Bolaning shaxs sifatida shakllanishida diologik va monologik nutqning ahamiyati reja

Axborotni uzatish yoki uni bayon qilish usullariga ko‘ra fikr bildirishning quyidagi turlarini ajratish mumkin:

tasvirlash,
mulohaza
bayon qilish,

Ular maktabgacha yoshdagi bolalarning ravon fikrlarida aralash ko‘rinishda uchrashi mumkin, ya’ni ularda tasvirlash (mulohaza) usullari bayon qilishga qo‘shilib ketadi (va aksincha).

• Ular maktabgacha yoshdagi bolalarning ravon fikrlarida aralash ko‘rinishda uchrashi mumkin, ya’ni ularda tasvirlash (mulohaza) usullari bayon qilishga qo‘shilib ketadi (va aksincha).
• Har xil turdagi matnlar tuzishni o‘qitishni ishlarning suhbat, o‘zining va begonalarning matnini tahlil (baholash) qilish, reja tuzish va u bo‘yicha hikoya qilish, matn sxemasidan (modelidan), turli xil mashqlardan foydalanish kabi shakllarda amalga oshirish tavsiya etiladi.

Monologik nutq turlari

Hikoya
Ta’riflash
Tasvirlash
Muhokama
Ma’ruza

Monologik nutqning xususiyatlari

1. Monologik nutq faqat bir tomonga yo’naltirilgan bo’ladi.
2. U rejali bo’ladi.
3. U qisman tayyorlangan bo’ladi
4. U uzilmay davom etadi.
5. U rejali bo’lganligi sababli mantiqiy davom etadi.
6. U bir kontekst , matn asosida olib boriladi.
7. Unga vositalar , tayanchlar, sharoit ta’sir ko’rsatadi.
8. Uslub ta’sir qiladi.
9. Monolog ta’sirchan, ma’lumotli, his-hayajonli bo’ladi, kimgadir nimagadir qaratiladi.
10. Nutq vaziyatli bo’ladi. Bir sharoitni, vaziyatni ko’zda tutadi.
1.Talaffuzi qiyin so’zlarning ishlatilishi.
2. Gaplarning kitob uslubiga mansubligi.
3. Nutqni bayon qilishga bog’liqlik bo’lishi.
Monologik nutqning quyidagi lingvistik qiyinchiliklari xususiyatlari ham muhim o’rin tutadi.

Narsalarning so‘zdagi ifodasi (nomi)ni bolalar ularni o‘rab turgan borliq bilan tanishish jarayonida o‘zlashtirib oladilar. Biroq, maktabgacha yoshdagi bolaning lug‘ati nafaqat miqdor jihatdan o‘sishga, balki sifat jihatdan takomillashuviga (so‘zlar ma’nosini aniqlashtirish, sinonimlar, antonimlar, ko‘p ma’noli so‘zlarni qo‘llashdagi semantik aniqlik, ko‘chma ma’nolarni tushunish) muhtojdir. Agarda muayyan so‘zni qo‘llashni o‘rgatish uning mazmuni bilan bog‘liq bo‘lib, so‘z ustida ishlash jarayonida assotsiatsiya asosidagi bog‘liqliklar o‘rnatilsa, bolalar ushbu so‘zni tezroq o‘zlashtiradilar.

• Narsalarning so‘zdagi ifodasi (nomi)ni bolalar ularni o‘rab turgan borliq bilan tanishish jarayonida o‘zlashtirib oladilar. Biroq, maktabgacha yoshdagi bolaning lug‘ati nafaqat miqdor jihatdan o‘sishga, balki sifat jihatdan takomillashuviga (so‘zlar ma’nosini aniqlashtirish, sinonimlar, antonimlar, ko‘p ma’noli so‘zlarni qo‘llashdagi semantik aniqlik, ko‘chma ma’nolarni tushunish) muhtojdir. Agarda muayyan so‘zni qo‘llashni o‘rgatish uning mazmuni bilan bog‘liq bo‘lib, so‘z ustida ishlash jarayonida assotsiatsiya asosidagi bog‘liqliklar o‘rnatilsa, bolalar ushbu so‘zni tezroq o‘zlashtiradilar.