BöLÜM 9 EĞİTİM ÖĞretimde planlama
Yüklə 291,08 Kb.
|
|
BÖLÜM 9 EĞİTİM ÖĞRETİMDE PLANLAMA 
Öğr. Gör. Osman ALBAYRAK Rize Üniversitesi Eğitim Fakültesi 
Bu Üniteyi Tamamladıktan Sonra Aşağıdaki Kazanımları Elde Etmeniz Beklenmektedir;
ÜNİTENİN KAPSAMI
4.1 Plân Yapmanın Gerekliliği 4.2 Plân Yapmanın Yararları 4.3 Plân Yapmanın İlkeleri
6.2.1 Bir Dersin İşleniş Aşamaları
Kaynakça Tartışma Soruları
Eğitimde amaç, eğitim- öğretim sistemine giren bireylerin mevcut durumundan istenilen duruma doğru farklılaşmasını sağlamaktır. Öğrencilerimizin Milli Eğitimin Genel amaçlarında belirtilen ilkeler doğrultusunda bu gelişimlerini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmeleri ancak eğitimde yapılacak çok iyi bir planlamayla mümkündür.. Planlama, öğretim faaliyetlerinin önceden belirlenmesini ve sınıf içinde uygulanmasını kapsar. Bir bakıma eğitim – öğretime yön verir , onu şekillendirir. Planlı olarak yürütülen eğitim , hem verimli olur hem de hedeflere en kısa yoldan ulaşmayı sağlar. Planlı bir şekilde dersine giren öğretmende kendine güven duygusu gelişir böylece kendinin ve öğrencilerin zamanını en verimli şekilde kullanmış olur. Eğitim öğretim süreci ; planlama , uygulama ve değerlendirme unsurlarından meydana gelen bir öğretim çerçevesinde oluşturulan uygulamadır. Planın teoriden pratiğe dönüştürülmesi kişinin konu üzerine ne derce eğildiğini ve konu üzerinde ne derece analitik bir düşünme sürecine girdiğini gösterir. Kişinin tasarladığı planın uygulanmamsı durumunda , plan yapmaktan vazgeçmek yerine , planın uygulanamayışının sebeplerini araştırıp bu sebepleri gidermeye çalışmalıdır(Güngör,1993;Ocak,2008) Ülkemizde öğretmenler yönerge gereği plan yapmak zorundadır ( Tebliğler Dergisi, Ağustos, 2003 / 2551 ). Bu bağlamda bir eğitim öğretim yılı içerisinde öğretmenlerimiz; Ünitelendirilmiş yıllık plan, günlük plan ( Milli Eğitim Bakanlığı’nın çıkartmış olduğu “Öğretmen Kılavuz Kitabı” öğretmenin uygun görmesi durumunda günlük plan yerine geçmektedir ) , gezi-gözlem planı ( Önceden belirlenen bir gezi- gözlem düşüncesi varsa) , Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP ) ( Sınıflarında özel eğitime ihtiyaç duyulan öğrencilerin olması durumunda) yapılır.
Plan, yapılacak bir işin önceden tasarlanmasıdır. Neyi ne zaman niçin ve nasıl yapacağımızı bize gösteren bir taslaktır. İş yapılmadan önce hazırlanır. Planlamanın amacı bir işin en düşük maliyetle, etkili ve verimli bir şekilde yapılacağının önceden kestirilmesidir( Bakay, 2009). Milli Eğitim Bakanlığı Plan yönergesinde ise planı şu şekilde tanımlanmıştır; Plân, önceden belirlenen eğitim hedeflerine ulaşmak için öğretim konusu içinde yer alan etkinliklerden hangilerinin seçileceği, bunların öğrencilere niçin ve nasıl yaptırılacağı, ne gibi yardımcı ve tamamlayıcı kaynak ve araçların kullanılacağı, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceği önceden tasarlanıp kâğıt üzerinde saptanmasıdır (MEB, 2003). Bir başka tanıma göre ise; Eğitim planlaması, eğitimi öğrencilerin ve toplumun gereksinimlerini karşılamada ve amaçlarını gerçekleştirmede daha etkili ve verimli kılmak amacıyla rasyonel ve düzenli çözümleme tekniğinin eğitim sürecine uygulanmasıdır ( http://tr.wikipedia.org.) Ne şekilde tanımlanırsa tanımlansın bir işin başarıya ulaşabilmesi için , planlamanın gereksiz olduğunu söyleyen yok gibidir. Ancak önemli olan , yapılan planın işe yarar, nitelikli ve işlevsel olmasıdır. Eğitim planı genellikle müfredata uygun bir şekilde öğretmenin kendisi yapar. Fakat ideal olanı öğrencilerle birlikte yapılmasıdır. ( Bakay, 2009). Bu şekilde yapılan planların başarıya ulaşma şansı daha yüksektir. Öğrencilerin de bu süreçte katkıları olduğu için, içeriğe karşı daha ilgili olur ve motivasyonları yükselir.
