BöLÜm I aydin iLİ ve ekonomiSİ
Aydın İline Tahsis Edilen Genel ve KOBİ Teşvikleri
Yüklə 2,24 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tarım Madencilik İmâlat Ene
- Genel Toplam 25,476 35,389 31,649
4.1.7.3.3.3 Aydın İline Tahsis Edilen Genel ve KOBİ TeşvikleriDevletler bölgeler ya da iller arasındaki gelişmişlik farklarını gidermek ve kendileri için ehemmiyet taşıyan sektörleri geliştirmek amacıyla teşvik tedbirleri uygulamaktadır. Bu teşvik tedbirleri çeşitli konuları kapsayabilir. Nakit destekler ve hibeler, vergisel destekler, kredi destekleri, sermayeye iştirak, arazi- arsa tahsisi, eğitim, pazar araştırmaları, AR-GE yardımları bu desteklerden bir kaçıdır (Genç, 2000: 117, 147). Aydın İli, uygulanmakta olan genel teşvikler ve KOBİ teşviklerinin tamamından yaralanabilmektedir. 24 Nisan 2003 tarihinde yürürlüğe giren 09/04/2003 tarih ve 4842 Sayılı Kanun hükmünce genel teşvik kapsamındaki önemli bir destek unsuru olan yatırım indirimi uygulanmasında artık bölgeler ayrımına son verilmektedir. Bu yasadan önce Aydın İli “Normal İller” kapsamında yer almakta ve bu kapsamdaki illerin yararlandığı yatırım indirim oranından faydalanmaktaydı.. Türkiye’de genel yatırım teşvikleri alan işletmelerin toplam yatırım tutarları dikkate alındığında sektörler ve yıllar itibari ile dalgalanmaların olduğu görülmektedir. Bu durum Çizelge 25’de gösterilmektedir. 1995’te yatırımların hızlandırılması için alınan bir dizi önlem, çerçevesi genişletilerek devam etmiştir. Yatırım indirimi uygulaması daha geniş bir yelpazede oranları yükseltilerek yatırımların artırılmasına yönelik teşvikler ve kolaylıklar artırılmıştır. Ancak, bu önlemler etkili olmamış, yatırım teşvik belgelerine bağlı yatırım tutarları artması gerektiği halde gerileme eğilimine girmiştir (Özbilen, 1997: 71). Çizelge 25. Türkiye’de Genel Teşviklerin Sektörlere Dağılımı- Toplam Yatırım Tutarı Bazında (Milyar TL)
Kaynak:1) www.treasury.gov.tr/yayin/hazineistatistikleri/8-1.xls, 07.07.2003, 14:10 2) Hazine Müsteşarlığı, ozlem.unal@hazine.gov.tr, 29.06.2003, 17:50 Çizelge 26’da Aydın İli’nde genel teşviklerin sektörlere göre dağılımı gösterilmektedir. Çizelge 26. Aydın İli’nde Genel Teşviklerin Sektörlere Dağılımı – Toplam Yatırım Tutarı Bazında (Milyar TL)
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, ozlem.unal@hazine.gov.tr, 29.06.2003, 17:50 Çizelge 25 ve 26’te de görüldüğü gibi Türkiye’nin 2000 yılının sonuna doğru yaşadığı mali kriz ve bunun hemen ardından 2001 yılında meydana gelen devalüasyonun ardından gelen talep daralması, üretimi ciddi ölçülerde geriletirken buna paralel olarak teşvikli yatırımlarda bir yavaşlama görülmektedir (www.ebso.org.tr, 09.07.2003, 09:10). Yıllar itibariyle bakıldığında, Aydın İli’nin genel teşviklerden toplam yatırım tutarları bazında hizmetler ve imâlat sektöründe yoğunlaştığı görülmektedir. Hizmetler sektöründe de turizm alt sektörü önemli bir paya sahiptir. Aydın İli’nin Türkiye içerisinde yeterince teşviklerden yaralanamadığı görülmektedir. Toplam yatırım tutarı bazında incelendiğinde, Aydın İli’nin teşvik belgeli yatırımlarında son senelerde büyük artışlar vukuu bulduğu görülmektedir. İl, 2000 yılında 42 Trilyon 858 Milyar TL düzeyinde olan teşvik belgeli yatırım tutarı; 2001 yılında %26.4’lük artışla 61 Trilyon 765 Milyar TL’ye çıkmıştır. 2002 senesinde gerçekleşen teşvik belgeli yatırım tutarı daha da dikkat çekicidir. 2002 senesinde bir önceki yıla göre %75.2’lik bir artışla 108 Trilyon 249 Milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemlerde Türkiye’de ise artış oranları bu rakamların çok altındadır. 2000 yılında 8 Katrilyon 770 Milyar TL düzeyinde gerçekleşen teşvik belgeli yatırım tutarı 2001 senesinde %20.9’luk artışla 10 Katrilyon 610 Milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. 2002 senesinde ise %43.5’lik artışla 15 Katrilyon 227 Milyar TL olmuştur. Bu İl’in krizden etkilenmediği anlamına gelmemektedir. Çünkü, alınan teşvik belgesi sayısı ve istihdam bazında bakıldığında ciddi düşüşler yaşanmıştır. Aydın İli’nde alınan teşvik belgesi itibariyle değerlendirildiğinde 2000 senesinde 45 olan teşvik belgesi sayısı %8’lik azalma ile 41, 2002 senesinde ise bir önceki seneye göre %26.8’lik düşüşle 30 olmuştur. Benzer oranlar istihdam açısından da geçerlidir. Bu durum, İl’in diğer yörelerde olduğu gibi krizden etkilendiğinin bir göstergesidir. Aydın İli’ne verilen teşvik belgesi sayısı ve bu işletmelerin istihdam rakamlarının Türkiye geneli ile mukayesesi Çizelge 27’de gösterilmektedir: Çizelge 27. Aydın İli’ne Verilen Teşvik Belgelerinin Belge Sayısı ve İstihdam Açısından Türkiye İle Mukayesesi
Kaynak:1) www.treasury.gov.tr/yayin/hazineistatistikleri/8-1.xls, 07.07.2003, 14:10 2) Hazine Müsteşarlığı, ozlem.unal@hazine.gov.tr, 29.06.2003, 17:50 Çizelge 27’de görüldüğü gibi Aydın İli’nde alınan belge sayısında yıllara göre bir düşüş görülmektedir. Türkiye bazında bakıldığında da aynı sonuçlar görülmektedir. Bu durumun başlıca sebepleri, yukarıda da değindiğimiz gibi ülkede art arda yaşana ekonomik krizlerin yatırımlara olumsuz etkilemesi ve var olan müteşebbislerin de teşvik konusunda daha geniş imkanlar sunan bölge ülkelerine kaymasıdır. Bu da, ülkemizde uygulanan teşvik uygulamalarının ülkeyi bir cazibe merkezi olarak yeterince gösteremediğinin bir kanıtıdır. Yapılacak istihdam açısından da bakıldığında sonuç yine aynıdır. Yıllar itibariyle, hem Türkiye’de hem de Aydın İli’nde teşvik uygulamalarında yararlanan işletmelerin istihdamında düşüşler görülmektedir. Yıllara Göre Aydın İli’nde teşvik belgeli yatırımların alt sektörlere göre dağılımı Çizelge 28’deki gibidir. Çizelge 28. Yıllara Göre Aydın İli’nde Yapılacak Yatırımlar İçin Düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin Alt Sektörlere Göre Dağılımı -Toplam Yatırım Tutarı ( Milyar TL)
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, ozlem.unal@hazine.gov.tr, 29.06.2003, 17:50 Çizelge 28’de de görüldüğü gibi, Aydın İli’nde kullanılan teşviklerin büyük bir kısmını imâlat ve hizmetler sektörü ağırlık oluşturmaktadır. İmâlat sektörünü incelediğimizde, Gıda-içki alt sektörü ile dokuma- giyim sektörünün ağırlıklı olarak diğer alt sektörlere göre teşviklerden daha fazla yararlandığı görülmektedir. İl’in karakteristik özellikleri ve sanayileşme biçimi bakımından normal bir durumdur. Özellikle, organize sanayi bölgelerinin faaliyete geçmesi bu sektörlerde İl’de yapılan yatırımlar açısından bir artış olmuştur. İl’de teşvik uygulamasından yaralanarak gelişen bir diğer alt sektörde turizm sektörüdür. Bu sektör, 2000 yıllardan itibaren teşvik uygulamalarından geçen senelere oranla daha çok faydalanmıştır. Bu durumun İl’deki bacasız sanayinin daha da gelişmesinde önemli katkıları olacaktır. Ülkemizde genel teşviklerin yanı sıra küçük ve orta boy işletmeleri (KOBİ) teşvik etmek amacıyla, Türkiye Halk Bankası, Türkiye Kalkınma Bankası, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve Sınai Yatırım Bankası aracılığıyla, Hazine Müsteşarlığınca KOBİ teşvik belgeleri verilmektedir (Ateş et al, 2001: 56). Aydın İli’nde imâlat sektöründe tahsis edilen KOBİ teşvik belgesi sayıları ve kredi tutarlarının Türkiye geneli ile mukayesesi Çizelge 29’da gösterilmektedir: Çizelge 29. 1997-2001 Yılları Arasında Türkiye ve Aydın İline İmâlat Sektöründe Verilen KOBİ Yatırım Teşvik Belgelerine Tahsis Edilen Kredilerin Tutarı ( Adet, Milyon TL)
Kaynak:1) www.treasury.gov.tr/yayin/hazineistatistikleri/8-1.xls, 07.07.2003, 14:10 2) Hazine Müsteşarlığı, ozlem.unal@hazine.gov.tr, 29.06.2003, 17:50 Türkiye’de 1999 depremiyle başlayan ve 2000 senesi sonlarında ve 2001 senesi başlarında yaşanan ekonomik krizlerle devam eden ekonominin kötü gidişatı özellikle sermaye yetersizlikleri ile karşı karşıya olan KOBİ’leri derinden etkilemiştir. Çizelge 28 incelendiğinde, hem Türkiye’de hem Aydın’da alınan KOBİ teşvik belgesi ve kredi tutarlarında azalma meydana geldiği açık bir şekilde görülmektedir. Özellikle, 2001 senesinde bu rakam oldukça düşük bir seviyede vukuu bulmuştur. Aydın İli devletin sağlamış olduğu bu destek programından çok az sayıda ve cüzi miktarlarda yararlanabilmektedir. 2001 yılında getirilen yeni düzenleme ile (18.01.2001 tarih ve 24291 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan) KOBİ’lere yapılacak devlet yardımları tekrar düzenlenmiştir. Bu düzenleme sonucunda daha önce kapsam içerisinde yer alan imâlat sanayinin yanı sıra tarımsal sanayi, turizm, eğitim, sağlık yatırımları da KOBİ’lerle ilgili devlet yardımlarında yararlanabilme olanağına kavuşmuştur. Ayrıca, yeni düzenleme ile daha önce imâlat sanayi içerisinde yer alan gıda-içki ve orman ürünleri alt sektörleri tarımsal sanayi yatırımları içerisinde yer almıştır (ozlem.unal@hazine.gov.tr, 07.07.2003, 15: 30). Bu yeni düzenlemenin sonucunda 2002 yılında gerçekleşen rakamlar Çizelge 30’da gösterilmektedir: Çizelge 30. 2002 Yılında Türkiye’de ve Aydın İli’nde Verilen KOBİ Yatırım Teşvik Belgelerine Tahsis Edilen Kredilerin Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (Adet; Milyon TL)
Kaynak:1) www.treasury.gov.tr/yayin/hazineistatistikleri/8-1.xls, 07.07.2003, 14:10 2) ozlem.unal@hazine.gov.tr, 29.06.2003, 17:50 Özellikle, 2002 senesinde, Gıda- içki alt sektörünün Tarımsal Sanayi sektörüne geçmesi sonucunda bu sektörde alınan KOBİ kredilerinde miktarsal bir büyüklük meydana gelmiştir. Bu durum, İl’in ekonomik kimliğine uygun bir gelişmedir. Ancak, Aydın İli gibi turizm bakımından gelişmiş bir ilin turizm sektörünün bu kredilerden yararlanmaması dikkat çekici bir unsurdur. Bu sene içerisinde İlin aldığı pay, geçen seneler gibi son derece düşük gerçekleşmiştir. Bir yatırıma başlamadan önce uygun teşviklerin alınması ve hangi bankalardan uygun kredilerinin tespit edilmesi gerektiği çok iyi etüt edilmelidir. Yukarıdaki verilerinde ışığı altında Aydın’lı sanayici devletten yaralanacağı teşvikler ve avantajlı yatırım kredilerinin tespiti konusunda henüz yeterli bilgi donanımına sahip değildir. Bu konuda meslek odalarının (Ticaret Odası, Sanayi Odası vb.) yol göstermesi gerekmektedir (Çağlar, 2000:91). Son yıllarda, KOBİ’lerin ekonomideki önemli gücünün fark edilmesinden sonra, KOBİ’lerin daha fazla desteklenmesi yönünde bazı olumlu adımlar ortaya konmaktadır. Özellikle KOSGEB aracılığı ile sağlanan yardımlar ve kredilerde gün geçtikçe büyüme ve çeşitlenme görülmektedir. Gündeme getirilen destekleme modelleriyle düşük faizli yatırım ve işletme kredisi kullanma imkanları KOBİ’lerin hizmetine sunulmaktadır. Bu hizmetlerin yanı sıra, yurtiçi ve yurtdışından yatırım makinesi alımı, siparişlerle bağlantılı hammadde temini gibi teşvikler de KOBİ’lere tahsis edilmektedir (Dölek, www.ntvmsnbc.com, 1 Ekim 2003 18: 25). Yukarıda ki paragrafta da, belirtildiği gibi KOBİ’lere sunulan bu teşviklerden işletmelerin yararlanabilmesi için meslek odalarının öncülüğü gerekmektedir. Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||