BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.2.17. Madencilik

a) Mevcut Durum

Madencilik sektöründe 2012 yılında üretim, ihracat ve ithalatta artış eğilimleri devam etmiştir. 2013 yılının Ocak-Ağustos döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre ihracatta yüzde 29,8 oranında artış kaydedilirken, ithalatta yüzde 9,1, üretimde ise yüzde 3,2 oranında azalış görülmüştür. İhracatta görülen artışta ihracatımızın 2012 yılı itibarıyla yaklaşık yüzde 91’ini oluşturan demir dışı metaller (bakır, çinko, krom) ile feldspat, bor ve mermer etkili olmuştur. İthalatta ham petrol, doğal gaz, taşkömürü ve demir cevheri ağırlığını korumuştur.

Türkiye’nin ham petrol üretimi 2012 yılında bir önceki yıla göre yüzde 1,3 oranında düşüşle 2,3 milyon tona gerilemiştir. Ham petrol ithalatı 2012 yılında yüzde 4 oranında artarak 19,2 milyon ton olmuştur. Türkiye’nin 2012 yılı doğal gaz üretimi bir önceki yıla göre yüzde 16,3 oranında azalışla 0,7 milyar Sm³, ithalatı ise bir önceki yıla göre yüzde 4,7 oranında artışla 45,9 milyar Sm³ olmuştur.

Türkiye’de madencilik sektöründe enerjide dışa bağımlılığın azaltılmasına ve sanayide hammadde ihtiyacının karşılanmasına yönelik maden, enerji hammaddeleri ve jeotermal kaynak arama yatırımları için ayrılan kaynaklar 2013 yılında 2012 yılına göre yüzde 11,2 oranında artışla 1.390 milyon TL’ye çıkarılmıştır.

TABLO II: - Madencilik ile İlgili Temel Göstergeler 

		2010	2011	2012	2013
GSYH İçindeki Payı (Yüzde)		1,4	1,5	1,5	1,2 (1)
Üretim Artışı (Yüzde) (2010=100)		-0,4	6,6	2,1	-3,2 (2)
İhracat (Milyon ABD doları) (Cari Fiyatlarla)		2 687	2 805	3 160	2 563 (2)
İhracat Artışı (Yüzde)		59,7	4,4	12,7	29,8 (2)
Toplam İhracat İçindeki Payı (Yüzde)		2,4	2,1	2,1	2,6 (2)
İthalat (Milyon ABD doları) (Cari Fiyatlarla)		25 932	37 331	42 246	25 125 (2)
İthalat Artışı (Yüzde)		25,7	44,0	13,2	-9,1 (2)
Toplam İthalat İçindeki Payı (Yüzde)		14,0	15,5	17,9	15,0 (2)
Sabit Sermaye Yatırımları İçindeki Payı (Yüzde)		1,5	1,6	1,8	2,0 (3)
Kamu Yatırımları (Milyon TL)		879	1 247	1 295	1 752 (3)
Özel Sektör Yatırımları (Milyon TL)		2 386	3 344	3 939	4 484 (3)
Kurulan İşletme Sayısı		963	1 025	645	465 (2)
Kapanan İşletme Sayısı		161	195	196	104 (2)
Ruhsat Müracaatı Sayısı		9 461	4 342	5 069	4 377 (2)
Verilen Ruhsat Sayısı	Arama	4 740	2 049	1 424	617 (2)
	İşletme	2 054	1 405	1 507	930 (2)
	Toplam	6 794	3 454	2 971	1 547 (2)

Kaynak: TÜİK, Kalkınma Bakanlığı, TOBB, MİGEM

(1) Ocak-Haziran dönemi

(2) Ocak-Ağustos dönemi

(3) Gerçekleşme tahmini

Petrol ve doğal gazda halen son derece yetersiz olan yerli üretimin ülke talebini karşılama oranını yükseltmek amacıyla, TPAO tarafından başta denizlerimizde olmak üzere hem yabancı firmalarla ortak hem de tek başına sürdürülen büyük ölçekli yatırımlar 2012 ve 2013 yıllarında devam etmiş olup önümüzdeki dönemde de bu politikalar devam ettirilecektir. Bu kapsamda, petrol ve doğal gaz aramaları için TPAO’ya ayrılan ödeneğin 2014 yılında bir önceki yıla göre yüzde 33,3 oranında artışla 1,4 milyar TL’ye çıkarılması programlanmış olup program çerçevesinde 1’i derin deniz sondajı olmak üzere 4 adet deniz sondajı da yer almaktadır. TPAO tarafından denizlerdeki petrol ve doğal gaz aramalarında kullanılmak üzere satın alınan gemi, 2013 yılında Barbaros Hayreddin Paşa ismiyle sismik çalışmalarına başlamıştır.

TPAO tarafından Trakya’daki Silivri doğal gaz depolama tesislerinin depolama, enjeksiyon ve geri üretim kapasitelerinin artırılması için 3 faz halinde programlanan Kuzey Marmara ve Değirmenköy Sahaları Yeraltı Doğal Gaz Depolama Tesisleri Kapasite Artırımı Projesi devam etmektedir. Bu projelerin tamamlanması sonucunda, mevcut depolama kapasitesinin 1,6 milyar Sm³’ten 4,3 milyar Sm³’e, enjeksiyon kapasitesinin 10 milyon Sm³/gün’den 40 milyon Sm³/gün’e ve geri üretim kapasitesinin 14 milyon Sm³/gün’den 75 milyon Sm³/gün’e çıkarılması hedeflenmektedir. Böylece 2018 yılında bitirilmesi planlanan proje ile mevcut doğal gaz tüketiminin yüzde 10’unun depolanması sağlanmış olacaktır.

