BöLÜm I aydin iLİ ve ekonomiSİ
Yüklə 2,24 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.1.7.3.3.2.1 Sanayi Alt Yapısı
- 4.1.7.3.3.2.2 Gıda Sanayi
- 4.1.7.3.3.2.3 Dokuma ve Giyim Sanayi
- 4.1.7.3.3.2.4 Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi
- 4.1.7.3.3.2.5 Metal Eşya Makine Teçhizat Sanayi
- 4.1.7.3.3.2.6 Kimya Sanayi
- 4.1.7.3.3.2.7 Diğer Sanayi Kolları
4.1.7.3.3.2 Aydın İli’nde Sanayi“Sanayi, hammadde ve ara mallarının üretim tesislerinde mevcut teknoloji ve bilgiden yararlanılarak işgücü tarafından nihai mal ve hizmete dönüştürülmesidir.” (Arda, 2002: 787). Sanayi Devrimi’nden sonra ülkeler kalkınma stratejilerinin temelinde sanayi sektörünün gelişimini hedeflemişlerdir. Bunun başlıca sebebi, diğer sektörlere göre sanayi sektörünün gelişme hızı potansiyelinin daha çok olmasıdır. Yukarıdaki nedenden dolayı, sanayi sektörü bir ilin ekonomik olarak gelişmişliğin en önemli göstergelerinden bir tanesidir. İllerin coğrafi konumları, sahip oldukları yer altı ve yer üstü zenginlikleri, tarım, ticaret ve hizmetler sektörlerinin gelişmişlikleri paralelinde o illerin sanayileri ilerleme göstermektedir (Ateş et al, 2001: 33). Aydın İli’nde yapılan sanayi faaliyeti daha ziyade yer altı ve yer üstü zenginliklerinden elde edilen hammaddelerin mamul ya da yarı mamul haline getirilmesi sürecidir. Aydın’da sanayi sektörü büyük ölçüde İl’in kendi öz kaynaklarına dayanmaktadır. Son dönemde, İl dışından sermaye hareketi de görülmektedir. Esasen, Aydın dışa kapalı bir il değildir. İl açık bir sistem özelliği göstermektedir. İhtiyaç duyduğu üretim faktörlerini (hammadde, emek, sermaye) dış sistemlerden almakta, ihtiyaç fazlasını dış sistemleri rahatlıkla sunabilmektedir (Çelebi, 1983:71). Geçmişte de olduğu gibi, bugünde Aydın İli’nde tarımsal ürünleri işlemeye yönelik faaliyet gösteren işletmeler diğer sektör işletmelerine nazaran daha fazladır. Ancak, son yıllarda organize sanayi bölgelerinin gelişmesiyle metal eşya ve tekstil sektörlerinde açılan işletmeler İl’in sanayi yapısı profilini yavaş yavaş değiştirmektedir. Bu gelişme sağlanırken ise, İl’in ana damarı Büyük Menderes vadisi aşırı derecede kirlenmekte ve İl’in tarımsal üretiminde tehlike çanları çalmaktadır. Aydın İli’nde işletme adedi göz önünde tutulduğunda, gıda sektörünün belirgin bir ağırlığı bulunmaktadır. Bunun temel nedeni, İl’deki tarımsal potansiyelin çok fazla olmasıdır. İkinci sırada ise, 108 adet ile metal eşya makine ve teçhizat sektörü yer almaktadır. Metal eşya sektörü hem tarımsal makineleri hem de otomotiv yedek parça ve yan sanayini kapsamaktadır. Son yıllarda organize sanayi bölgelerinin açılması sonucunda, birçok küçük ve orta ölçekli tekstil ve giyim sektörü de gelişme göstermektedir. İl’de gelişme gösteren bir başka sektör de madenciliktir. Özellikle Çine ve Aydın Merkezde yoğunlaşan bu sektör ildeki maden potansiyelini değerlendirmektedir. Çine’de maden sektöründe faaliyet gösteren işletmeler ildeki kurumlar vergisi rekorlarını son birkaç yıldır elinde tutmaktadır. Aydın İli tarımsal üretim potansiyelinin yanı sıra tekstil, imalat, madencilik ve turizm sektöründe gelişme trendini yakalamıştır. Ancak, bu gelişim İl için henüz yeterli düzeyde değildir (Başlık ve Tunoğlu, 2000: 24). Aydın İli’nin istenilen düzeyde gelişmemesinin en önemli sebeplerinden bir tanesi, yaklaşık iki asırdır İzmir İli’nin hinterlandı içerisinde yer almasıdır. Bu yüzden Aydın İli istenilen düzeyde gelişmemiştir. Çünkü, İl’de üretilen mal ve hizmetlerin katma değerleri başta İzmir İli olmak üzere diğer illerde değerlendirilmektedir. Aydın İli’nde sanayinin sektörel dağılımı Çizelge 19’ta gösterilmektedir. Çizelge 19. Aydın İli’nde Sanayinin Sektörel Dağılımı (Adet)
Kaynak: www.sanayi.gov.tr/ekonomik_index.xls, 01.02.2003, 23:30 4.1.7.3.3.2.1 Sanayi Alt YapısıSanayinin gelişmesinde önemli olan bir diğer etken de İl’deki sanayi altyapısıdır. İleriye dönük amaçlarla kurulan sanayi bölgeleri, sanayi siteleri sanayi kuruluşlarına sundukları hizmet ve teşviklerle illerdeki sanayinin gelişmesinde büyük katkıları vardır. Aynı zamanda bu tesisler sanayinin sağlıklı olarak ve çevreye herhangi bir zarar vermeden büyümesine zemin hazırlarlar. Bu bölgelerde sunulan kuruluş yeri, enerji, arıtma tesisi vb. hizmetler işletmelerin gelişmesinde ve dolayısıyla illerin kalkınmasında büyük paya sahiptir. Küçük sanayi siteleri ildeki, küçük ve orta ölçekli esnafa hizmet veren bölgelerdir. Aydın İli’nde 13’ü bitmiş toplam 21 tane küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. Tamamlanan küçük sanayi sitelerinde yaklaşık 5,000 işyeri ve bu işyerlerinde çalışan 15,000’e yakın çalışan bulunmaktadır. Aydın merkez ve ilçelerinde bulunan bu küçük sanayi siteleri ekonomik hayatı canlı tutan birimlerdir. Aydın İli’nde küçük sanayi siteleri ile ilgili bilgiler Çizelge 20’de gösterilmektedir: Çizelge 20. Aydın İli’ndeki Küçük Sanayi Siteleri
Kaynak: www.sanayi.gov.tr/ekonomik_index.xls, 01.02.2003, 23:30 Organize sanayi bölgeleri, birbiri ile uyumlu üretim yapan küçük ve orta ölçekli sanayi kuruluşlarının planlı bir alanda ve ortak altyapı hizmetlerinden yararlanacak şekilde kurulmuş standart ve düzenli fabrikalar topluluğudur. Organize sanayi bölgesi içerisinde yerleşecek sanayinin birbirini tamamlayan ya da birbirinin yan ürününü oluşturan kuruluşlardan olması ile küçük ve orta ölçekli müteşebbislerin bir araya getirilmesini amaçlamaktadır. Çünkü, bu tür işletmelerin bir araya geldiği bölgelerde sanayi gelişmektedir (Renklidağ, 2000:87). Aydın İli’nde ikisi hizmet vermekte olan toplam beş tane organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. Bu organize sanayi bölgeleri toplam olarak 6,098 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Aydın İli’ndeki organize sanayi bölgeleri ile ilgili bilgiler Çizelge 21’de gösterilmektedir: Çizelge 21. Aydın İli’ndeki Organize Sanayi Bölgeleri
Kaynak: www.sanayi.gov.tr/ekonomik_index.xls, 01.02.2003, 23:30. Aydın’da faaliyete geçen ilk organize sanayi bölgesi Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi’dir. Aydın Organize Sanayi Bölgesi 1976 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Aydın Denizli Karayolu 11. km’de Umurlu Bucağı’nda kurulmuştur. Aydın İl Özel İdaresi, Aydın Ticaret Odası, EBSO ve Umurlu Belediyesi kurucu kuruluşlardır. Mevcut işletmelerin hemen hepsi KOBİ niteliğindedir (Eycellioğlu, 2000: 91). Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi’nde, 119 parselin hepsi yatırımcıların hizmetine tahsis edilmiştir. Bölgede toplam 67 tesisin kurulması plânlanmaktadır. Bu tesislerin 29’u üretime geçmiştir. Geri kalan fabrikalar ise yapım ve proje aşamasındadır. Yapım ve proje halindeki tesislerin tamamlanması halinde 1,417 kişiye daha istihdam sağlanılacağı düşünülmektedir. Bölgede tekstil, gıda, madencilik, oto yan sanayi, mobilya, kimya, ziraat aletleri, ambalaj sektörlerinde üretim yapılmaktadır. Ayrıca, Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi’nde deneme çalışmaları süren bir adet arıtma tesis bulunmaktadır (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05). Aydın İli’nde tarım ve sanayinin dayanışma içinde gelişimini sağlamak amacıyla atılan ilk adım 120 ortakla kurulan ASTİM Organize Sanayi Bölgesidir. ASTİM Organize Sanayi Bölgesi’nin kuzeyinden geçen devlet karayolu, demiryolu ve neredeyse içerisinde yer alan Çıldır Havaalanı ve güneyinden geçen ve çalışmalara devam edilen Denizli Aydın Otoyolu ile önemli bir ulaşım avantajına da sahiptir (Işıkoğlu, 2000: 48). ASTİM karşısında bulunan demiryolu depolama alanının tam faal hale getirilmesi, ASTİM’de faaliyette bulunan işletmelerin nakliye maliyetlerinin düşürülmesinde büyük yararı olacaktır (Mortan, 2000:63). Aydın İli’nde yatırımcının hizmetine sunulan diğer bir sanayi bölgesi Aydın Organize Sanayi Bölgesi (ASTİM) 530 hektarlık bir alanda hizmet sunmaktadır. İleri ki yıllarda ek 280 hektarlık bir alan bu bölge içerisinde yer alacaktır (Azazi et al, 1998: 89). ASTİM Organize Sanayi Bölgesi’nde toplam 99 parsel bulunmakta olup, bu parseller üzerine 87 adet fabrika kurulabilecektir. Bütün fabrikaların faaliyete geçmesi halinde toplam 1,487 kişi istihdam edilebilecektir. (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05) 2002 yılı için ASTİM ve Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren işletmeler ve faaliyet kolları Çizelge 22’de gösterilmektedir: Çizelge 22. ASTİM ve Aydın Umurlu Organize Sanayi Bölgesinde Faaliyet Gösteren İşletmeler
Kaynak: EBSO Aydın Şubesi, 2003. Özellikle 1994’den sonra yaşanan ekonomik krizler Umurlu ve ASTİM Organize Sanayi Bölgeleri’ndeki yatırımları olumsuz yönde etkilemiştir. Yatırım aşamasındaki bazı işletmeler kredi taahhütlerinden dolayı finans kuruluşlarının mülkiyetine geçmiştir. Bunun yanında yine aynı dönemde, yüksek mevduat faizleri, dövize olan yatırımın cazipliği, yatırım için gerekli teşvik unsurlarının yetersizliği, bu bölgelerdeki yatırımları olumsuz yönde etkilemiştir (Eycellioğlu, 2000:91). Her iki organize sanayi bölgesi Aydın sanayisine yön vermektedir. Ancak, bu sanayi bölgelerinin de bir takım eksiklikleri bulunmaktadır. Öncelikle bu sanayi bölgeleri şehir merkezlerine çok yakın kurulmuşlardır. İleriki on yıl içerisinde bu organize sanayi bölgeleri şehrin içerisinde kalacak yapılar olacak ve gelişmeleri kısıtlanacaktır. Bu bölgeler, hem çevre hem de gürültü kirliliği yaratan birer merkez durumunda kalacaklardır. Ayrıca her iki organize sanayi bölgesi de demir yollarına yakın yerlerde kurulmuş olmalarına rağmen böylesine ucuz bir taşımacılık sistemini bölgelerine entegre edememişlerdir. Bunun sonucunda bu bölgedeki sanayiciler daha pahalı olan karayolu taşımacılığına mecbur bırakılmışlardır. Bir başka önemli hususta, bu bölgelerin üyelerine AR-GE, standardizasyon laboratuarı vb. teknik imkanları sağlayacak alt yapılarının olmamasıdır. Aydın İli’nde de bir merkezi faaliyete geçen KOSGEB bu konuda sanayici ve müteşebbislere geniş olanaklar sunmaktadır. Aydın’lı sanayici ve müteşebbisler KOSGEB’le ortak projeler hazırlayıp, bunları hayata geçirdiği takdirde bu konuda da herhangi bir eksiklik kalmayacaktır. Bu iki organize sanayi bölgesinin yanında henüz faaliyete geçmemiş Söke Organize Sanayi Bölgesi, Ortaklar Organize Sanayi Bölgesi ve Nazilli Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgelerin yanı sıra henüz etüt aşamasında bulunan Çine Organize Sanayi Bölgesi, Köşk-Sera Organize Sanayi Bölgesi, Buharkent Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05) 4.1.7.3.3.2.2 Gıda SanayiDünya nüfusu önümüzdeki birkaç yılda altı milyara ulaşacaktır. İnsanoğlunun gıdaya olan talebi nüfusun artışına paralel olarak gün geçtikçe artmakta ve buna paralel ekilebilir verimli tarım alanları da her geçen gün azalmaktadır. Bu yüzden önümüzdeki yıllar gıda sektörünün öneminin artacağı yıllar olacaktır. Aydın İli, bereketli Menderes Vadisini kirletmediği müddetçe bu sektörden payını alması kaçınılmazdır. Bu yüzden Aydın İli’nde nitelikli hibrid tohum üretimi, tarım ürünlerini işleme tesisleri, ambalaj, paketleme, konserve alanlarında yapılacak yatırımlar geleceği olan yatırımlardır. Ancak, böylelikle globalleşen pazarda Aydın İli hakimiyet sağlayabilecek ve marka olabilecektir (Çataloğlu, 2000:105). Aydın İli ekonomisinin temelini teşkil eden tarım sektörü olmasına rağmen, gıda sanayi İlde istenilen düzeyde değildir. Genelde üretilen tarımsal ürünler Aydın İli dışında değerlendirilmektedir. Aydın İli 1994 rakamları itibariyle ülkedeki zeytin üretiminin %47’si, kestanenin % 42’si ve incirinin % 60’ını üretmesine rağmen, bu potansiyeli değerlendirememektedir. Bu yüzden bu ürünlerden elde edilecek katma değer yurt içindeki diğer illere dağılmaktadır (www.dilekfatma.kolayweb.com, 07.05.2003, 11:00). Gıda sanayinin lokomotif sektörü zeytin işleme ve zeytinyağı sektörüdür. Tüm Akdeniz Çanağının geleneksel ürünü olan zeytin eski tarihlerden beri Aydın İli’nde işlenmekte ve hem salamura zeytin hem de zeytinyağı olarak il dışına pazarlanmaktadır. Ayrıca, İl’de zeytin yan mamulü olan prina üretimi de yapılmaktadır. Aydın İli’nde neredeyse tamamı mevsimlik çalışmakta olan 100’ü aşkın zeytinyağı tesisi, 25 adet civarında da zeytin işleme ve salamura tesisleri bulunmaktadır. İşletmelerin zeytin üretimindeki dönemsellik rekoltenin etkisi (var yok yılı) ve sadece yıl içerisinde belli bir dönemde çalışması sonucunda verim oldukça düşmekte ve bu tesisler faaliyet dönemlerinden sonra atıl kalmaktadır. Aydın’daki zeytin işleme tesislerinin bir başka özelliği de bu tesislerin hâlâ % 60 kadarlık bir kısmının halen eski sistemlerle (pres ve kuru) zeytinyağı elde etmesidir. Kontini sistem son yıllarda hızla artmasına rağmen henüz istenilen düzeye ulaşmamıştır. Eski sistemle işlenen zeytinden elde edilen yağların asit değerleri çok yüksek çıkmakta bu da zeytinyağının ucuz fiyata satılmasına sebep olmaktadır. Aydın İli’nde üretilen zeytinyağının %60’lık bir kısmı ambalajlanmadan ihraç edilmektedir. Zeytincilik konusunda söz sahibi olan bir ilde henüz bu ili temsil edecek bir markanın hâlâ oluşmaması dikkat çekmektedir. Dökme olarak satılan zeytinyağı çevre illerde özellikle İzmir’de ambalajlanıp ihraç edilmekte böylece zeytinyağından elde edilen katma değerin büyük bir kısmı bu illere transfer olmaktadır (Aykav, 1997: 57). Bu katma değerin İlde değerlendirilmesi için vinterizasyon sistemini kullanan işletmelerin faaliyete geçmesi gereklidir. Bu yatırım alanı da Aydın İli için cazip bir yatırım konusudur. Aydın İli’nden yapılan zeytin ve zeytinyağı ihracatı genelde Doğu Avrupa ülkelerine yapılmaktadır. Bu pazarların ticaret hacminin darlığı ileriki yıllar için bir tehdit unsuru oluşturmaktadır. Ayrıca mevcut işletmelerin üretim ve pazarlama altyapısının yeterince gelişmemesi de önemli bir handikap noktasıdır (Beygirci, 2000:247). Aydın İli’nde Zeytinyağı sanayinde faaliyet gösteren başlıca işletmeler Çizelge 23’de gösterilmektedir: Çizelge 23. Aydın İli’nde Zeytinyağı Sanayinde Faaliyet Gösteren Başlıca İşletmeler
Kaynak: Ahmet Ateş et al, “Aydın Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Araştırması”, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, 2001, s.37. Zeytin ve zeytinyağı işletmeciliği yanında gıda sanayinde faaliyet gösteren diğer alt kollar meyve mumlama ve paketleme, şekerli gıda maddeleri, un, süt ürünleridir (Ateş et al, 2001: 36). Bölgedeki dağlık alanda yetiştirilen ve Türkiye’nin en büyük kestane üretici konumundaki Aydın İli bu ürünü tam olarak değerlendirmemektedir. Aydın İli’nde kestane yıkayan ve ayıklayan birkaç tesisin yanında bu ürünü işleyen ve mamul haline getiren işletmeler daha kuruluş aşamasındadır. Bu bakımdan Aydın İli potansiyel bir yatırım alanı oluşturmaktadır (Aykav, 1997: 58). Aydın İli’nin kendisiyle özdeşleşmiş ürünü inciri işleyip ambalajlayan birkaç işletme dışında, büyük kısmı dışarıda işlenmektedir. Bu durumda yine yukarıdaki ürünler gibi katma değerin başka illere transferine yol açmaktadır. İl’de belli başlı beş işletme işlenmiş kuru incir faaliyetini sürdürmektedir (Ateş et al, 2001: 38). İl’de süt, yoğurt, ayran, peynir çeşitleri gibi süt ürünleri üzerine ihtisaslaşmış 4 adet orta büyüklükte işletme bulunmaktadır. Bu işletmeler genellikle Merkez ve büyük ilçeler etrafında toplanmış ve ürünlerini il içi ve komşu illere pazarlamaktadırlar (Ateş et al, 2001: 39). İl’de faaliyet gösteren bir başka alt gıda kolu da şekerli ürünler sanayidir. Özellikle tahin ve tahin helva konusunda uzmanlaşan ve bunun yurt içi piyasada pazarlayan bir çok küçük ve orta ölçekte işletme bulunmaktadır. Bu alt sektörler yanında Aydın İli’nde gıda sektöründe faaliyet gösteren daha bir çok işletme bulunmaktadır. Kurutulmuş domates ve biber, alabalık işletmeciliği, et ve et ürünleri, un, kepek ve yem üreten tesisler İl’in pek çok bölgesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Genel olarak bakıldığında, gıda sektöründe faaliyet gösteren birkaç işletmenin dışına ekseriyetle teknoloji eskidir. Bu yüzden verim düşmekte ve ürünler yüksek maliyetli üretilmektedir. İldeki bu sektör için önemli bir başka konu da hammaddeyi işleyip mamul durumunda pazarlayamamaktır. İl’deki bir çok işletme yalnızca hammaddeyi işlemekte ve yarı mamul olarak pazarlamaktadır. Bu durumda ildeki sanayi hamlesi bir türlü gerçekleşememektedir. Aydın için özellikle gıda sektörü ön planda tutulması gereken bir sektörüdür. Bunun en temel nedeni, çevreye en az zarar veren sektör olmasıdır. Aydın’ın tarımsal alt yapısını zedelemeyecek ve sanayi gelişimini sağlayacak en başta gelen sektör gıda sektörüdür. Halihazırdaki gıda sektörünün dikkate alması gereken bir başka konu da Gümrük Birliği süreciyle yavaş yavaş entegre olduğumuz Avrupa Birliği ve bu birliğin gıda kodeksindeki standartlardır. Özellikle son yıllarda Aydın İli’nden yapılan salamura zeytin ve incir mamulleri bu ülkelerin gümrüklerinden gerekli şartlara uymadıkları gerekçesiyle geri dönmektedir. Bu konuda, gıda sektöründe faaliyet gösteren AB gıda kodeksi konusunda bilinçlendirilmeli ve İl’de gerekli teknik alt yapı kurulmalıdır. 4.1.7.3.3.2.3 Dokuma ve Giyim SanayiPamuk kütlü olarak üretildikten sonra son kullanım aşaması olan tekstil ve konfeksiyon sanayine kadar ki her üretim aşamasında daha fazla katma değer kazandırmaktadır. Bu nedenle pamuğun direkt olarak kullanıldığı pamuk ipliği-dokuma ve kombine tesislerin Aydın’da kurulu olması bu katma değerin İl içerisinde değerlendirilmesine fırsat verecektir. (Karadayı, 2000: 228). Aydın İli’nin pamuk üretiminde Türkiye’de ilk sıralarda yer almakla beraber, bu sanayi dalı İl’de olması gereken düzeyde değildir. Bilindiği gibi, Pamuk üretiminde esas amaç lif üretimidir. Bu amaçla kütlü pamuğun işlenmesinin ilk aşaması çırçırlamadır (Karadayı, 2000: 230). Sektöre yapılan yatırımlar ekseriyetle pamuğu işlemenin bu ilk safhası olan çırçırlama faaliyetidir. İl’de yaklaşık 60’a yakın çırçırlama tesisi bulunmaktadır. Çırçırlanan pamuklar Denizli, Gaziantep, Kayseri, Kahramanmaraş’ta bulunan iplik fabrikalarında değerlendirilmektedir. Aydın İli’nde iplik konusunda öncü kuruluş Söke İlçesi’nde bulunan Söktaş A.Ş.’dir. Bu işletme yaklaşık 1,000 kişiye iş olanağı sunmakta ve başta Söke Ovası olmak üzere ildeki pamuğu değerlendirmektedir (Aykav, 1997: 58). Aydın İli’nde geçmiş yıllarda kurulan büyük dokuma ve giyim fabrikaları bugün kapatılmış ya da darboğaza (Aydın Tekstil, Köytaş) girmiştir. Ülkenin en büyük basma fabrikalarından biri olan Nazilli Basma Fabrikası bugün için artık faaliyet göstermemektedir. Bu tesis, Adnan Menderes Üniversitesi’ne, Nazilli İİBF ve yeni açılacak fakülteler için kampus olması için devredilmiştir. Aydın İli’nde bugün giyim sanayinde faaliyet gösteren en büyük işletmeler Mavi Ege Söke Giyim Sanayi ve Aydın Tekstil’dir. Bu işyerlerinde yaklaşık 700 kişi istihdam edilmektedir (Aykav, 1997: 58) . Aydın İli’nde özellikle iki organize sanayi bölgesinin faaliyete geçmesiyle birlikte irili ufaklı bir çok tekstil şirketi kurulmuştur. Bu tesislerde döşemelik kumaş, perde, çadır bezi, çorap ve pamuklu dokuma gibi bir çok mamul üretilmektedir (Ateş et al, 2001: 41). Son dönemde pamuk üretiminde yaşanan sıkıntılar, bu ürünün İl’de ekimini, dolayısıyla rekoltesini azaltmaktadır. Maliyetlerdeki hızlı artışlar, dünya emtia piyasalarında pamuğun giderek ucuzlaması, bunun ülkemizdeki fiyatlara yansıması, dünyadaki büyük pamuk üreticisi konumundaki devletlerin stoklarını eritememesi ve kredili pamuk satışları gibi etkenler İl’deki pamuk ekimini yavaşlatmıştır. Bunun sonucunda İl’deki bir çok çırçır fabrikası ve hammaddesini bu yöreden temin eden tekstil işletmesi bu rekolte kaybından dolayı sıkıntılı günler geçirmesi olasıdır. Aydın için bu sektörle ilgili dikkat edilmesi gereken bir başka hususta çevre olgusudur. Bilindiği üzere, tekstil işletmelerinin üretim süreçlerinde kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Bu kimyasal maddeler doğa tarafından yok edilemeyen ağır metaller ihtiva etmektedir. Eğer ki fabrikalarda gerekli arıtma tesisleri yoksa bu, çevre için bir felakettir. Aydın İli’nde kurulmuş olan bir çok tekstil fabrikasında arıtma tesisi bulunmakta, bulunan birkaç tane işletmede ise tam anlamıyla çalıştırılmamaktadır. Bu durum Büyük Menderes Vadisi’ni tehdit etmektedir. 4.1.7.3.3.2.4 Taş ve Toprağa Dayalı SanayiTaş ve toprağa dayalı sanayi İl’de yaygın olarak sürdürülen bir faaliyet koludur. Bu sanayi kolunda faaliyet gösteren işletmelerin çoğu küçük ölçekli tuğla ve kiremit fabrikalarıdır. Bu tesislerin yanı sıra, çimento, seramik karo, hazır beton işletmeleri İl’de faaliyet göstermektedir. Söke ilçesinde kurulu olan Batı-Söke Çimento A.Ş. ve Yüksel Seramik A.Ş. bu sektörün öncü kuruluşlarıdır. Son yıllarda yapı kooperatiflerinde ve toplu konut yatırımlarında gaz beton kullanımının yaygınlaşması, zaten kurulu kapasiteleri çok yüksek olan ve komşu illerde pazar olanağı bulabilen tuğla ve kiremit fabrikaları işletme sermayesi yetersizlikleri sorununu ortaya çıkarmaktadır (Ateş et al; 2001: 43). 4.1.7.3.3.2.5 Metal Eşya Makine Teçhizat SanayiAydın İli’nde yaygın olarak görülen bir başka faaliyet kolu da metal eşya makine ve teçhizat sanayisidir. İl’de bu kolda faaliyet gösteren irili ufaklı bir çok işletme bulunmaktadır. İl’in karakteristik özelliği nedeniyle makine teçhizat sanayi içerisinde tarım alet ve makineleri en büyük payı almaktadır. Pulluk, diskaro, pulverizatör, gübre serpme makineleri İl’de yüksek kalitede üretilen mamullerdir (www.aydin-bld.gov.tr, 22.12.2002, 12:50). Tarım makinelerinde fabrikasyon imâlat yapanların oranı yaklaşık olarak %10’dur. Geri kalanların %30’u orta ölçekli, %60’ı da küçük ölçeklidir. Bu işletmelerin %70’i Söke, Aydın Merkez, Nazilli ve Yenipazar İlçelerinde bulunmaktadır. Ancak, bu imâlatçıların alt yapı olanakları zayıftır. Ayrıca, yetişmiş teknik eleman ve AR-GE çalışmalarından yoksun standartlara uygun olmayan üretim gerçekleştirmektedirler. Bunun yanında makro ekonomik sorunların neticesinde kredi bulmakta zorluk çekmekte, buldukları krediler için de yüksek faizler ödemek zorunda kalmaktadırlar. Bu sebeplerden ötürü, özellikle küçük ölçekli işletmeler sıkıntılar yaşamakta ve birer birer yok olmaktadırlar (Aykav, 1997: 61). İl’de bu sektörde faaliyet gösterilen bir başka alt kolda otomotiv ve makine alt sanayisidir. Özellikle İzmir’deki makine imâlat ve otomotiv sanayi için parça üreten bu işletmeler daha ziyade küçük ölçeklidirler (Azazi et al, 1998: 83). Bu işletmelerde zincir, damper, arasöz, akü ve jant üretilmektedir. İl’de faaliyet gösteren Jantsa A.Ş. ağır yük taşıtları için jantlar üretmekte ve bu konuda yurt içinde lider firmalar arasında yer almakta ve ürünlerinin büyük bir bölümünü de ihraç etmektedir. Makine imâlat alt kolunda da bir çok firma faaliyet göstermektedir. Bu firmaların çoğunluğu Aydın Umurlu Organize Sanayi ve ASTİM Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunmaktadır. Bu işletmelerin faaliyet konuları, kazan, kat kalorifer sistemleri, parke makinesi, mobil vinç, balya açma makinesi, piston, maden işleme makinesi üretimidir (Ateş et al, 2001: 44). Bu işletmelerin yanında, Türkiye’nin en büyük derin dondurucu ve dondurma makineleri üreten Uğur Dondurma Makineleri Sanayi Nazilli İlçesi’nde faaliyetini sürdürmektedir (Azazi et al, 1998: 83). 4.1.7.3.3.2.6 Kimya SanayiAydın İli kimya sektöründe gelişmiş bir il değildir. Bu durum Aydın için bir şans olarak değerlendirilmelidir. Bilindiği gibi, çevreye en büyük zarar veren sektörlerden bir tanesi de kimya sektörüdür. Özellikle çevreye düzeltilemez ağır hasarlar veren kimya sektörü alt dalları olan petro kimya ve plastik sanayi Aydın İli’nde gelişmemiştir (www.aydin-bld.gov.tr, 22.12.2002, 12:50). Aydın İli’nde kimya sanayinde faaliyet gösteren üç orta ölçekli işletme bulunmaktadır. Bu işletmelerin ikisi İl’deki zeytin yetiştiriciliğine bağlı olarak gelişen sabun fabrikalarıdır. Diğeri ise, tekstil sanayinde kullanılan selüloz üreten Selkim A.Ş. dir (Ateş et al, 2001: 46). Aydın İli’nde kimya sanayinde faaliyet gösteren işletmeler ve kapasiteleri Çizelge 24’de gösterilmektedir: Çizelge 24. Aydın İli’nde Kimya Sanayinde Faaliyet Gösteren İşletmeler
Kaynak: Ahmet Ateş et al, “Aydın Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Araştırması”, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, 2001, s.46. 4.1.7.3.3.2.7 Diğer Sanayi KollarıAydın İli’nde yukarıda değindiğimiz sanayi kolları dışında bir çok değişik sektörde faaliyet gösteren işletme bulunmaktadır. Bunlar arasında yer alan orman ürünleri sanayi İl’in hemen hemen her bölgesinde yer almaktadır. Kereste üretimi yanı sıra Umurlu, Sultanhisar, Nazilli İlçeleri’nde tahta meyve sebze kasası üretimi yapılmaktadır. Son yıllarda İl’de gelişme kaydeden bir başka sektör de memba suyu şişeleme sektörüdür. Madran Baba Dağı eteklerinde kurulan Bozdoğan, Çine, Yenipazar ilçelerinde bu dağın ismiyle markalaşmış memba suyu şişeleme faaliyeti yapılmaktadır. Bu işletmelerin ürünleri yurt içinde rahatça pazar bulabilmektedir. Ayrıca, Sultanhisar İlçesi’ne bağlı olan Atça Beldesi’nde de bir memba suyu işletmesi faaliyetine sürdürmektedir. Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|