Biz bu araştırmamızda kutsal kitabımız olan Kur’an-ı Kerimde yer alan temsilleri çeşitli yönleriyle ele alıp, bu konuda bilgi vermeye çalışacağız

42-Göğe Çıkıyormuş Gibi Kalpleri Daralanlar

“Allah kimi doğru yola iletmek isterse onun kalbini İslâm'a açar; kimi de saptırmak isterse göğe çıkıyormuş gibi kalbini iyice daraltır. Allah inanmayanların üstüne işte böyle murdarlık verir. (Enam:6/125)

Ayet miminin ve kafirin kalp aleminden bahsetmektedir. İlahi hidayete mazhar sineler inşirah halini yaşarlar, delalette olanlar ise ızdırap ve daralma içindedir. Ayette dalalet ehlinin durumu göğe çıkacakmış gibi olan kimseye benzetilmiştir. “Haydi göğe çık” denildiğinde kalbi nasıl daralır ve sıkışırsa kafire de iman böyle zor gelir. ²⁶⁴

Dalalet içindeki kişinin sıkıntılı iç dünyasını tasvir eden bu ayette Allah Teala aynı zamanda ilmi bir gerçeğe, bir tabiat kanununa da işaret etmektedir. Şöyle ki: İnsan göğe yükseldikçe basınç azalacağından o nispette teneffüs de güçleşir. Hatta 20.000 metreyi geçince özel cihazlar olmadan insan nefes alamaz, ölür. İşte bu kanunu işaret buyuran Yüce Allah, İslam’a girmeyenlerin göğüslerinin göğe yükseliyormuş gibi dar ve sıkıntılı olacağını bildirmiştir. ²⁶⁵

43-Takva Azığı ve Takva Libası

“Ey Adem oğulları! Size ayıp yerlerinizi örtecek giysi, süslenecek elbise yarattık. Takvâ elbisesi... İşte o daha hayırlıdır. Bunlar Allah'ın âyetlerindendir. Belki düşünüp öğüt alırlar (diye onları indirdi”).(A’ raf 7/26)

Bu ayeti kerimelerde insanı cehennemden koruyan “takva”; insanı soğuktan koruyup hasta olmasını engelleyen elbise ile, açlıktan koruyup ölmesini engelleyen ve yaşamını devam etmesini sağlayan azığa benzetilerek teşbih yapılmıştır.

Takva elbisesi, bazı alimler tarafından haya, salih, amel, yüzdeki hoş çehre, tevazu belirtisi olan sert ve yün elbise, harpte giyilen zırh ve miğfer, Allah korkusu, emrettiği ve yasakladığı konularda Allah’tan sakınmayı şiar edinme şekillerinde yorumlanmıştır. Buna, takvayı hatırlatan ve takvanın gereği olan elbisedir, yorumunu da ekleyebiliriz.²⁶⁶

44-İğne Deliğinden Geçen Deve

“Bizim âyetlerimizi yalanlayıp da onlara karşı kibirlenmek isteyenler var ya, işte onlara gök kapıları açılmayacak ve onlar, deve iğne deliğine girinceye kadar cennete giremeyeceklerdir! Suçluları işte böyle cezalandırırız!” (Araf , 7/40)

Bu ayette deve iğne deliğinden geçmedikçe, cennete giremeyecekleri beyan edilmiştir. Bu bir darbı meseldir. Bu olması imkansız işler hakkında kullanılır. Yani Allah’ın ayetlerini inkar edenler asla cennete giremeyeceklerdir. Araplar olmayacak bir iş için “Karga beyazlaşıncaya kadar” ifadesini kullanırlar. Bu ayet bu kabildendir.²⁶⁷

Bu ayetteki “cemel” kelimesini meşhur olmayan kıraat şekillerine dayanarak Kur’an’daki edebi tasvire uygun düşmediğini, deve ile iğne deliği arasında bir münasebet bulunmadığını ileri sürenler vardır. Bunun için kelimenin diğer kıraatteki “kalın ip” yani halat manasını tercih ederler. Ancak, umumun kıraati göz önüne alınarak “deve” manası tercih edilmiştir. Devenin iğne deliğinden geçmesi, imkansızlık bildirir. Buna göre ayetin manası: “Onlar asla cennete giremezler” veya “Çok zor girerler” demektir.²⁶⁸