Eğitim – öğretimde plan yapmanın temel amacı davranış değiştirme sürecinin tesadüflere bırakılmasını engellemektir ( Pegem Akademi KPSS, S:195) Okullarda gerçekleştirilen öğretim etkinliklerinin en önemli özelliklerinden biri amaçlı ve programlı olmasıdır. Öğretimin kendisi, başlı başına planlı bir etkinliktir. Bir öğretmen, meslek deneyimi ne kadar fazla olursa olsun, plansız çalışamaz. Plansız yapılmaya kalkışılan bir öğretim, zamanı boşa harcamak anlamına gelir. Bu nedenle, öğretim rastlantılara bırakılamayacak kadar ciddi bir iştir. Öğretimde önceden saptanmış olan amaçlara ulaşmanın en etkili yolu da planlı çalışmaktan geçmektedir Plan hazırlamanın temel işlevi, öğretim programlarında yer alan tüm öğelerin karşılıklı etkileşim içerisinde bir bütün olarak işe koşularak arzu edilen amaçlara ulaşılmasının sağlanmasıdır (Yılmaz ve Sünbül, 2000). Bu nedenle, bir öğretmenin öğretimdeki başarısı, ders öncesi yeterli hazırlık yapmasına bağlıdır. Ders öncesi yapılacak hazırlıklar içinde en önemli olanı ise, öğretim etkinliklerinin planlanmasıdır. Öğretimde başarılı olmak, plan yapmayı ve planlı çalışmayı gerektirir. Plansız yapılan etkinlikler, işlerin gelişigüzel yürümesine, aksaklıklara, zaman ve emek kaybına yol açarak öğretimi gerçek amacından uzaklaştırır. İyi bir planlama, öğretim etkinliklerinin akıcı ve düzenli olarak yürütülmesine olanak sağlar (Yaşar, 2006, s.371). Öğretimde plan yapma öğretmenler için zaman alıcı bir iştir. Ancak, plan birçok bakımdan etkili bir öğretimin başlıca araçlarından, planlı çalışma da iyi ve başarılı bir öğretmen olmanın ön koşullarından biridir. Plan, öğretmenin bilgisini, becerisini, yeteneğini ve zekâsını öğrencilerin daha iyi öğrenmesi için en uygun öğrenme ortamını yaratma yönünde harekete geçirir (Oğuzkan, 1989, s.127). İyi planlanan ve uygulanan öğretim etkinlikleri, öğretim sürecinde yaşanabilecek olası birçok sorunun da ortaya çıkmasını önleyebilir. Eğitimde davranış değişikliği esastır. Bu değişikliğin gerçekleşmesi için uygun strateji, yöntem ve tekniklerin doğru belirlenmesi gerekir. Strateji, yöntem ve teknikler hedef ve davranışlara göre belirlenmelidir. Öğretim araçları, kullanılması gereken strateji, yöntem ve tekniklerin başarılı bir şekilde uygulanması sırasında ihtiyaç duyulan materyallerdir. ( Tan, 2010) Bütün bunların yapılabilmesi ancak iyi bir planlama sayesinde mümkün olabilir. Öğretmenlerin, öğretim etkinliklerini başarı ile gerçekleştirebilmeleri onların eğitim-öğretim etkinliklerini ilkelerine uygun olarak planlayabilme (programlama) yeterliliğiyle doğrudan ilişkilidir. Şayet öğretmen sınıf, ders vb. öğretim etkinliklerini uygulanan programın ilkelerine uygun olarak planlayıp, planladığı biçimiyle uygulamıyorsa, o programın genel başarıyı yakalaması olası değildir (Taşdemir, 2003). 2003-04 öğretim yılından itibaren okullarda ünitelendirilmiş yıllık planile ünite planı üniteleştirilmiş ünitelendirilmiş yıllık planadıyla birleştirilerek tek bir plana dönüştürülmüştür. Bir programın öğrenme-öğretme sürecinin işe koşulmasında işleniş basamakları; hazırlık, planlama, uygulama (işleniş) ara değerlendirme, işleniş (devam) ve değerlendirmedir. Üniteleştirilmiş ünitelendirilmiş yıllık planyapılırken bu işleniş basamaklarına göre bir düzenleme yapılabilir. Öğretmenlerin üniteleştirilmiş yıllık planı yaptıktan sonra yapmaları gereken ikinci plan günlük (ders) planıdır. Günlük plan, detaylı bir şekilde işlenişin nasıl yapılacağını, düzenlenecek etkinlikleri sıralayarak göstermektedir. Günlük plan yapılırken uzunluğu-kısalığı hep tartışma konusu olmaktadır. Fakat yazılması anlamında bunu anlamak gerekir. Yoksa yapılması gereken işlemlerin öğretimin gerçekleşmesi açısından tartışılması çok