Doğal veya yapay,devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, acı,tatlı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme evresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerlerdir (Çevre ve Orman Bakanlığı, 2005)
Sulak Alanlar
Sulak Alanların Korunması
1971 yılında Ramsar sözleşmesi olarak anılan özellikle “Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” imzalanmıştır.
Ocak 2004 tarihi itibariyle Sözleşmeye 138 ülke taraf olmuş ve toplam alanı 111.884.289 hektar olan 1328 sulak alanı Sözleşme Listesi’ne dahil ettirmişlerdir .
Ülkemiz sözleşmeyi 1994 yılına dek yakından takip etmiş, bu tarihte taraf olmuş ve aynı yıl Manyas (kuş) Gölü , Seyfe Gölü, Burdur Gölü, Sultan Sazlığı ve Göksu Deltası’nı sözleşme listesine dahil etmiştir.
1998 yılında ise Ulubat Gölü, Kızılırmak Deltası, L ve Gediz Deltası listeye dahil ettiren Türkiye böylece listedeki alan sayısını 9’a çıkarmıştır.
“Ulusal Sulak Alan Komisyonu” kurulmuştur. Yönetmeliğin öngördüğü koruma bölgeleri ile ilgili hükümlerin uygulanabilmesi için öncelikle ülkemizde 200 uluslararası öneme sahip sulak alanlara ait koruma bölgeleri Çevre ve Orman Bakanlığı’nın koordinasyonu ile en yakın zamanda belirlenecek ve bu bölgeler haritalara işlenerek uygulanmak üzere valiliklere bildirilecektir.
Türkiye’nin Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Listesi
Ramsar Sözleşmesi su kuşu ve balık özel kriterlerine göre Türkiye de 76 tane uluslar arası öneme sahip sulak alanın bulunduğu belirlenmiştir.
Tarım yada yerleşim amaçlı kurutulmaları
Sanayi, tarım, ve yerleşim alanlarından kaynaklanan kirlenmeler
İçme, kullanma ve sulama suyu temini amacıyla aşırı miktarda su alınması,sulak alanı besleyen suların barajlarda tutulması veya yönlerinin değiştirilmesi- Turizm ve ikinci konut amaçlı yapılaşmalar
Yabancı balık türlerinin göllere aşılanması
Sazlıkların yakılması, tahribi ve kontrolsüz saz kesimi
Kuşların veya diğer canlıların yanlış ve aşırı avlanması
(Çevre ve Orman Bakanlığı, 2005)
YAPAY SULAK ALANLAR
Yapay sulak alan; suyun, substratın (besi maddesi), bitkilerin(vascular ve algler)genellikle bitkilerden düşen süprüntü maddelerinin, omurgasızların(çoğunlukla küçük sinek ve solucanlar) ve çeşitli mikroorganizmaların oluşturduğu kompleks bir topluluktur..
Askıda partiküler maddelerin çökelmesi
Suyun substrat ve süprüntü maddeleriyle teması ile sağlanan filtrasyon ve kimyasal çöktürme
Kimyasal dönüşüm
Bitkilerin yüzeylerinde, substrat, tortu ve süprüntü maddelerinde meydana gelen tutunma ve iyon değiştirme
Kirleticilerin ve besi maddelerinin mikroorganizmalar ve bitkiler tarafından bozulması, değişime uğraması ve kendi bünyeleri içine alınması
Patojenlerin öldürülmeleri veya doğal olarak ölmeleri
Yapay sulak alanların maliyet açısından ve teknik açıdan atıksu ve sızıntı suyu arıtımında kullanılmaları
Yapay Sulak Alanların Avantajları
Yapay sulak alanların inşası diğer arıtma alternatiflerinden daha ucuz
İşletme ve bakım maliyeti daha az (enerji ve bakım ihtiyacı)
İşletme ve bakımın sadece düzenli ve yerinde çalışma ile yapılması yeterli
Debideki değişimlerin tolere edilebilmesi
Aktif çamur için çok seyreltik olan atıksuları(organik madde yönünden) yapay sulak alanların arıtabilmesi
Suyun tekrar kullanımını ve dönüşümünü kolaylaştırması
Birçok sulak alan organizması için yaşam alanı oluşturması
Doğal manzara ile uyum içinde inşa edilebilmesi
Yabani hayat için yaşama alanı oluşturması ve açık alanları daha estetik bir hale getirmesi
Yapay Sulak Alan Sisteminin İşletilmesi
Sistem özel olarak tasarlanan yataklarda yetiştirilen bitkiler
vasıtasıyla atıksuyun arıtılması esasına dayanmaktadır.
pahalı ekipmanlara ihtiyaç duymaz.
enerji ihtiyacı yoktur.
Bakımı, onarımı ve iletmesi kolay
toprakla iç içe olan köylüler tarafından rahatça anlaşılabilir ve bakımı yapılabilir
T.C Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün makine ve işçilik imkanlarıyla kolayca inşa edilebilir.
sistem, doğal yapının küçük taklitleri
ortamdaki güneş enerjisini kullanabilme ve kendi
kendini yenileyebilme kapasitesine sahip olmaları
yabani hayat oluşturmaları
atmosferin doğal dengesini korumaları
organik madde, askıda katı madde, besinler, toksik maddeler, ağır metaller ve biyolojik unsurları giderebilmesi (arıtım kapasitesi
Yüksek (KHGM, 2005a).
