Birinci fəsil: Mədəni hücum və mədəni mübadilə

2- Antidin istiqamətli universitetlərin təsis olunması və muzdur qüvvələrin yetişdirilməsi

Qardaş və bacılar! Əziz xalq! Uzun illər bizim cəmiyyətimizi elmdən uzaqlaşdırmağa çalışmışlar. Bir zaman belə deyildi. Mən demirəm ki, uzaq keçmişdə xalqımızın hamısı alim olmuşdur. Düzdür, savadsızlıq çox, elm isə az idi, amma bilik adamları arasında elmə böyük həvəs vardı, elmi onun özü üçün istəyirdilər. Uzun illər bizim cəmiyyətimizdə bu mədəniyyəti dəyişməyə çalışdılar, elm və təhsil qarnı doldurmaq üçün bir vasitəyə çevrildi. Bu, elmin dəyərini azaldır.¹⁴⁸

Universitetləri bünövrədən etiqadsız etdilər. İlk dövrlərdə təhsil üçün gedən gənclərin hər bir qrupu avropalıların antiislam təbliğatına məruz qaldılar. Qərb mədəniyyətinin ilk yetirmələrinin hamısını demirəm, amma əksəriyyəti dinə biganəlik və hətta ədavət hissi bəsləyən insanlar idilər. Əlbəttə, iradələrin zəifliyi, güclü və yeni dini təbliğatın olmaması da təsirli idi.

Universitetin, yəni günün elmi nailiyyətlərinə uyğun alimlər yetişdirən mərkəzin özülü dinsizlik və dinə düşmənlik üzərində quruldu. İllərlə bu məsələni ciddi şəkildə və diqqətlə davam etdirdilər. Universitetlərdə dini yalnız zəiflətmədilər, hətta onunla mübarizəyə qalxdılar. Dinə qarşı mübarizədə məqsəd isə din yox, İslam ölkələrini istismar etmək idi. Onlar gələcəkdə ölkənin idarə və quruculuğunu ələ keçirməkdən ötrü dinə etiqadı olmayan bir nəsil yetişdirməyə məcbur idilər. Təəssüf ki, böyük həddə məqsədlərinə çatdılar.¹⁴⁹

Universitetin bünövrəsini pis qurdular. Əlbəttə, bizim xalqımız arasında İslam inancı və milli vicdan elə həddə idi ki, alimlərimizin və ali təhsillilərimizin bir qrupu sağlam qala bildi. Odur ki, əsla bütün ali təhsilliləri dini və milli maraqlara biganə təsvir etmək olmaz. Onlar universitet mənsubları arasından hakimiyyət kürsülərində görmək istədiklərini asanlıqla vəzifəyə gətirdilər və əllərində saxladılar. Buna əsasən, bu universitetlərdə təhsil almış siyasi şəxsiyyətlər, yəni ölkə boyu mühüm postlarda çalışanlar bir nəsildə hamılıqla dinə yad oldular. Rza xanın dövründə, yeni elmlərin və Avropa mədəniyyətinin İrana yenicə yol açdığı zaman yetişmiş nəsil əksərən etiqadsız bir nəsil idi. Sonralar vəziyyət dəyişdi, çoxları din və məzhəb məsələləri ilə tanış oldular, ürəklərdə dini hisslər baş qaldırdı, düzgün düşüncələr peyda oldu, dindar ziyalılar meydana çıxdılar, Şəhid Müfəttih, Şəhid Mütəhhəri, Şəhid Behişti kimi nüfuzlu ruhanilər və digər dəyərli şəxsiyyətlər universitetlərə yol tapıb fəaliyyət göstərdilər. Bəzi universitet adamları din və məzhəb məsələləri ilə tanış oldular və onların istədiyinin əksi baş verdi. Əvvəldə isə bünövrəni elə qurmuşdular.¹⁵⁰

Keçmişdə universitet İslama zidd mədəniyyətin daha çox göründüyü yer, yaxud yerlərdən idi. Keçmiş rejim bunu istəyir və universitetlərdə həyata keçirməyə çalışırdı. Bunun arxasında siyasi məqsədlər dururdu.¹⁵¹

Universitet açmaqda birinci məqsəd gəncləri savadlandırmaq deyildi, hakimiyyətin müstəmləkə və hegemon qütblərinə daha tez qoşulması və nökərlik etməsi üçün kadr yetişdirmək idi. Daha çox nökər olan daha əziz idi, azad fikirli, müstəqil düşüncəli və qurucu insan isə sevilmirdi. Çünki əcnəbilərdən asılılıq hökumətlərin əsas prinsipinə çevrilmişdi. Pəhləvi rejimini kim hakimiyyətə gətirmişdi? Rza xanı və Məhəmmədrza xanı kim hakimiyyətə gətirmişdi? Onlar şah olduqları bütün dövrdə özlərini hakimiyyətə gətirənlərin maraqlarına xidmət edirdilər. Bilirdilər ki, onlarla əlaqəni kəssələr, hakimiyyətdə qalmaları mümkün deyil. Görün bu gün Fars körfəzində vəziyyət necədir. Bu hökumətlər canlarının Amerikanın əlində olduğunu bilirlər; Səudiyyə hökuməti bir cür, Küveyt hökuməti bir cür, digərləri də bir cür. Pəhləvi rejimi də onlar kimi idi. Hakimiyyətin məqsədi və istiqaməti asılılıq və muzdurluqdan ibarət idi. Tələbəni də belə görmək istəyirdilər, alim də istəyəndə belə istəyirdilər.¹⁵²
Aydın məsələdir ki, universitet əvvəldən dinsiz doğulmuşdur. Bunu planlı şəkildə belə etmişlər. Bu o demək deyil ki, hansısa universitetin təsisçisi dindar adam olmamışdır; ümumiyyətlə buna dəxli yoxdur. Universitetin özülü qeyri-dini və hətta antidin təməllər üzərində qurulmuşdur; ölkəmizin əvvəldən dinsiz doğulmuş ziyalı çevrəsi kimi. Lakin dinin xüsusiyyəti belədir ki, müxtəlif çevrələrə nüfuz etmək üçün kimdənsə icazə gözləmir. Odur ki, İslam dini müxtəlif yerlər kimi, universitetə və ziyalı çevrələrinə də daxil oldu. Bünövrə isə yanlış idi. Buna əsasən, bünövrə dəyişməli və qabaqkı vəziyyətə qayıtmasına imkan verməməliyik. Lakin unutmaq lazım deyil ki, düşmən də bikar oturmur.¹⁵³