anlamlı değildir. ( Tan, 2010). Önemli olan yapılacak planın işlevsel, gerçekçi ve öğrenciye dönük olmasıdır. Sadece plan yapmak için planlama yapılmamalıdır. Öğretmen, öğretim sürecinde yapacağı bütün çalışmaları önceden planlarsa daha etkili ve nitelikli bir öğretim yapma şansını elde etmiş olur. Bir program ya da plan ne kadar ideal boyutlarda geliştirilmiş olursa olsun sonuçta programın uygulama sürecindeki en uç unsur öğretmen olmaktadır. Bu konumuyla öğretmen, uygulama sürecine konulmuş olan programın eğitim öğretim ilkeleri, hedef, kapsam, öğretme-öğrenme yaklaşımları, gerekli eğitim teknolojisi unsurları ve değerlendirme süreci unsurlarına hâkim olarak, programa en az "uygulama" düzeyinde hâkim olabilmelidir. Böyle bir süreçte programın uygulama sürecinden kaynaklanacak öğretmen boyutlu olumsuzluklar giderilmiş olur. Bu konumuyla öğretmen, program geliştirme sürecinin '/dönütü" ne uygulama tecrübesi yeterlikleri ile katkı sağlamış olur (Duman, 2011, s:109).
Milli Eğitim Bakanlığının 2003 tarih ve 2551 sayılı “Eğitim Ve Öğretim Çalışmalarının Plânlı Yürütülmesine İlişkin Yönergesine” göre Eğitim-öğretim kurumlarında eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden gereklidir. Eğitim ve öğretim plânlı, programlı olarak yapılan geliştirici bir çalışmadır Eğitim-öğretimin etkin, verimli olabilmesi plânlamaya gereken önemin verilmesi ve öğretmenlerin sınıflarına hazırlıklı girmeleri ile olanaklıdır. Ayrıca bu yönergede okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim, meslekî ve teknik eğitim ile yaygın eğitim kurumları yönetmelikleri ile bu kurumların eğitim-öğretim programlarında eğitim-öğretim çalışmalarının plânlı ve programlı olarak yürütülmesi gerektiği hükümlerine yer verilmiştir.
Plan, bir amaca ulaşmak için tasarlanan işlemlerin düzenli sıralanışıdır. Yalnızca amacımızı belirlemiş olmak, buna ulaşmak için yeterli değildir. Bu amaca ulaşmak için hangi işlemleri, hangi sırayla, ne kadar zamanda yapacağımızı; bunları yaparken beklenmedik bir durumla karşılaştığımızda daha başka neler yapabileceğimizi önceden düşünüp belirlememiz gerekmektedir. Hangi alanda olursa olsun, amaca ulaşmayı tesadüfe bırakmamanın ön koşulu plan yapmaktır. Olağan bir güne başlarken bile, o gün yapacağımız işleri zihnimizde canlandırır, bir sıraya koyarız. Böyle yapmazsak, gün boyunca tutarsız davrandığımız; kararsız kaldığımız; gereksiz yere yorulduğumuz ya da başkalarını yorduğumuz; zaman kaybettiğimiz için yapmayı istediğimiz tüm işlere zaman yetiremediğimiz görülebilir Öğretim etkinliklerini planlayan öğretmen, öğrencilerine hangi davranışları ne zaman kazandıracağını; bu davranışları kazandırmak için hangi etkinlikleri hangi sırayla yaptıracağını, ne tür araç ve gereç kullanacağını; bu davranışları kazandırıp kazandıramadığını nasıl kontrol edeceğini bilir. Buna bağlı olarak, neyi, ne zaman ve nasıl yapacağını bilen öğretmenin kendine güveni artar. Belirsizliklerle uğraşarak zaman kaybetmez. Öğrencilerini önceden bilgilendirerek onların etkinliklere hazırlanmasını sağlar ( Yangın, 2011). MEB’nın yayınlamış olduğu planlama yönergesine plan yapmanın yararları şu şekilde sıralanmıştır;
4.3 Plân Yapmanın İlkeleri Plânlarda aşağıdaki temel ilkeler göz önünde bulundurulur:
