Axborot hajmi bo‘yicha Bir martalik Yig‘ma balans Bir martalik balans faqat
bitta korxona bo‘yicha
Yig‘ma balans bir martalik balanslar
asosida tuziladi va birlashmalar
131
joriy hisob asosida tuziladi
(vazirliklar, qo‘mita va boshqarmalar va
shu kabilar)ning xo‘jalik mablag‘larini
aks ettiradi.
Aks ettirish obyektiga ko‘ra Mustaqil balans Alohida balans Mustaqil balansni huquqiy
shaxs bo‘lgan barcha
korxonalar tuzadi
Alohida balansni korxonaning tarkibiy
bo‘linmalari (filiallar, bo‘limlar, sho‘ba va
qaram xo‘jaliklar hamda shu kabilar)
tuzadi
Aks ettirish obyektiga ko‘ra Balans-brutto Balans-netto Tartibga soluvchi
moddalarni o‘z ichiga
oluvchi balansdir
Balansning umumiy qiymatidan tartibga
soluvchi moddalar summasi chegiriladi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlar uzluksiz faoliyatida iqtisodiy
resurslarni harakatga keltiriladi va ularning tuzilishi doimo o‘zgarib
turadi. Ushbu o‘zgarishlarni buxgalteriya balansida to‘rtta jihatini
xarakterlash lozim. Birinchi jihat o‘zgarish aktiv va passiv tomonning
o‘sishini xarakterlaydi, ikkinchi jihat o‘zgarishlar har ikki tomonning
kamayishini, uchinchi jihat o‘zgarishlar faqat aktiv tomonning
o‘zgarishini, to‘rtinchi jihat o‘zgarishlar faqat passiv tomonning
o‘zgarishlarini xarakterlaydi.
2.3-jadval
Buxgalteriya balansidagi o‘zgarishlar Balansdagi o‘zgarishlar A+X
1
=P+X
1
A-X
2
=P-X
2
A+X
3
-X
3
=P
A=P+X
4
-X
4
Aktiv tomon
ham passiv
tomon ham
ko‘payadi
Aktiv tomon
ham passiv
tomon ham
kamayadi
Ko‘payish va
kamayish aktiv
tomonda
kuzatiladi
Ko‘payish va
kamayish passiv
tomonda
kuzatiladi
Balans
summasi
ko‘payadi
Balans
summasi
kamayadi
Balans summasi
o‘zgarmaydi
Balans summasi
o‘zgarmaydi
Buxgalteriya balansini moliyaviy tahlilga tayyorlash yuzasidan
uning elementlari va moddalarini turli tasnifiy belgilari bo‘yicha
132
ko‘rsatkichlar tizimiga jamlash talab etiladi. Bu tasnifiy belgilar ularning
shakli, aylanuvchanlik darajasi, likvidligi bo‘lishi mumkin.
2.4-jadval