MTA tarafından yürütülen proje kapsamında deniz alanlarımızda faaliyet gösterecek tam donanımlı bir sismik araştırma gemisi için Savunma Sanayi Müsteşarlığıyla yapılan işbirliği çerçevesinde 2012 yılında başlanan çalışmaların 2015 yılı itibarıyla tamamlanması planlanmaktadır. MTA’ya maden ve jeotermal kaynak arama yatırımları için ayrılan kaynak son yıllarda önemli oranda artırılmış olup başlatılmış olan arama faaliyetleri 2014 yılında da sürdürülecektir. Bu kapsamda, MTA’ya ayrılan ödeneğin 2014 yılında bir önceki yıla göre yüzde 25 oranında artışla 200 milyon TL’ye çıkarılması programlanmıştır.

ABD, AB, Japonya, Güney Kore ve Çin gibi dünyanın önde gelen gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomileri, hammaddelerin arz ve talep odaklı yönetimi konusunda çalışmalar yürütmekte ve kendi hammadde yönetimi stratejilerini geliştirip uygulamaktadır. Bu durum ülkemizin de bu konuda inisiyatif geliştirmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

b) Amaç ve Hedefler

Madencilikte ülkemiz maden potansiyelinin sağlıklı tespit edilmesi, üretim için gerekli hammadde arz güvenliğinin sağlanması ve madenlerin yurtiçinde işlenip katma değerinin yükseltilerek ülke ekonomisine katkısının artırılması temel amaçtır.

c) Politika ve Tedbirler

Politika/Tedbir	Sorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar		Süre		Yapılacak İşlem ve Açıklama
Enerji üretiminde dışa bağımlılığın azaltılması hedefiyle uyumlu olarak; yurtiçi ve yurtdışında petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri hızlandırılacak, linyit kömürü ve jeotermal gibi yerli kaynakların potansiyelinin tespitine yönelik arama faaliyetleri azami düzeye çıkarılacaktır. Kaya gazı konusunda ise kapsamlı araştırma faaliyetlerinin yürütülmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.805)
MTA Genel Müdürlüğünün günümüz ihtiyaçlarına göre yeniden yapılandırılmasını sağlamak üzere kuruluş kanunu gözden geçirilerek kanun tasarısı taslağı hazırlanacaktır.		MTA (S), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı		Aralık Sonu	İlgili kurumlarla işbirliği yapılarak dünyadaki benzer örnekler dikkate alınmak suretiyle bir rapor hazırlanacaktır. Rapor esas alınarak kanun tasarısı taslağı hazırlanacaktır.
TTK’nın yeniden yapılandırılmasına yönelik olarak eylem planı hazırlanacaktır.		Hazine Müsteşarlığı (S), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, TTK, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları		Aralık Sonu	TTK’nın zarar eden bir yapıdan çıkarılması amacıyla eylem planı hazırlanacak ve kurum yeniden yapılandırılacaktır.
Kaya gazı envanteri hazırlanacaktır.		Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S),TPAO, MTA, İlgili Diğer Kuruluşlar		Aralık Sonu	Ülkemizdeki kaya gazı rezervini ve ekonomik potansiyelini ortaya koymak üzere bir envanter çalışması yapılacaktır.
Türkiye ekonomisi için temel ve kritik olan hammaddelerin güvenli teminine yönelik strateji oluşturulacaktır. Kritik hammadde, maden ve minerallerin ülke dışına çıkarılmasında düzeni sağlayacak bir sistem kurulacaktır. (Kalkınma Planı p.807)
Türkiye ekonomisi için temel ve kritik olan madenler belirlenerek güvenli teminine yönelik strateji oluşturulacaktır.		Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), MTA, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, MTA		Aralık Sonu	Öncelikle saha araştırması yoluyla sanayi için kritik olan madenlerin ve bu madenlerin teminindeki darboğaz risklerinin belirlenmesi için bir rapor hazırlanacak ve bunu takiben belirlenen madenlerin güvenli teminine yönelik strateji dokümanı oluşturulacaktır.
Krom ve mermer gibi madencilik ürünlerinin yurtiçinde işlenmesi ve oluşan katma değerin artırılması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.810)
Krom ve mermer gibi madenlerin yurtiçinde işlenmesinin teşvik edilmesine ve ham olarak ihracının azaltılmasına yönelik bir eylem planı hazırlanacaktır.		Ekonomi Bakanlığı (S), Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı		Aralık Sonu	Krom ve mermer gibi madenlerin ham olarak ihracında oluşan katma değer kayıplarının giderilmesini teminen bir eylem planı hazırlanacaktır.
Madencilik sektörünün iş güvenliği ve çevre mevzuatına uyumu geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.809)
Madencilik sektörünün iş güvenliği ve çevre mevzuatına uyumunu geliştirmeye yönelik bir eylem planı hazırlanacaktır.		Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (S), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İlgili Sivil Toplum Kuruluşları, STK’lar		Aralık Sonu	Madencilik sektöründe iş kazalarının ve çevreye olan zararların azaltılması amacıyla mevzuatın uygulanmasının etkinleştirilmesine yönelik eylem planı hazırlanacaktır.