Plan yapılmadan önce öğretmenin yapması gereken bazı hazırlıklar vardır. Bunlar; 5.1 Öğretmenin Kendini Geliştirmesi Öğrenme ve öğretme sürecinde öğrenmeyi kılavuzlayan öğretmenin, rolünü etkili ve verimli bir şekilde yerine getirmesi çalışmaya başlamadan önce yapacağı hazırlıklarla yakından ilişkilidir. Yapılacak hazırlığın türü ve ya boyutu yapılacak uygulamanın niteliği ile ilgilidir. Öğretmenlik meslek bilgisi konusunda hizmet öncesi aldığı eğitimi, hizmetiçi tecrübelerle destekleyerek pekiştiren her öğretmen kendine ait bir stil geliştirmiş olabilir. Fakat geliştirdiği bu stil sürekli olarak değişikliğe uğrayarak, günden güne daha iyiye doğru gidebilmesi, öğretmenin bir önceki yıl uygulamalarından yola çıkarak kendini geliştirmesine bağlıdır. Bir önceki yıl ya da yıllarda (sınıf düzeylerine göre kazanılan tecrübe de değişir) elde edilen başarı ve başarısızlıklar öğretmene yeni uygulamalarında bir yol çizer. Özellikle yapmak isteyip de başaramadığı durumlar, öğretmenin yapacağı okuma hazırlıklarını belirlemede önemlidir. Öğretmende bulunması gereken nitelikler göz önünde bulundurulduğunda öğretmenin ders öncesinde çok iyi bir hazırlık ve planlama yapması onun verimini çok daha fazla arttıracaktır. Bu bağlamda öğretmen dersine girmeden önce aşağıdaki hazırlıkları yapması önerilmektedir.
5.2 Çevreyi Tanıma İnsanın tek başına hayatını devam ettirmesi son derece güçtür. Doğası gereği; hem insanlara, hem diğer canlılara, hem de bunlar dışında kalan varlıklara ihtiyaç duyar. İnsanın çevresini genel anlamda bunlar oluşturur. Olumlu durumlar onda olumlu izler; olumsuz durumlar da olumsuz etkiler meydana getirir. Dolayısıyla insan çevresindeki olan bitenden etkilenir. Bu etki ise, insanın yapacaklarını etkiler. Eğer insan çevresinde olan bitenlerden nasıl etkilendiğini belirleyemezse, çoğu zaman yapmak istedikleriyle yaptıkları arasında bir uçurum oluşur. Bu durumu engellemenin ya da en aza indirmenin yolu çevreyi iyi tanımadan geçer Bu yüzdendir ki öğretmenin her yıl çevre incelemesi yapması beklenmektedir. Çevrede bulunanlar öğretmenin genel kültürünü zenginleştirir ve konu alanını daha güçlü sunmasına katkıda bulunur. Yaşanılan çevredeki kültür, dil, eğitim durumu (okul ve okumaya karşı tutumları ve sebepleri), geçim kaynaklan, tabii güzellikler, yeraltı ve yerüstü kaynakları gibi çevresel özellikler öğretmen için bir zenginlik; kimi zaman hareket noktası, bazen de dikkat çekme malzemeleri ve çoğu zaman da öğretici unsur olarak kullanılabilir.
Eğitimde davranış değişikliği esastır. Bu değişikliğin gerçekleşmesi için uygun strateji, yöntem ve tekniklerin doğru belirlenmesi gerekir. Strateji, yöntem ve teknikleri belirleme hedef ve davranışlara (kazanımlara) göre yapılmalıdır. 5.4 Araç Gereç ( Materyal ) Hazırlama Öğretimin etkili yapılabilmesi için araç gereçlere şiddetle ihtiyaç vardır. Öğretim araçları, öğrenenlerin gerekli davranışları kazanmasında en uç işlevi yerine getirir. Öğrenmenin kalıcı olması, zamanında gerçekleşmesi ve öğrenme ortamının sağlıklı bir şekilde oluşmasında öğretim araçları kullanılmalıdır. Öğretimin araçları çok çeşitlidir. Hangi amaç davranışın kazandırılmasında ne tür araç gerece ihtiyaç duyulduğunu önceden belirlemek önem taşır.( Tan, 2010). Ancak okul ve çevre imkanlarını zorlayacak , ulaşılması zor araç gereçlerin temin edilmesi kolay olmayacağından, maliyeti düşük ama etkililiği yüksek ve rahatlıkla elde edilebilecek materyallerin tercih edilmesi daha gerçekçi bir davranış olur. Bir plan ne kadar nitelikli olursa olsun, onun başarıya ulaşması diğer unsurların da ( Araç gereç kullanımı, yöntem teknik kullanımı, sınıf yönetim becerileri vs.) etkili kullanılmasına bağlıdır. Diğer yandan öğretim sürecinde araç gereç temin etmek zaman alacağından, bir öğretmenin dönem başlamadan ihtiyaç duyacağı materyalleri temin etmeye çalışması ona zamandan kazandıracaktır. 5.5 Öğrenci Hazırlığı Öğrenme alanlarının ilgili kazanımlarına ulaşılabilmesi, için öğrencilerin derse hazırlık yapmaları oldukça önemlidir. Bu hazırlıklar:
