	Tüm sağlık kuruluşlarının geri ödeme işlemlerinin Teşhis İlintili Gruplara (TİG) dayalı olarak gerçekleştirilmesine ilişkin çalışmalar yapılacaktır. Türkiye'ye özgü TİG maliyetleri tespiti yapılacaktır.
Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi güçlendirilmeye devam edilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, SGK, Üniversiteler, YÖK, İlgili Bakanlıklar, Özel Sağlık Kuruluşları	Aralık Sonu	Sağlık kayıtlarının tek veri tabanında toplanması ve sağlık kurumları arasında paylaşıma açık hale gelmesi sağlanacaktır.
Evde sağlık hizmetleri güçlendirilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), Maliye Bakanlığı. SGK,	Aralık Sonu	Evde sağlık hizmetlerinde hizmet sunumunun niceliği ve niteliği artırılarak sürdürülecektir.
Klinik Kalite Programı geliştirilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), SGK, Üniversiteler, YÖK, Özel Sağlık Kuruluşları	Aralık Sonu	Klinik kalite göstergeleri geliştirilecek ve pilot olarak uygulamaya konacaktır. Bilgi yönetim sisteminde bu göstergelerle ilgili gerekli alt yapının oluşturulması için çalışmalar yapılacaktır.
Merkez ve taşradaki tüm yönetici kademeleri için performansa dayalı değerlendirme sistemi oluşturulacaktır.	Sağlık Bakanlığı (S)	Aralık Sonu	Yöneticileri değerlendirme kriterleri belirlenecek ve bu kriterlere göre yöneticiler belirli periyotlarda değerlendirilecektir.
Koruyucu sağlık hizmetleri güçlendirilerek yaygınlaştırılacaktır.
Koruyucu Sağlık Stratejisi ve Eylem Planı hazırlık çalışmaları sonuçlandırılarak hayata geçirilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), MEB, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Üniversiteler, Yerel Yönetimler, STK’lar, SGK, TAPDK	Aralık Sonu	Vatandaşların bedenen ve ruhen tam iyilik halinde olması için sosyal, biyolojik ve fiziki çevreye yönelik eylemlerin bütüncül bir yaklaşımla planlanması ve uygulanması amacıyla Koruyucu Sağlık Stratejisi ve Eylem Planı tamamlanacaktır.
Bulaşıcı olmayan hastalıklara yönelik mevcut programlar sürdürülecek ve yeni programlar geliştirilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), MEB, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Üniversiteler, Yerel Yönetimler, STK’lar, SGK, TAPDK	Aralık Sonu	Sağlığın geliştirilmesi ve teşviki kapsamında vatandaşın farkındalığı artırılacak, bulaşıcı olmayan hastalıklara yönelik koruyucu sağlık programlarının geliştirilmesine ve uygulanmasına devam edilecektir.
Bulaşıcı olmayan hastalıklar sürveyans sistemi geliştirilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), Üniversiteler ve Özel Sağlık Kuruluşları	Aralık Sonu	Sağlık bilgi sistemlerinde kronik hastalıklarla ilgili mevcut raporlama sistemleri güncellenecektir.
Bulaşıcı hastalıkların kontrolünü sağlamak amacıyla tanı koyma, bildirim ve izleme faaliyetleri güçlendirilecek; ihbar ve bildirim sistemi ile standart tanı ve sürveyans sisteminin güçlendirilmesi sağlanacaktır.	Sağlık Bakanlığı (S), Üniversiteler, Özel Sağlık Kuruluşları, Yerel Yönetimler	Aralık Sonu	Bulaşıcı hastalıkların tanısının geliştirilmesi için ülke genelinde laboratuvar altyapısı iyileştirilecektir. Standart vaka tanımları rehberleri güncellenecektir. Uluslararası sürveyans ağına katılım sağlanacaktır. Sürveyans sisteminin idari kapasitesi sistemin gerekliliklerini karşılar hale getirilerek antimikrobiyal direnç sürveyansı için bir sistem oluşturulacaktır. Hastane enfeksiyonları sürveyans sistemi geliştirilerek yaygınlaştırılacaktır. Bulaşıcı hastalıkların ihbarı ve bildirim sistemi rehberi güncellenecek, elektronik takibe yönelik sistem geliştirilecektir.
Birinci basamak sağlık hizmetlerinde izleme ve değerlendirme sistemleri oluşturulacaktır.	Sağlık Bakanlığı (S)		Aile Hekimliği Bilgi Sistemi ile Sağlık-NET'in entegrasyonu tamamlanacaktır. Toplum Sağlığı Bilgi Sistemi güncellenecektir.
İlaçların etkin ve bilinçli kullanımını sağlamak amacıyla sağlık hizmet sunucularına ve vatandaşlara yönelik bilgilendirme faaliyetleri ve gerekli denetimler artırılacaktır.
Gereksiz ilaç tüketimini önlemek üzere doktor, eczane ve hastalara yönelik etkin denetimler ve yaptırımlar hayata geçirilecektir.	SGK (S), Sağlık Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Üniversiteler, Özel Sağlık Kuruluşları	Aralık Sonu	Gereksiz ilaç tüketimini önlemek üzere veri madenciliğini de içeren istatistiksel yöntemlerle hizmet sunucularının geçmiş davranışları dikkate alınarak doktor, eczane ve hastalara yönelik denetimler yapılacak ve yaptırımlar hayata geçirilecektir.
Akılcı ilaç kullanımı geliştirilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, YÖK, SGK, Üniversiteler, Özel Sağlık Kuruluşları	Aralık Sonu	Kanıta dayalı tıp uygulamalarına ait süreç başlatılacaktır. Başta hekimler olmak üzere sağlık çalışanlarının ve vatandaşların farkındalığını artırmaya yönelik çalışmalar yapılacaktır. Sağlık eğitimi müfredatlarına akılcı ilaç kullanımı eğitimlerinin dahil edilmesi yönünde çalışmalar yapılacak, SGK veri bankası da kullanılarak akılcı ilaç kullanımı davranışlarını teşvik etme ve izleme-değerlendirmeye yönelik bir sistem geliştirilecektir. e-Reçete'nin yaygınlaşmasıyla beraber izleme, değerlendirme ve geri bildirim sisteminin tüm hekimleri kapsamasına yönelik çalışmalara devam edilecektir.
Yerli ilaç geliştirilmesi amacıyla bilimsel çalışmalar desteklenecek ve bu kapsamda ilaç sanayii teşvik edilecektir.	Sağlık Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, TÜBİTAK, Üniversiteler, Sağlık Kuruluşları, Özel Sektör ve Meslek Kuruluşları	Aralık Sonu	İyi Klinik Uygulamaları ile ilgili araştırma merkezleri kurulması desteklenecektir. Klinik Araştırmaların uluslararası standartlarda yürütülmesi amacıyla mevzuat değişikliği yapılacaktır. Yerli ilaç üretiminin teşvik edilmesi amacıyla ilgili mevzuat gözden geçirilerek ilave düzenlemeler yapılacaktır.
Tıbbi Cihaz Üretim Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanacaktır.	Sağlık Bakanlığı (S), Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK	Aralık Sonu	Mevcut durumda ithal edilen tıbbî cihazların yurt içinde üretiminin önündeki sorunlar tespit edilecek, teşvik ve vergi mevzuatı incelenecek, Tıbbi Cihaz Üretim Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanacaktır.