BöLÜm giRİŞ

2.3 - İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ BİLGİLER VE TANIMLAR

2.3.1 - İş Sağlığı ve Güvenliği

İş Sağlığı ve Güvenliği; işin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır.
2.3.2. - İş Güvenliğinin Önemi
Dünyada ve ülkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak

özellikle iş yerlerinde çalışan kişilerin güvenliği ile ilgili bir takım sorunlar ortaya çıkmıştır. Bir takım tedbirleri önceden alarak iş yerlerini güvenli hale getirmek gerekmektedir

2.3.3. - İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı

• 
  Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak
  
• 
  Çalışanları çalışma ortamından kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerine karşı korumak
  
• 
  Çalışanların sağlık, güvenlik ve refahını sağlamak ve geliştirmektir.
  
• 
  Üretimin devamlılığını sağlamak
  
• 
  Verimliliği artırmak
  
• 
  Çalışanlara en yüksek sağlıklı ortam sunmak,
  
• 
  Çalışma koşullarının olumsuz etkilerinden onları korumak,
  
• 
  İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu sağlamak,
  
• 
  İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza
  

indirebilmek,

• 
  Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak.
  

2.3.4. - İşçi Sağlığı

Bütün mesleklerde çalışanların sağlıklarını sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en üst düzeyde tutmak, çalışma koşullarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı etkilerden koruyarak işin ve çalışanın birbirine uyumunu sağlamak üzere

kurulmuş bir tıp dalıdır
2.3.5. - İş Kazası

İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaya iş kazası denir.

2.3.6. - Kaza

Güvenli olmayan ortamdan ve hareketlerden dolayı bir fonksiyonu veya işlemi

kesintiye uğratan, önceden planlanmamış olaydır.
2.3.7 - Meslek Hastalıkları

Meslek hastalığı, belirli bir meslek ya da sanayi kolunda çalışanlarda, işin niteliğinden ya da çalışma koşularından dolayı, bedensel ya da ruhsal bütünlüğün bozulmasıyla ortaya çıkan hastalıkların ortak adı. İş kazası ile meslek hastalığı arasındaki temel fark, ilkinde ani bir gelişmeye yol açan bir olay bulunmasına karşılık, ikincisinde sağlığın tedrici bir gelişme sonucunda bozulmasıdır.

Meslek hastalıkları çoğunlukla kronik seyirli hastalıklardır ve uzun süreli etkilenme sonucunda meydana gelir. Bu yüzden meslek hastalığı tanımında bazı mesleklerde çalışıyor olmanın yanı sıra, belirli bir işyerinde uzunca bir süreden beri çalışıyor olma özelliği yer almalıdır.

2.4 – 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN İŞÇİ VE İŞVERENE GETİRDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER

2.4.1 – İşveren Açısından

İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;

a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.

ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.

d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

e) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

f) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

g) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

şeklinde sıralanan bir dizi kanun hükmü yer almaktadır. Bilindiği üzere kanunlar genel çerçeve çizer ve ne yapılması gerektiğini özetle belirtir, ayrıntılar o kanuna bağlı tüzükler ve yönemeliklerde belirtilmektedir. 

Yukarda bahsedilen her bir madde ile ilgili yapılması gerekenler aşağıda özetlenmiştir. 

a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

Yukarıdaki madde de belirtildiği gibi mesleki yani iş yerinde olaşabilecek tehlikelerin belirlenmesi risklerin hesaplanması çalışanlara bu konuda eğitimler verilmesi belirlenen tehlikelerin nasıl minimize edilmesi gerektiği vb uygulamalar istenmektedir. Kısaca bir iş yerinde iş yeri sahibinin iş sağlığı güvenliği ile ilgili bir sistem kurmasını ve yönetmesini istemektedir. 

Personele eğitimlerin aldırılması ile ilgili kanuna bağlı 07.04.2004 Tarihli Resmi Gazete yayınlanan Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre aşağıdaki eğitimleri iş kanununa tabi bütün iş yerleri aldırmak zorundadır. 

 

• 
  Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları,
  
• 
  İş kazaları ve meslek hastalıkların sebepleri ve işyerindeki riskler,
  
• 
  Kaza, yaralanma ve hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması,
  
• 
  İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
  
• 
  Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları,
  
• 
  Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler,
  
• 
  İşyerinde güvenli ortam ve sistemleri kurma,
  
• 
  Kişisel koruyucu alet kullanımı,
  
• 
  Ekranlı ekipmanlarla çalışma,
  
• 
  Uyarı işaretleri,
  
• 
  Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya çıkan riskler,
  
• 
  Temizlik ve düzen,
  
• 
  Yangın olayı ve yangından korunma,
  
• 
  Termal konfor şartları,
  
• 
  Ergonomi,
  
• 
  Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,
  
• 
  İlk yardım, kurtarma.
  

Yukarıdaki eğitimleri aynı zamanda sertifikalandırmalıdır. Eğitimler aldırmayan iş yerlerine cezai yaptırımlar getirilmiştir.  

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

İş yeri sahibinin veya vekilinin ilgili madde de görüldüğü gibi  İş Sağlığı Güvenliği ile ilgili eleman alması eğitim verdirmesi risk değerlendirme yapması yetmemektedir. Aynı zamanda bir oto kontrol sistemininde oluşturulması gerekmektedir. 

c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.

Aslında eski 4857 sayılı kanunda açıkça belirtilmediği halde uygulamada istenen risk değerlendirmeler 6331 sayılı bu yeni kanunda açıkça belirtilmektedir. 

İş yerleri iş yerinde meydana gelebilecek bütün riskleri değerlendirmeli sınıflandırmalı risklerin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapmalı ve riskleri bir sistem içerisinde sürekli değerlendirmelidir. 

 

Risklerden korunma ilkeleri

MADDE 5-(1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:

a) Risklerden kaçınmak.

b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.

c) Risklerle kaynağında mücadele etmek.

ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.

d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak.

e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek.

f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek.

g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek.

ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek.

şeklinde sistematik bir çalışma istemektedir. Risk değerlendirmelerini yapmayan iş yerlerine para cezası verilmektedir.  

İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları

Kanun kapsamında 50 ve üzeri çalışanı bulunan iş yerleri iş sağlığı uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmakla mükelleftir. Firmalar bu hizmeti 2 şekilde alabilmektedirler.Ya kendi bünyelerinde bir uzman veya işyeri hekimi çalıştırarak ya da dışarıdan hizmet alma şeklinde.Firmaların bünyesinde kaç saatlik bir hizmet almalarını hesaplamaları için öncelikle tehlike sınıfını bilmelidirler.Tehlike sınıfı belirlendikten sonra;

• 
  Çok tehlikeli işlerde iş sağlığı uzmanı istihdamı 36 saat ve işçi başına 10 dakika
  
• 
  Tehlikeli sınıfta iş sağlığı uzmanı istihdamı 24 saat ve işçi başına 5 dakika
  
• 
  Az tehlikeli işlerde iş sağlığı uzmanı istihdamı 12 saat ve işçi başına 5 dakika olarak belirlenmiştir.
  

(İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri hakkında yönetmelik)

 

Yine kanun kapsamında çalıştırması gereken işyeri hekimi sürelerini hesaplarken de aşağıdaki bilgiler baz alınacaktır.

• 
  Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 10 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 20 dakika,
  
• 
  Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 15 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 25 dakika,
  
• 
  Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 20 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 30 dakika.
  

(İşyeri Hekiminin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri hakkında yönetmelik)

Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım

İşveren yine kanun kapsamında;

a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar.

c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

 

Sağlık gözetimi

İşveren çalıştırdığı personeli işe almadan önce, iş değişikliğinde, İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri halinde, İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla  muayene ettirmek zorundadır.

Ayrıca, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu

Kanun kapsamında 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.

Kanunun getirdiği bir diğer konuda yerine getirilmeyen hükümler için para cezaları öngörülmüştür. Cezalar oldukça yüksek olup devamı halinde cezalar katlanarak devam etmektedir.

Güvenlik Raporu veya Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi

İşveren; işyerini işletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu hazırlar. Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren, hazırladıkları güvenlik raporlarının içerik ve yeterlilikleri Bakanlıkça incelenmesini müteakip işyerlerini işletmeye açabilir.