BiSMİllahir-rəhmanir-rəHİM

AYƏ 59:

﴿وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Qeyb xəzinələrinin (“ol!” kəlməsinin altında olan) açarı (və onların həqiqətləri) Onun yanındadır. Onları Ondan başqa heç kəs bilmir. (Varlıq aləminə qədəm qoyanlardan) quruda və dəryada olanı bilir. Yerə elə bir yarpaq düşmür ki, O, onu bilməsin. Həmçinin (Onun əzəli elmində və) aydın olan kitabda mövcud olmadan yerin qaranlıqlarında (altında) bir toxum və (meyvə və dənli bitkilərdən) heç bir quru və yaş yerə düşmür.»

TƏFSİR:

QEYB SİRLƏRİ

Keçən ayələrdə Allahın elm və qüdrətinin, eləcə də Onun hökm və fərmanlarının dairəsinin genişliyi barəsində söhbət olunurdu. Bundan sonra isə əvvəlki ayələrdə qısa şəkildə bəyan olunan mətləblər nisbətən geniş surətdə izah olunur. Əvvəlcə Allah-təalanın elmi barəsində buyurulur: Qeybin açarları (yaxud qeyb xəzinələri) bütünlüklə Allahın yanındadır və Allahdan başqa bir kəs onları bilmir.

Sonra daha artıq izah üçün buyurulur: Allah quruda və dəryada olanların hamısını bilir. Bu ayədəki «bərr» kəlməsi geniş məkan mənasına olub adətən quraqlıq yerlərə deyilir. «Bəhr» kəlməsi də əslində çox su toplanan geniş bir yerə və adətən dəryalara, bəzən də böyük çaylara deyilir.

Hər bir halda, Allah-təalanın dənizlərdə, dəryalarda və quraqlıqlarda olan bütün şeylərə agahlığı Onun elminin hər bir şeyə əhatəli olması mənasınadır. Yəni O, milyardlarla böyüklü-kiçikli varlıqlardan, dənizlərin dərinliklərində olan varlıqlardan, hər bir insanın bədənindəki hüceyrələrin sayından, atomların içində yerləşən bütün elektronların sirli hərəkətlərindən, nəhayət, bizim beynimizin müxtəlif yerlərindən keçən bütün düşüncələrdən və ruhumuza nüfuz edən bütün fikirlərdən agahdır. Bəli! O bunların hamısından eyni səviyyədə agah və xəbərdardır.

Sonrakı cümlədə Allah-təalanın elmi əhatəsinə dair mətləbi təkidləndirmək üçün bu mətləbi xüsusilə qeyd edərək buyurur: Ağacdan ayrılan elə bir yarpaq yoxdur ki, Allah onu bilməsin.

Həqiqətdə burada iki mühüm məsələyə toxunulmuşdur ki, insan ömründən milyonlarla il keçsə və çox dəqiq texnologiya vücuda gəlsə belə, onların varlığına əhatə tapmaq qeyri-mümkündür.

Gecə-gündüzdə yer kürəsinin hər yerində əsən küləklərin nə qədər toxumu ağaclardan ayırıb hansı nöqtələrə apardığını kim bilir? Hansı beyin bir gecə-gündüz ərzində ağaclardan ayrılan yarpaqların sayını hesablaya bilər?

Xüsusilə, payız fəslində meşədə ağacların yarpaqlarının ardıcıl qopub yerə düşməsindən yaranan təbii mənzərələrə baxmaqla bu həqiqət sübut olunur ki, insan üçün bu cür elmlər heç vaxt müyəssər ola bilməz.

Həqiqətdə yarpaqların ağacdan ayrılıb yerə düşməsi onların ölüm anları, dənlərin ağacdan yerə düşüb yerin dərinliklərində gizlənməsi isə onların həyat və yaşayışının ilk mərhələsidir. Bu ölüm və həyat sistemindən yalnız Allah xəbərdardır.

Bu məsələnin bəyanında bir fəlsəfi və bir də tərbiyəvi əsər gizlənmişdir. Fəlsəfi əsər bundan ibarətdir ki, bu ayə Allahın elminin külliyyatda məhdud olunduğunu fikirləşərək Onun bu dünyanın cüzi məsələlərindən agah olmadığını güman edənlərin təsəvvürlərini inkar edir və aşkar şəkildə buyurur ki, Allah bütün külli və cüzi məsələlərdən tam agahdır.

Onun tərbiyəvi əsərinə gəldikdə isə, tamamilə aydındır. Çünki Allahın bu sonsuz elminə qəlbən iman gətirmək insana anladır ki, onun varlığındakı bütün sirlər, əməl və rəftarlar, niyyət və fikirlər bütünlüklə Allahın pak zatı üçün aşkardır. Belə bir imana malik olan insanın öz əməllərini nəzarət altına almaması, əməl, rəftar və niyyətində ehtiyatlı olmaması necə təsəvvür oluna bilər?

Ayənin axırında buyurulur: Elə bir quru və su yoxdur ki, açıq-aşkar kitabda (Pərvərdigarın elm məqamında) qeydə alınmasın.

AYƏ 60:

﴿وَهُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُم بِاللَّيْلِ وَيَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ يَبْعَثُكُمْ فِيهِ لِيُقْضَى أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ ثُمَّ يُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Odur gecə sizin ruhunuzu alan, gündüz kəsb etdiyinizi bilən, sonra müəyyən (edilmiş) müddətin (ömür müddətinizin) başa çatması üçün sizi gündüz qaldıran! Sonra sizin qayıdışınız Ona tərəfdir. Həmin vaxt O, sizi əməllərinizdən xəbərdar edəcəkdir.»

TƏFSİR:

«Sonra sizin qayıdışınız Ona tərəfdir» - deməkdə məqsəd Qiyamətdə haqq üçün bir yerə yığışmaqdır. Sonra Allah sizi dünyadakı gecə-gündüzlərdə gördüyünüz işlərdən agah edəcəkdir.

Bəziləri demişlər ki, yəni sizi gündüz yuxudan oyadır ki, ömrünüzdən kifayət qədər bəhrələnəsiniz. Bu ayədə Allah-təala insanları yuxudan oyatmağı «bəs» kimi təbir etmişdir.