Yapay sulak alanın görüntüsü (KHGM, 2005a)
Giderim
Yapılan bilimsel çalışmalarla arıtma verimliliği ispatlanmış güvenilir sistemler Farklı bitki türüne ve akış şekline sahip sulak alanlarda evsel atıksu arıtımında, genel olarak, %80-99 BOİ5, KOİ ve bakteri giderimi, %92-95 AKM, %30-80 toplam azot ve %20-70 toplam fosfor giderimi (KHGM, 2005a).
Yapay sulak alan tipik kesiti
Yapay Sulak Alan Çeşitleri
Yüzeyaltı Akışlı Yapay Sulak Alanlar (YAS)
Yatay Yüzeyaltı Akışlı Sulak Alanlar
Düşey Yüzeyaltı Akışlı Yapay Sulak Alanlar
Yapay Sulak Alanlarda Kirletici Giderim Mekanizmaları
Yapay sulak alanlardaki en önemli bitki türlerine örnek
Yapay Sulak Alanların Tasarımında Dikkat Edilecek Hususlar
Yapay Sulak Alanlarda Tasarım Parametreleri
Türkiye’den Yapay Sulak Alan Örnekleri
Kızılırmak Deltasının Değerlendirilmesi
Ankara- Haymana-Dikilitaş Köyü Yapay Sulak Alanı
Ortadoğu Teknik Üniversitesindeki Pilot Uygulama Çalışması
Şanlıurfa-Viranşehir’deki Yapay Sulak Alan
Şanlıurfa-Viranşehir’deki Yapay Sulak Alanı’nda kullanılan Dolgu Malzemesi
Paşaköy Arıtma Tesisi İçinde İnşa Edilmiş Yapay Sulak Alan
Ömerli’deki Baraj Suyunu Koruma Amaçlı İnşa Edilen Pilot Ölçekli Yapay Sulak Alan
İzmir-Torbalı-Korucuk Köyü Yapay Sulak Alan Tesisi
Korucuk Köyü Foseptik Çıkış Değerleri
Korucuk köyü için Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin deşarj standartları (SKKY, 2004)
İzmir-Torbalı-Çakırbeyli Köyü Yapay Sulak Alan Tesisi
İzmir-Torbalı-Çakırbeyli Köyü Yapay Sulak Alan Tesisi Analiz Sonuçları
Manisa-Akhisar-Sakarkaya Köyü Yapay Sulak Alan Tesisi
Manisa-Akhisar-Sakarkaya Köyü Yapay Sulak Alan Tesisi Foseptik Çıkışı
Manisa-Akhisar-Sakarkaya Köyü Yapay Sulak Alan Tesisi Analiz Sonuçları
Manisa-Saruhanlı-Yeni Osmaniye Köyü Yapay Sulak Alan Tesisi
Yeni Osmaniye Köyü Foseptik Çıkışı Atıksu Analiz Değerleri (Menemen, 2005)
Yeni Osmaniye Köyü 14.01.2005 tarihli atıksu analiz raporu sonuçları (Menemen, 2005)
Uygulamada Karşılaşılan Problemler
Ege Bölgesi’nde bulunmasından dolayı İzmir-Korucuk köyünde de zeytin ağaçları ve zeytinyağı tesisleri bulunmaktadır.
Birkaç büyük firma dışında, zeytinyağı tesislerinden hiçbirinin arıtma tesisi bulunmamaktadır.
Bundan dolayı Korucuk Köyü yapay sulak alan tesisine bu fabrikalardan gelen atıksu (Karasu da denir) girişim yapmaktadır.
Zeytinyağ tesisinden gelen atıksuyun tamamı sulak alan tesisine gelmemektedir
Büyük bir kısmı dereye kara sularını, tesis çıkış sularının deşarj edildiği dereye deşarj etmektedir
Bu şekilde alıcı ortam kirlenmektedir.
SONUÇLAR
Ülkemiz için yapay sulak alanlar kırsal kesimde de atıksu arıtma imkanı doğurduğu için önemli
Ucuz, güvenilir, inşası ve bakımının kolay olması gibi özelliklerinden dolayı kırsal kesimde yapay sulak alan sistemi uygulanmaya başlanmış durumda
Sulak alanların “Doğal Arıtma Projesi” kapsamında temel amaç sulama suyu elde etmek
Sulama suyu kriterleri henüz sağlanamamış
Su kaynaklarının hızla azaldığı günümüzde, yapay sulak alan tesisi çıkış sularının tarım ve sulamada kullanılması çok önemli
İncelenen projelerde, tasarım aşamasında amaç çıkış suyunu sulama da kullanmak olmasına rağmen bu plan hayata geçirilememiş
Çıkış suyunu sulama da kullanabilmek için sadece BOİ5 parametresine göre tasarım yapmak yeterli değil
