BiSMİllahir-rəhmanir-rəHİM

AYƏ 106:

﴿ اتَّبِعْ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ لا إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Rəbbin tərəfindən Sənə edilmiş vəhyə tabe ol. Ondan başqa heç bir məbud yoxdur. Və müşriklərdən üz döndər.»

TƏFSİR:

Burada Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) müxalifətlərin, kin-küdurətlərin və töhmətlərin qarşısındakı vəzifəsi bəyan edilir və buyurulur: Sənin vəzifən bundan ibarətdir ki, Pərvərdigarın tərəfindən sənə vəhy olunanlara tabe olasan. Elə bir Allah ki, Ondan başqa heç bir məbud yoxdur. Həm də vəzifən budur ki, müşriklərin özlərinə, onların yersiz nisbətlərinə və əsassız sözlərinə etina etməyəsən.

Həqiqətdə bu ayə Peyğəmbəri-Əkrəmə (s) təskinlik və ruhiyyə verir ki, bu cür müxalifətlər qarşısında özünün güclü əzm və polad kimi sarsılmaz iradəsində azacıq belə süstlüyə yol verməsin.

AYƏ 107:

﴿ وَلَوْ شَاء اللّهُ مَا أَشْرَكُواْ وَمَا جَعَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍ ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Əgər Allah (məcburiyyətlə vadar etmək) istəsəydi, onlar (Ona) şərik qoşmazdılar (lakin iman və əməl sahəsində Allahın adəti bəndəyə ixtiyar verməkdir). Səni də (xilqətin əvvəlindən) onların gözətçi və qoruyucuları etməmişik və sən onların vəkili deyilsən (ki, onları zorla iman gətirməyə məcbur edəsən).»

TƏFSİR:

Bu ayədə bir daha təkid olunur ki, Allah onları icbari olaraq imana vadar etmək istəmir. Əgər istəsəydi hamılıqla iman gətirər və heç kəs müşrik olmazdı. Həmçinin təkidlə buyurulur ki, Biz səni onlara (onların əməllərinə) məsul qərar verməmişik, eləcə də sənin vəzifən onları iman gətirməyə məcbur etmək deyildir.

Bu ayələrin bəyan tərzi çox diqqətə layiqdir və göstərir ki, Allaha və İslamın əsaslarına iman gətirməkdə heç bir məcburiyyət yoxdur. Əksinə, bu məqsədlər məntiq və istidlal yolu ilə, eləcə də şəxslərin ruhuna və təfəkkürünə nüfuz etməklə irəli aparılmalıdır. Çünki məcburi imanın heç bir dəyəri yoxdur. Əsas məsələ budur ki, insanlar bunları dərk edib iradə və ixiyar üzündən iman gətirsinlər.

AYƏ 108:

﴿وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ فَيَسُبُّواْ اللّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذَلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِم مَّرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Kafirlərin Allahın əvəzinə çağırdıqlarını (bütlər və cinləri) söyməyin ki, onlar da ədavət və nadanlıq üzündən Allahı söyərlər. Biz hər bir ümmət üçün əməllərini beləcə zinətləndirdik. Sonra onların dönüşü Rəbblərinə tərəfdir. Beləliklə (Allah) onları (dünyada) etdikləri əməllərdən xəbərdar edəcəkdir.»

TƏFSİR:

Mütəal Allah bu ayədə təkidlə buyurur ki, müşriklərin məbud və bütlərindən heç birini söyməyin. Çünki bu iş onların da zülm, cəhalət və nadanlıq üzündən həmin işləri Allahın müqəddəs hüzuruna rəva görmələrinə səbəb ola bilər.

Bəzi rəvayətlərdə deyilir ki, möminlərdən bir dəstəsi bütpərəstliyə qarşı keçirdikləri ciddi narahatlığa görə bəzən müşriklərin bütlərini təhqir edərək söyürdülər. Quran bu məsələni aşkar şəkildə qadağan edərək, hətta ən xurafatçı və ən pis din sahibi olan müşriklərlə rəftar edərkən ədəb qaydalarına, iffətə və nəzakətə riayət olunmasını lazım hesab edir. Çünki söyüş söyməklə, yaramaz və nalayiq sözlər danışmaqla heç kəsi yanlış və batil yoldan qaytarmaq olmaz. Çünki hər bir qrup və millət haqq və ya batil olmasınıdan asılı olmayaraq, özünün əqidə və əməllərinə qarşı xüsusi təəssübə malikdir.

Sonra buyurulur ki, hər bir qövmün əməlini onların nəzərində zinətləndiririk. Çünki onların meyl və təbiətlərinə uyğundur. Lakin eyni halda, haqqı da onlar üçün tanıtdırırıq ki, onun göstərişlərinə əməl edib batildən uzaqlaşsınlar.

AYƏ 109:

﴿ وَأَقْسَمُواْ بِاللّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِن جَاءتْهُمْ آيَةٌ لَّيُؤْمِنُنَّ بِهَا قُلْ إِنَّمَا الآيَاتُ عِندَ اللّهِ وَمَا يُشْعِرُكُمْ أَنَّهَا إِذَا جَاءتْ لاَ يُؤْمِنُونَ ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Onlar möhkəm andlarıyla Allaha and içdilər ki, əgər onlara (mələyin nazil olması, Salehin dəvəsi, Musanın əsası və İsanın süfrəsi kimi dedikləri möcüzələrdən) bir nişanə və möcüzə gəlsə, ona mütləq iman gətirəcəklər. De: “Həqiqətən möcüzələr yalnız Allahın ixtiyarındadır (möcüzə peyğəmbərlik iddiasının dəlilidir və dəlilin seçilməsi iddiaçının öhdəsinədir).” (Axı) siz nə biləsiniz ki, əgər o da gəlsə onlar (yenə də) iman gətirməyəcəklər?»

TƏFSİR:

Qüreyş kafirlərindən bir neçəsi Peyğəmbərin (s) yanına gəlib dedi: «Sən də Musa və İsa kimi bizim üçün möcüzələr göstər, iman gətirək.» Həzrət (ə) soruşdu: «Nə edim?» Dedilər: «Səfa dağını (Məkkədə yerləşir) qızıla çevir, ölülərimizi dirilt, Allahı və mələkləri bizə göstər və s...» Sonra and içib dedilər ki, bu halda mütləq iman gətirəcəyik.

Cəbrail (ə) nazil olub dedi ki, möcüzə yalnız Allahın əlindədir, onların nəfsani istəklərinə tabe deyil. Bundan əlavə, onların təkliflərindən bəziləri əql ilə ziddiyyət təşkil edir, dünya teatr salonu, varlıq sistemi də müşriklərin həvəsləri üçün oyun-oyuncaq deyildir.

Sonra Cəbrail (ə) belə bir xəbər gətirdi ki, ey Peyğəmbər, sən bu möcüzələri göstərmək istəsən (Allah tərəfindən) sənin istəyinə cavab veriləcək. Lakin onlar iman gətirməsələr çox şiddətli cəzalara düçar olacaqlar (və məhv olunacaqlar). Amma onların istəklərinə əhəmiyyət verməyib öz halına buraxsan, bəzilərinin gələcəkdə tövbə edib haqq yoluna gəlməsi mümkündür.

Peyğəmbər (s) bu təklifi qəbul etdi və yuxarıdakı ayə nazil oldu.