45-Temiz Ve Pis Topraklar

“Rabbinin izniyle güzel memleketin bitkisi (güzel) çıkar; kötü olandan ise faydasız bitkiden başka birşey çıkmaz. İşte biz, şükreden bir kavim için âyetleri böyle açıklıyoruz”( Araf, 7/58)

Ayet , Allah’ın âyetlerini düşünen ve onlardan faydalanan kimseyi, iyi toprağa; onlara kulak vermeyen ve onlardan etkilenmeyen kimseyi de kötü toprağa benzeten bir temsil içermektedir. Gizli mesele örnek olan bu ayette iyi toprağın mahsulünün iyi olduğu gibi müminin amelinin de iyi olacağı; çorak arazinin mahsulünün kötü olacagi gibi kafirin amelinin de kötü olacağı vurgulanmıştır. ²⁶⁹

Allah Teala bu ayette bir teşbih yapmaktadır: Mümin, toprağı verimli olan güzel memlekete benzetilmiştir ki o hak sözü işitince onu kabul ederek faydalanır ve güzel ameller ortaya çıkar. Münafık da kötü topraklı yere benzetilmiştir ki o, hak sözü işittiği halde onu kabul etmez ve ondan faydalanmaz.²⁷⁰

46-Üzerlerinde Ağırlık ve Zincirler Olanlar

“Yanlarındaki Tevrat ve İncil'de yazılı buldukları o elçiye, o ümmî Peygamber'e uyanlar (var ya), işte o Peygamber onlara iyiliği emreder, onları kötülükten men eder, onlara temiz şeyleri helâl, pis şeyleri haram kılar. Ağırlıklarını ve üzerlerindeki zincirleri indirir. O Peygamber'e inanıp ona saygı gösteren, ona yardım eden ve onunla birlikte gönderilen nûra (Kur'an'a) uyanlar var ya, işte kurtuluşa erenler onlardır.”(A’raf,7/157)

Ayette gecen Ağır yükler ve zincirler ifadesi ile zincirle bağlanmış ve ağır sorumluluğu olan köle ile bir istiare söz konusudur.Müminler Peygambere tabi olmak suretiyle, manevi ağır yüklerden, onları nefsin, hevanın ve şeytanın peşinden sürükleyen zincirlerden kurtulurlar. Öyle anlaşılıyor ki gerçek hürriyet hürriyeti esas sahibi olan Allah’a teslim etmek ve O’na köle olmakla mümkündür.²⁷¹

Başka bir yoruma göre ayette geçen ağırlıklar ve zincirlerden maksat, Tevrat’ta bulunan ve günah işleyen azaların kesilmesi, elbisenin pislik değen kesilip atılması gibi uygulanmasında güçlük çekilen hükümlerdir. İslam dini bu ağır hükümleri kaldıracak insanları bir tür meşakkat zincirlerinden kurtarmış; kolay ve uygulanabilir hükümler koymuştur.²⁷²

47-Ezeli Sözleşme

“Kıyamet gününde, biz bundan habersizdik demeyesiniz diye Rabbin Adem oğullarından, onların bellerinden zürriyetlerini çıkardı, onları kendilerine şahit tuttu ve dedi ki: Ben sizin Rabbiniz değil miyim? (Onlar da), Evet (buna) şâhit olduk, dediler.”(Araf,7/172)

Bu ayeti kerimede ekser müfessirlere göre temsili bir anlatım olarak değerlendirilmiştir. Sanki öyle denilmiş, ve öyle cevap verilmiş de bir mukavele imzalanmış gibi hukuki kıymet taşıyan kuvvetli bir akit vermek söz konusudur. ²⁷³Bu ayette geçen “kalu bela” ifadesi hakkında, bunun ezelde mi, ana rahminde mi, yoksa buluğ çağında mı olduğu hususunda çeşitli görüşler vardır. Ağırlıklı görüş ezelde olduğu hususundadır²⁷⁴