BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.1.7. Aile ve Kadın

a) Mevcut Durum

Beşeri sermayenin güçlendirilmesi için iş ve yaşama ilişkin bilgi, beceri ve yetenekleri yüksek ve sağlıklı bireylerin yetişmesi önem arz etmektedir. Toplumun çekirdeğini oluşturan, bireyleri ve toplumu bir arada tutan aile kurumu güçlü toplum olmanın temel esasıdır. Bu kapsamda, aile eğitim programları başlatılmış, ailelere yönelik danışmanlık hizmetleri yaygınlaştırılmış, yoksul aileler için sosyal yardımlar artırılmış, sosyal yardım ve hizmetlerde aile temelli bir yaklaşıma geçilmiş ve aile sorunlarının tespiti amacıyla araştırmalar artırılmıştır. Ülkemizde yaşanan ekonomik, sosyal ve kültürel değişim süreçlerinin ailelere etkisinin belirlenmesi amacıyla 2011 yılında yapılan Türkiye’de Aile Yapısı Araştırmasının ileri analizi tamamlanmış olup analiz sonuçları aileye yönelik politikaların ve önceliklerin belirlenmesinde kullanılmaktadır.

Ailenin bütünlüğünün korunmasına, güçlendirilmesine ve sosyal refahın artırılmasına yönelik aile eğitimi programları çalışmaları da yaygınlaştırılarak devam etmektedir. Aile danışma merkezlerinde sunulan hizmetlerle, aile bireylerinin ekonomik ve sosyal yaşama katılımlarının artırılması amaçlanmaktadır.
Aile kurumu, sanayileşme ve kentleşme ile birlikte ortaya çıkan toplumsal sorunların küreselleşme ile daha da büyümesi ve çeşitlenmesi karşısında büyük tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Toplumsal hayatta karşılaşılan sorunlar; aile parçalanmaları, göç, boşanmalardaki artış, aile eğitimindeki yetersizlikler, toplumdan ziyade bireyin öneminin ön plana çıkarılması gibi etkenlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.
Kültürel değişimin hızlanması, aile kavramının önemini daha da artırmaktadır. Ekonomik gelişmenin sosyal kalkınmayla tamamlanabilmesi için aile kurumunun güçlendirilmesi, statüsünün geliştirilmesi ve aile üyelerinin yaşam standartlarının yükseltilmesini amaçlayan politikalar, temel öncelikler haline gelmiştir. Özellikle aile destek hizmeti sunan aile danışma merkezi gibi kurum ve kuruluşların etkinliğinin artırılması ve koordinasyonunun sağlanmasına yönelik ihtiyaç devam etmektedir.
Dünyada ekonomik kalkınmayı desteklemek ve Binyıl Kalkınma Hedeflerine ulaşabilmek için kadınların ekonomik açıdan güçlendirilmesi ve kadına yapılan yatırımların artırılması görüşü, küresel ölçekte toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik çalışmaların son yıllarda giderek önem kazanmasına neden olmuştur. Bu çerçevede, ülkemizde kadınların toplumsal konumlarının güçlendirilmesi ve eşit fırsatlardan yararlanmaları için ekonomik, sosyal ve kültürel etkinlik alanlarının genişletilmesine, kalkınma sürecine, iş hayatına ve karar alma mekanizmalarına daha fazla katılımlarının sağlanmasına ve kadınlara karşı şiddetin önlenmesine dair çalışmalara devam edilmektedir. 2014-2018 yıllarını kapsayacak olan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı hazırlık çalışmaları sürdürülmektedir. 2013 yılında, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanuna İlişkin Uygulama Yönetmeliği ile Kadın Konukevlerinin Açılması ve İşletilmesine Dair Yönetmelik yürürlüğe girmiştir. TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonunun Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Konulu Alt Komisyonu 2013 yılında kurulmuş olup çalışmalarına devam etmektedir.
Kadınların yaşam ve çalışma koşulları ile kaynaklara ulaşımları konusundaki zorlukları dikkate alan ve ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda güçlendirilmelerini, kalkınma sürecine etkin katılımlarını sağlamayı hedefleyen eşitlikçi politikaların geliştirilmesi ve uygulanması önem arz etmektedir.
b) Amaç ve Hedefler

Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında, kadınların sosyal, kültürel ve ekonomik yaşamdaki rolünün güçlendirilmesi, aile kurumunun statüsünün geliştirilmesi ve sosyal refahının artırılması sağlanarak toplumsal bütünleşmenin kuvvetlendirilmesi temel amaçtır.

Aile refahının korunması ve aile yardımlarının geliştirilmesine, ailelere, sosyal, ekonomik ve hukuki problemlerinde rehberlik yapması amacıyla verilen aile danışmanlık hizmetinin daha kapsamlı, etkin ve yaygın hale getirilmesine, bu alanda hizmet sunacak alternatif modellerin geliştirilmesiyle evlilik öncesi eğitim, aile danışmanlığı ve aile eğitimi hizmet standartlarının oluşturulmasına yönelik çalışmalar etkin hale getirilecektir.
Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik politika ve programların hayata geçirilmesi, kadınların işgücüne katılımlarının artırılması ile iş ve aile yaşamının uyumlaştırılmasına yönelik modellerin geliştirilmesi, karar alma mekanizmalarında kadınların aktif olarak yer almaları ve kadınlara yönelik şiddetin azaltılması sağlanacaktır.

c) Politika ve Tedbirler

Politika / Tedbir	Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Aile yardımlarının geliştirilmesi, aile danışmanlık ve eğitim hizmetlerinin kapsamlı, standart, etkin ve yaygın hale getirilmesi, evlilik öncesi eğitimin yaygınlaştırılması, sosyal yardım ve hizmetlerin aile temelli sunulması temin edilecektir. (Kalkınma Planı p.250)
Ailenin bütünlüğünün korunması, bilinçlendirilmesi ve desteklenmesine yönelik olarak sosyal hizmet merkezleri (SHM) ile aile eğitim programlarının ve evlilik öncesi eğitim programlarının ulaştığı kişi sayısı artırılacaktır.	Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (S), Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı	Aralık Sonu	Gündüzlü sosyal hizmet kuruluşlarını aynı çatı altında birleştiren SHM’lerin 2014 yılı sonuna kadar ülke geneline yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Ailenin kendi içinde sorun çözme kapasitesini artırmaya, birey ve ailelerin bilinçlenmesine katkıda bulunmak amacıyla hazırlanan Aile Eğitim Programının (AEP) yaygınlaştırılması çalışmaları devam edecektir. AEP, SHM’ler ve paydaş kurumlar aracılığıyla 100.000 aileye ulaştırılacaktır. Aile Eğitim Programına; Aile ve Bilişim, Madde Bağımlılığı ile Mücadele, Annelik ve Babalık Rolleri Eğitimi, Değerler Eğitimi Modülleri geliştirilerek eklenecektir. Evlilik Öncesi Eğitim kapsamında gerekli materyaller çoğaltılarak 50.000 bireye ulaştırılacaktır.
Kadınların karar alma mekanizmalarında daha fazla yer almaları, istihdamının artırılması, eğitim ve beceri düzeylerinin yükseltilmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.251)
Kadınların ekonomik ve sosyal yaşamdaki fırsatlardan eşit olarak yararlanabilmesine yönelik izleme değerlendirme sistemi oluşturulacak ve bu konuda araştırmalar yapılacaktır.	Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (S), TBMM-KEFEK, Kamu Kurum ve Kuruluşları, Yerel Yönetimler, Üniversiteler, STK’lar	Aralık Sonu	Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı uygulamalarına yönelik etkin bir izleme ve değerlendirme sistemi oluşturulacak ve raporlanacaktır. Kadınların Ekonomik Fırsatlara Erişiminin Artırılması projesi kapsamında; Adım Adım Anadolu Buluşmaları, Sektörde Kadın Toplantısı, Alan Araştırması, Çocuk Bakım Modelinin Geliştirilmesi Çalışmaları, Türkiye’de Kadın Kooperatifleri Mevcut Durum Araştırması ve Türkiye’de Kadın Girişimciliğinin Mevcut Durum Araştırması yapılacak; elde edilen sonuçlar kadınların ekonomik ve sosyal yaşamdaki fırsatlardan eşit olarak yararlanabilmesi amacıyla politikalara ve uygulamalara yansıtılacaktır.
Sosyal ve ekonomik politikalar, ailenin korunması ve güçlendirilmesine katkı yapacak şekilde birbirini tamamlayıcı ve destekleyici bir anlayışla tasarlanacaktır. (Kalkınma Planı p.252)
Aileye yönelik koruyucu önleyici hizmetler geliştirilerek ailenin bütünlüğünün korunması ve güçlendirilmesi sağlanacaktır.	Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (S), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı, Üniversiteler, STK'lar	Aralık Sonu	Aile danışmanlığı ve aile rehberliği hizmetleri kapsamında AEP’nin tamamı dijital (uzaktan öğrenme) ortama aktarılarak internet üzerinden erişime imkân sağlayan yeni bir hizmet modeli geliştirilecektir. Tek ebeveynli ailelerin sorunlarına yönelik sosyal politikalar gözden geçirilerek yeni politikalar oluşturulacaktır. Bu ailelerin, sorunlarıyla baş etmesine yönelik AEP kapsamında yeni bir eğitim modülü geliştirilecektir.
Görsel, işitsel ve sosyal medyanın ve internetin aile üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik tedbirler alınacak, aile içi iletişim ve etkileşim konularında eğitim programları yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.253)
Görsel ve işitsel medya kullanılarak aile, evlilik, aile içi iletişim ve etkileşim konularında eğitim programları yaygınlaştırılacaktır.	Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (S), Kamu Kurum ve Kuruluşları, Yerel Yönetimler, Üniversiteler, STK’lar	Aralık Sonu	Aile Danışmanlığı, açılan SHM’ler ve paydaş kurumlarda uygulanmak üzere üç alt başlıkta; Boşanma Süreci, Yas Süreci ve Ergen Danışmanlıkları olmak üzere bir program dahilinde geliştirilecektir
Boşanmaların azaltılması amacıyla aile danışmanlığı ve uzlaştırma mekanizmaları geliştirilecektir. Tek ebeveynli ailelerin karşılaştıkları sorunların çözümüne yönelik izleme ve rehberlik hizmetleri yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.254)
Evlilik öncesi eğitim, aile danışmanlığı ve aile eğitimi hizmet standartları oluşturulacaktır.	Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (S), Milli Eğitim Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı, Adalet Bakanlığı	Aralık Sonu	Evlilik yaşantısına bilinçli bireyler olarak girilmesini sağlamak amacıyla Evlilik Öncesi Eğitim Programı özellikle Belediyeler aracılığıyla ülke genelinde yaygınlaştırılacaktır. Aile Mahkemeleri ve Barolarla yakın işbirliği yapılarak boşanmaların azaltılması amacıyla boşanma süreci yaşayan çiftlere yönelik çalışmalar yapılacaktır. Boşanmanın engellenemediği durumlarda sürecin en az sorunlu bir şekilde atlatılmasının amaçlandığı danışmanlık faaliyeti ile ilgili olarak 81 ilde uygulamanın gerçekleşebilmesine yönelik Sosyal Hizmet Merkezleri bünyesinde yeterli personel istihdamı için çalışmalar yapılacaktır. Mesleki Yeterlilik Kurumu aracılığıyla danışmanlık ve eğitimlerin mesleki standartlarını ve tanımlarını belirleyen bir çalışma yapılarak gerekli mevzuat hazırlanacaktır. Yüksek Öğretim Kurumları aracılığıyla bu alanda eğitim müfredat ve materyal geliştirme çalışması yapılacaktır. Aile Eğitim Programları kapsamında oluşturulan Evlilik Öncesi Eğitim Programı çerçevesinde ailelere yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır.
Aile ve iş yaşamının uyumlaştırılmasına yönelik güvenceli esnek çalışma, kreş ve çocuk bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve erişilebilir kılınması ile ebeveyn izni gibi alternatif modeller uygulanacaktır. (Kalkınma Planı p.255)
İş ve aile yaşamının uyumlaştırılmasına yönelik kreş ve gündüz bakımevi gibi hizmetler yaygınlaştırılacaktır.	Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (S), Kamu Kurum ve Kuruluşları, Yerel Yönetimler, Üniversiteler, STK’lar, Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Çocuk Kulüpleri	Aralık Sonu	Gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacak, uygulamanın etkinleştirilmesi için yerel yönetimlerin ve il müdürlüklerinin konuya ilişkin duyarlılıklarını artırıcı eğitim, rehberlik, yönlendirme çalışmaları yapılacaktır.
Kadına yönelik şiddetin ve ayrımcılığın ortadan kaldırılabilmesi amacıyla özellikle erken çocukluktan başlayarak örgün ve yaygın eğitim yoluyla toplumsal bilinç düzeyi yükseltilecektir. (Kalkınma Planı p.256)
Kadına yönelik şiddetin azaltılması için toplumsal bilinç düzeyinin yükseltilmesi doğrultusunda çalışmalar yapılacaktır.	Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (S), Kamu Kurum ve Kuruluşları, Yerel Yönetimler, Üniversiteler, STK’lar	Aralık Sonu	Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı’na (2012-2015) ilişkin uygulamaların izlenmesi ve değerlendirilmesi gerçekleştirilecektir. 2008 yılında gerçekleştirilen Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması yenilenecektir.