5.6 Yıllık Çalışma Takvimi Hazırlama Ülkemizde bir eğitim- öğretim yılı 180 işgününden oluşur. Bu İşgününe resmi tatil günleri dahil değildir. Öğretmen bu süreyi dikkate alarak ünitelendirilmiş yıllık planını yapar. İş günü takvimini plan yapmaya başlamadan önce oluşturmak gerekir. Zira bir öğretmen, hangi ayda kaç saat dersinin olduğunu bilerek üniteleri / temaları bu süreye yaymalıdır. Örneğin , okulların 19 Eylül 2011 açıldığını varsayarsak demek ki Eylül ayında 10 iş günü mevcuttur. Eğer birinci ünite / tema 15 İşgünü içerisinde bitirilecekse Ekim ayının ilk haftasının Cuma günü sona erdirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde ünitelerin süreleri çalışma takvimine yayılmış olacaktır. Bu arada o dönemde kutlanacak olan belirli gün ve haftalar da işgünü takvimde belirtilmelidir. Bu süreler İş gününe dahil edilmez. 2011 / 2012 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI İŞGÜNÜ TAKVİMİ
Şekil 2: Belirli Gün ve Haftalar Çizelgesi
Plan yapmanın iki önemli nedeni vardır: Birincisi eğitsel açıdan önemli olması, ikincisi ise yasal gerekliliğidir.
Öğretmenlerin eğitim – öğretim sürecinde hazırlayacağı planlar şunlardır
6.1 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Ünitelendirilmiş yıllık plân, öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olunan sınıflarda, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda yaklaşık olarak ne kadar zamanda işleyeceklerini gösteren, duruma göre zümre öğretmenler kurulu veya şube öğretmenler kurulu tarafından ortak hazırlanarak ders yılı başında okul yönetimine verilen çalışma plânıdır. Ünitelendirilmiş yıllık plan hazırlanırken sırasıyla şu adımlar atılır;
İLKÖĞRETİM OKULLARI GÖRSEL SANATLAR DERSİ 3. SINIF ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLANI ÖĞRENME ALANI: Görsel Sanatlarda Biçimlendirme (G.S.B.)
Şekil 3: Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Örneği 6.2 Günlük Ders Planı Madde 12 - (Değişik: AĞUSTOS 2005/2575 TD) Ders plânı, bir ders için o dersle ilgili eğitim programlarında yer alan ve birbirleriyle ilişkili öğrenci kazanımlarını bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konu örüntüsünü, konuya ilişkin deney, tartışma soruları, proje ve ödevleri, uygulama çalışmalarını, ders araç-gerecini içine alan birinci derecede sorumlu olduğu, zümre öğretmenleri ile şube öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders öğretmenlerince önceden hazırlanan plândır. Ders plânı, belli bir ders için bir ya da birden çok ders saatinde işlenecek konuların plânlamasıdır. Ders plânında yer alan öğrenme-öğretme etkinlikleri öğrencilerin katkısıyla gerçekleştirilir. Ders plânının uygulanmasından ders öğretmeni sorumludur. Öğretmen kılavuz kitabı bulunan derslerde, kılavuz kitap, ders plânı yerine kullanılır. Öğretmenin ihtiyaç duyması hâlinde, okulun şartlarına göre kılavuz kitaplarda yer alan plânların dışında da öğretim programına uygun ders planı hazırlanıp uygulanabilir. Ders defterine uygulanan etkinliğin adı veya etkinliğin ilgili olduğu kazanım yazılır. Öğretmen kılavuz kitabı bulunmayan dersler için, eğitim-öğretim kurumlarında bir veya birkaç ders saati için sınıf öğretmeni, alan (branş) öğretmeni ve/veya zümre öğretmenleri tarafından ders plânı hazırlanır ve uygulanır. Öğretmen tarafından hazırlanan ders plânı, okul müdürü ve müfettişlerce denetlenir. Ders plânı;
Ders plânı hazırlanırken;
Bir ders planı o dersin taslağıdır, ama ders kitabının bir parçası değildir. Çünkü çok fazla bilgiyi kapsamamalıdır. Derse girişten çıkışa kadar adım adım öğretmen rehberliğinde öğrencinin yapacaklarını göstermelidir (Tan,2010 ; Küçükahmet,2009). Ortak hükümler Eğitim-öğretim çalışmalarının plânlanması ile ilgili ortak hükümler şunlardır: a) Bakanlığımıza bağlı her tür ve düzeydeki eğitim-öğretim kurumları ile yurt dışındaki okullar bu Yönergede ön görülen esasları uygular. b) Her öğretmen istenildiğinde ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânını okul müdürü ile denetleme yetkisi olanlara göstermek zorundadır. c) Okul müdürleri öğretmenlerin çalışmalarında bu Yönerge esaslarına uyup uymadıklarını denetler. d) Ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânları, okulun yöneticileri, zümre öğretmenleri, şube öğretmenleri ve ders öğretmenlerinin ortak katkılarıyla hazırlanır. Günlük plânların tek tip olması zorunlu değildir. Farklı eğitim teorilerine uygun plânlar yapılabilir. Okul yönetimi bu iş birliğinin sağlanması için gerekli plânlamayı ve görevlendirmeleri yapar. e) Her eğitim-öğretim yılı sonunda ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânları; okulun yöneticileri, zümre öğretmenleri, şube öğretmenleri ve ders öğretmeninin katılacağı bir toplantıda değerlendirilir. Okul yönetimi tarafından tutanakla belirlenen plânlama çalışmalarında görülen eksikliklerin ve yanlışlıkların bir sonraki eğitim-öğretim yılında yenilenmemesi için gerekli önlemler alınır. (MEB, AĞUSTOS 2005/2575 TD)
Ders palanı genel anlamda dört bölümden oluşur; 1. Bölüm: Planın tanıtım bölümüdür. 2.Bölüm: Dersin islenişi ile ilgili olan esaslar yer alır. Bu bölümde öncelikle dersin hedef ve davranışlar ( kazanımları ) yazılır 3. Bölüm: Ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin planlandığı bölümdür. 4. Bölüm: Dersin tamamlanmasından sonra doldurulabilecek bir bölümdür. Bölüm 1 : Dersin Tanıtım Bölümü
Bölüm 2 : Dersin İşleniş Bölümü
Bölüm 3 : Ölçme ve Değerlendirme Bölümü
6.2.1 Bir Dersin İşleniş Aşamaları Bir planın en önemli ayağını öğrenme öğretme etkinlikleri oluşturur. Bu bölümde; Dikkati Çekme , Güdüleme, Gözden Geçirme , Derse Geçiş , Bireysel ve Grupla Öğrenme Etkinlikleri ve özet yer alır.
Bir dersin işlenişinde ilk basamak dikkat çekmedir. Öğretmen dersin basında öğrencilerin dikkatini konuya ve kazandırılacak davranışlara çekmek için konu ile ilgili olgu, olay, anı, fıkra ve şarkı gibi etkinliklerden bir ya da bir kaçını kullanabilir. Bu ve benzeri etkinlikler, hem öğrencilere kazandırılacak olan davranışlara hem de öğrencilerin yasına, cinsiyetine, psikolojisine ve sahip olduğu kültürel değerlere uygun olmalıdır (Sönmez, 2011) Öğretim ortamında öğrencilerin kendi ilgilerine, ihtiyaçlarına ve yaşantılarına uygun etkinliklerin seçilmesi de onların dikkatini çekmede etkili uyaranlar olabilir (Ergin & Birol, 2000, 76 ; Sönmez, 2011 ). Büyükkaragöz ve Sümbül ‘ün yapmış oldukları “ Dikkati Çekme, Güdüleme ve Hedeften Haberdar Etme Etkinliklerinin Öğrencilerin Başarıları Üzerindeki Etkileri” konulu çalışmada derste uygun şekilde "dikkati çekme, güdüleme etkinliklerinin kullanılmasının" öğrenci erişileri üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. Genel olarak bu etkinin oluşması özelde kavrama düzeyinde yoğunlaştığını ortaya koymuştur. Konulara dikkatin çekilmesi, hedefin ifade edilmesi ve bunlara ilaveten güdüleme yapılması öğrencinin yönetici ve yürütücü mekanizmalarını harekete geçirdiği ve kavrama düzeyinde anlamlı öğrenmeyi sağladığı görülmüştür ( Büyükkaragöz ) Dersin hedef davranışlarının zorluk derecesine göre dikkat çekme çalışmaları da çeşitlendirilmelidir. Söz gelimi hedef davranışlar bilgi düzeyindeyse , anı , fıkra,öykü , masal, günlük bir olay anlatılabilir. Hedef davranışlar kavrama, analiz, sentez ve değerlendirme düzeyinde ise bu kez açık uçlu bir soruyla da dikkat çekme yapılabilir ( Sönmez, 2011, s:295). Örneğin Fen Bilgisi dersinden canlılar ve hayat temasını işleyen bir öğretmen dersine; Yaşadığımız yakın çevremizde hiç canlı varlık olmasaydı ne olurdu? Sorusuyla dikkat çekmeye çalışan bir öğretmen öğrencilerini daha dersin başında derin düşünmeye sevk edebilecektir.
Bir dersin işlenişinde ikinci basamak güdülemedir. Hangi konu olursa olsun, öğrencilerin niçin öğrenmek zorunda oldukları bir tartışma ortamı açılarak öğretmen ve öğrencilerle birlikte ortaya konulabilir. Bu güdüleyici tartışma ortamının başlaması için öğretmen ilk girişimi yapabilir. Öğrencilerin öğrenme isteklerini güdülemek için öğretmen bu davranışlarının bir sonraki derste nasıl işe yarayacaklarını ya da yaşamlarında mutlu ve başarılı olmaları için neden gerekli olacağını örneklerle gösterip vurgulayabilir. Her örnek olay, davranışlarla ve öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyiyle ilgili olmalıdır. Bu örnek olaylar, öğrenci için güçlü birer güdüleyici olabilirler. Örnekler, başarılı kişilerin yaşamlarından, anılardan seçilebilir. Bu basamakta kazandırılacak davranışların öğrenci için neden gerekli olduğu konusunda dersin başında kısa bir açıklama yapmak, ya tam güdülemeyi sağlayabilir, ya da hiç etkili olmayabilir. Onun için böyle açıklamalara çoğu kez bel bağlanmamalıdır ( Sönmez, 2011, s:296).
Gözden geçirme basamağında ise öğretmen, dersin amaçlarından öğrencileri haberdar eder, hedef ve davranışları kısaca açıklar. Öğrenciler, dersin başında öğrendikleriyle ne yapabileceklerini ve öğrendiklerini nasıl davranışa dönüştürebileceklerini bilmeyi bekler. Bu nedenle, dersin başlangıcında amaçların açıklanması, öğrenmeyi kolaylaştırır ve aynı zamanda öğrencilerin derse karşı ilgilerini de arttırır. Öğrencinin dersin sonunda ne tür davranışlar kazanacağını baştan görmesi, kendisinde bir güven duygusunun oluşmasını sağlayabilir. Kazanacağı davranışlarla neler yapabileceğinden haberdar olan öğrencinin dersten beklentileri artar. Beklentinin oluşması, öğrenilecek olan bilgilerin seçilmesini sağlayarak öğrenciyi konu dışına çıkmaktan kurtarır (Senemoğlu, 2010).
Dersin geliştirme bölümüne geçmeden önce ya da dersin bu bölümünde, yani davranışların kazandırılması sırasında öğretmence düzenlenmiş olgu, olay, anı, levha, tablo, harita gibi araç-gereçlerin sunulduğu, açıklamaların yapıldığı basamaktır. "Şimdi şu tabloya dikkatlice bakın!..", "Biraz sonra on dakika sürecek bir film izleyeceksiniz.", "Tahtada bölgenin haritasını çizeceğim. Çizim sırasını da belirleyeceğim. Dikkatlice izleyiniz!.." gibi uyarı biçimleri geçiş için örnek olabilir. Bir önceki derste kazandırılan davranışlar da bir sonraki ders için geçiş olabilir; fakat bu durumda bir önceki derste kazandırılan davranışlar, bir sonraki derste kazandırılacaklar için önkoşul olmalıdır ( Sönmez, 2011, s:297).
