Blogumuzu ziyarYt etmYyi unutmayın: utopiaderslik blogspot com

_{ЏmtYYnin xassYlYri aşağıdakı sxemdY tYsvir olunmuşdur}

Дяйяр

Истещлак дяйяри

Ямтяядя мадиляшян иътимаи- зярури ямякдир

Ъямиййятин, инсанын тялябатыны юдямя габилиййяти, сечим файдалылыьыдыр

Ямтяянин кямиййят мцяййянлийини

Ямтяянин кейфиййят мцяййянлийини
_{ks edir}
Мцъярряд ямякля

Тябиятдя вя конкрет ямякля

_yaranır

Спесифик истещсал мцнасибятялри

Истещсал мцнасибятляринин мадди дашыйыъысы кими



_{çıxış edir}

Истещлак просесиндя

Мцбадиля просесиндя

<sub>reallaşır
Bazarda başqa bir YmtYY ilY mübadilY olunan YmtYY mübadilY dYyYrinY malik olur. MübadilY dYyYri müYyyYn bir YmtYYnin başqa bir YmtYYyY miqdar nisbYtindY mübadilYsidir. MYsYlYn, 20 kq. taxıl = 10 m. parçaya. 1 stul = 2 kq. yağa. Bu cür bYrabYrlik hamıya aydındır. Aydın olmayan odur ki, 1 stul necY ola bilYr ki, 2 kq. yağa bYrabYr olur? Faydalı şeylYr kYmiyyYtcY müqayisY oluna bilmYz. Biri metrlY ölçülür, digYri çYki ilY vY s.

Vaxtı ilY qYdim yunan filosofu Aristotel göstYrirdi ki, bYrabYrlik olmadan mübadilY ola bilmYz, bYrabYrlik isY ölçüsüz olmur. BYs ölçYn nYdir? Bu suala 100 illYr YrzindY cavab verYn olmamışdır. Ancaq XVIII – XIX YsrlYrdY cavab tapıldı ki, bu YmtYYlYrdY olan dYyYrdir (YmYkdir). Bütün YmtYYlYr dYyYrY malikdir. DYyYri yaradan isY insanın YmYyidir. DYyYr YmtYYdY maddilYşmiş ictimai-zYruri YmYkdir. DemYli, YmtYYnin iki xassYsi onun istehlak dYyYri vY dYyYridir. mtYYnin ikili xassYsi isY YmYyin ikili xarakterdY olmasından irYli gYlir. mtYYni yaradan YmYk konkret YmYkdYn (bu istehlak dYyYrini yaradır) vY mücYrrYd YmYkdYn (bu YmYyin dYyYrini yaradır) ibarYtdir. Bütün YmtYYlYr dYyYrY malikdir vY onların mübadilYsi YslindY dYyYrlYrin mübadilYsidir. Onların dYyYrlYri bYrabYr olmalıdır ki, mübadilY oluna bilsinlYr. Bu bir qanundur – dYyYr qanunu. Bu qanun tYlYb edir ki, YmtYYlYrin istehsalı da, mübadilYsi dY onların istehsalına sYrf edilYn ictimai-zYruri YmYyY uyğun olsun.

Pulun meydana gYlmYsi vY mahiyyYti.

ЏmtYYlYrin mьbadilYsi icmalar arasında baş vermişdir. Ancaq, bu zaman hamı tYrYfindYn qYbul edilmiş bir ekvivalent yox idi. Buna gцrY dY faydalı bir mYhsulun digYrinY mьbadilYsi tYsadьfi vY bYsit formada baş verirdi. TYdricYn istehsal olunan YmtYYlYrin nцvlYri vY miqdarı getdikcY artır. Bir YmtYY daha зox YmtYY ilY mьbadilY oluna bilYrdi. Ancaq, зYtinlik yaranır. BirinY taxıl lazımdır, digYrinY kYtan vY belYliklY mьbadilY baş vermir.

TYdricYn böyük regionlarda, bazarlarda ümumi ekvivalent meydana gYlir. Bu başqa YmtYYlYrlY mübadilY oluna bilYn, çox satıla bilYn YmtYY ola bilYrdi. MYsYlYn, yunanlarda vY YrYblYrdY bu mal-qara olub, slavyanlarda – xYz-dYri. TicarYt genişlYnib beynYlxalq miqyas aldıqca regional vY yerli ekvivalentlYr rol oynaya bilmir. NYticYdY bütün xalqların qYbul etdiyi Yn ümumi ekvivalent meydana gYlir. Bu, puldur. Pul üçün yararlı metal qızıl seçilir. Qızıl parlaq, az tapılan, asan parçalanan, xarab olmayan, tYmiz (saf) halda mövcud olduğuna görY pul rolunu oynaya bilmişdir.

Pul – xüsusi YmtYY olub, ümumi ekvivalent rolunu oynayır. vvYl külçY halında olan qızıl, hYr dYfY çYkilmYsin deyY, xüsusi formada kYsilir, üzYrindY Yyar vY möhür olur. Bu, sikkY adlanır (manat). Qızıl sikkYlYr işlYndikcY çYkisini itirir. Buna görY dY dövlYt onu daha az qiymYtli olan gümüş vY mis pullarla YvYz edir. Sonradan metal pullar kağız pullarla YvYz olunur. Kağız pullarla yanaşı kredit pulları: veksel, banknot vY s. buraxılır.

Pul bütün YmtYYlYrin dYyYrinin ölçüsü funksiyasını yerinY yetirir vY dYyYrin ölçüsü olur. Pul bundan başqa tYdavül vasitYsi, tYdiyyY vasitYsi, yığım vasitYsi vY dünya pulu kimi funksiyaları da yerinY yetirir. Bunların haqqında başqa bir mövzuda danışılacaq.</sub>

1.