Uygulama aşamasında, artık öğrenciye kazandırılacak hedef- davranışların strateji, yöntem-teknikler ve araç-gereçler organize edilerek etkinliğe dönüştürülür. Etkinlikler sırasında; gerekli ipuçları, pekiştireç, dönüt-düzeltme gibi değişkenler kullanılır. Gelişme bölümünde öğrencinin kazanması istenen bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkların öğrenci tarafından kazanılmasına yönelik etkinlikler yapılır. Bu bölümde etkinlikler, ara özet ve ara geçişlere yer verilmelidir. Öğrencilere kazandırılacak davranışlar uygun strateji, yöntem ve tekniklerin kullanılmasıyla kazandırılabilir. Bu bölümde özetle şunlar yapılmalıdır (Sönmez, 1994):
Öğrencinin derse katılımı sağlanmalıdır. Sorular tüm öğrencilere adil biçimde dağıtılmalı; yanıtlama işi öğrencilerce yaptırılmalıdır. Yanıtlar istendik düzeyde değilse, ya da hiç yoksa ipucu, düzeltme, ve dönüt işlemlerine başvurulmalı ve öğrenciler yüreklendirilmelidir. Doğru yanıtlayanlara pekiştireç verilmelidir. Kazandırılacak davranışlarla ilgili araç-gereç ve kaynak kişi sınıfa getirmeli, yeri gelince sırasıyla kullanmalıdır. Araç- gereçler ve eğitim teknolojisi (resimler, levhalar, slaytlar örnekler, modeller, numuneler, planlar, krokiler, haritalar , iş ve işlem basamaklarıyla ilgili araç ve gereçler bilgisayar, video, tepegöz, yansı, VCD, DVD vb. ) hem davranışlarla ilgili, hem de öğrencinin yaşına, cinsiyetine, psıko-sosyal durumuna uygun olmalıdır. Araç-gereç ve eğitim teknolojilerinin temel amacı etkili ve kalıcı bir öğrenmeyi sağlamak, yani hedef davranışları kazandırmaktır. Ders kitapları ise, hedef davranışları gerçekleştirecek nitelikte ve öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine, öğrenme-öğretme ilkelerine uygun olmalıdır. Öğrencinin derse hazırlanmasını, araştırma, inceleme, gözlem, deney ödev yapmasını sağlamalıdır. Çağdaş bilimsel sanatsal ve düşünsel bilgiyle donanık olmalıdır. Görsel sembollerle resimlerle, grafiklerle, akış diyagramlarıyla, fotoğraf ve resimlerle somut örneklerle donatılmalı, bunlar hem öğrenciye, hem de hedef davranışlara uygun olacak biçimde sunulmalıdır. Kitabın biçimsel özelikleri, boyu, ebadı, cildi, kâğıdı, kullanılan punto, sayfa ve kapak düzeni öğrenme-öğretme ilkelerine uygun bir biçimde düzenlenmelidir. Ayrıca yetişekin (programın) dayandığı eğitim felsefesi ve akımının özeliklerini kazandıracak nitelikte olmalıdır ( Sönmez, 2011, s:298-307)
Sonuçta özet yapılmalıdır. Özetler değişik zamanlarda yapılabilir aralıklı davranış düzeylerine geçileceği zaman ara özetlere yer verilmelidir. Ara özetlerde yardımcı noktalar açıklanmalıdır. Son özette ise ana nokta söylenmelidir. Bunlar davranışların öğrencilerde kalıcılığını sağlamak için gerekli olabilir
Bu basamakta dikkat çekme basamağında yarım kalan masal, fıkra, şarkı, oyun ve gösteriler sunularak ders bitirilebilir (Sönmez, 1994).
Bu bölüm, hedef davranışların kazanılıp kazanılmadığının kontrol edildiği yerdir. Burada öğrenciye not verme amacı yoktur. (Sönmez, 1994). Bütün derslerin sonunda yapılan işlemlerde elde edilen başarının görülmesi, eksikliklerin belirlenip, yanlışların düzeltilmesi için bir değerlendirme yapmaya gerek vardır. Değerlendirme yapılabilmesi için bir ölçme hazırlanması gerekir (Sönmez, 1994). Bu bölümde süreç ve sonuç değerlendirmeleri yer almalıdır. Süreç değerlendirmesi zamanında yapılmalıdır. Değerlendirmede; performans değerlendirme amacıyla hazırlanan çeşitli formlar, çeşitli sorular, yapılan çalışmalar, araştırma sonuçları, ürün dosyaları kullanılmalıdır. Öğrencilerin çalışmaları kesinlikle birbiriyle kıyaslanmamalıdır. Öğrencilerin yaptıkları çalışmalara yorum getirirken öğretmen olumsuz eleştirilerde ve kesin yargılarda bulunmamaya özen göstermelidir. Öğrencileri farklı deneyimlere ve öğrenme yaşantılarına sevk etmeli, değişik yöntem ve teknikleri kullanmalarına özendirici rehber rolünde olmalıdır. Burada asıl önemli olan öğrencilerin çalışmalara katılması ve gösterdiği çabadır. Çalışmalarda, genel düzeyin üstünde ilgi ve çabalar gösteren, kazanımlar çerçevesinde ilginç yaklaşımları olan öğrenciler dikkatle ve titizlikle izlenmeye alınmalıdır. Böylesi bir yaklaşım olmadığında bu öğrenciler sınıfın genel düzeyi içinde sıkışıp kalırlar. GÖRSEL SANATLAR DERS PLÂNI 4. HAFTA BÖLÜM I:
Yüklə 291,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||