BöLÜm I aydin iLİ ve ekonomiSİ
Aydın İli’nin Bazı Makro Ekonomik Göstergelere Göre Durumu
Yüklə 2,24 Mb.
|
4.1.8 Aydın İli’nin Bazı Makro Ekonomik Göstergelere Göre DurumuBir ülkedeki ekonomik kalkınma toplumun sosyo-ekonomik yapısının değişmesi ve üretim hacminde meydana gelen reel artışla ifade edilmektedir. Üretim hacminde meydana gelen reel artış sonucu ülkedeki refah seviyesi de artmaktadır. Refah seviyesini tanımlayan bazı temel kavramlar da bulunmaktadır. Bunlar; ülkedeki gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), kişi başına düşen milli gelir, eğitim ve sağlık koşulları, bankadaki mevduat ve bankalardan kullanılan kredi miktarı vb. dir. Yukarıdaki bu parametrelerdeki artış ülkelerin genel refah seviyesindeki artışı göstermektedir (Genç, 2000: 97). Bu temel göstergelerden ilki ve en önemlisi GSYİH’dır. GSYİH, bir ülkenin sınırları içindeki tüm hizmet ve sanayi üretiminin parasal değeri olarak tanımlanmaktadır. (Campbell ve Stanley, 1996: 120). Bir diğer kaynakta ise GSYİH, “ bir ekonomide (ülkede) genellikle bir yılda üretim faktörlerinin dış ekonomik ilişkiler bulunmaksızın elde ettikleri gayri safi gelirlerin toplamıdır” diye tanımlanmaktadır (Arda, 2002: 326). Yıllara göre Türkiye genelinin, Ege Bölgesi’nin ve Aydın İli’nin 1987 fiyatlarıyla GSYİH rakamlarının mukayesesi Çizelge 31’de gösterilmektedir: Çizelge 31. Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın Türkiye, Ege Bölgesi, Aydın İli’nde Yıllara Göre Değişimi (1987 Fiyatlarıyla, Milyon TL)
Kaynak: www.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/GSYİH/gsyih.html., 19.07.2003, 15:46 Çizelge 31’de görüldüğü gibi 1990 yılından itibaren artan bir trend içerisinde olan Türkiye’deki GSYİH 1999’da yaşanan deprem ve 2000 yılının sonlarında ve 2001 yıllının başında yaşanan ekonomik krizlerin neticesinde azalmıştır. Özellikle geçmişteki iki ekonomik krize Aydın İline etkisi daha şiddetli olmuştur. Aydın İli’nin yıllara göre GSYİH’dan aldığı pay ve yıllara göre değişmeler Çizelge 32’de gösterilmektedir: Çizelge 32. Aydın İli’nin Yıllar İtibariyle GSYİH Aldığı Pay ve Yıllara Göre Artış ya da Azalışlar (1987 Fiyatlarıyla, %)
Kaynak: www.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/GSYİH/gsyih.html., 19.07.2003, 15:46 Bir bölgenin sosyo-ekonomik durumunu gösteren bir başka gösterge de kişi başına düşen milli gelirdir. Kişi başına milli gelir, bir ekonomide belli bir dönemde yaratılan milli gelirden, kişi başına düşen pay olarak tanımlanmaktadır. Kişi başına milli gelirde bulunan değer bir toplumda her ferdin aynı geliri sağladığı varsayımı altında tanımlansa da bu pek mümkün olmamaktadır. Ancak, yine de bu gösterge genel olarak toplumun kişi başına ortalama refahını en net yansıtan gösterge olma hüviyeti taşımaktadır (Dünya Yayıncılık Ekonomi Sözlüğü, 1998, 215). Yıllar itibariyle, Türkiye Geneli ile Aydın İli’nin kişi başına düşen millî gelir açısından mukayesesi Çizelge 33’de gösterilmektedir: Çizelge 33. Kişi Başına Milli Gelirin Türkiye Geneli ve Aydın İli Mukayesesi.(1987 Fiyatlarıyla, TL)
Kaynak: http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2003/12.xls, 19.07.2003, 15:00 www.die.gov.tr/TURKISH/SONIST/GSYIH/160503y7.gif, 19.07.2003, 15:46 Çizelge 33’de görüldüğü gibi, Aydın İli’nde kişi başına düşen GSYİH Türkiye geneline göre yüksek seyretmektedir. 1987 fiyatları baz alınarak oluşturulan Çizelge 32’de görüldüğü gibi, Aydın İli 1994 senesi hariç diğer senelerde Türkiye’de meydana gelen düşüşlerden daha şiddetli bir düşüş yaşamıştır. Özellikle 1999 depremi ve 2001 krizlerinin Aydın İli’ne olan ekonomik etkileri daha önce çizelge 29’da gösterilen GSYİH rakamlarına göre daha açık bir şekilde görülmektedir. 1993 senesi artışın en yüksek olduğu dönemdir. Buradaki en önemli etken tarım ürünlerine uygulanan yüksek taban fiyatı uygulamasıdır. Daha öncede bahsedildiği gibi Aydın İli’nin ekonomisi temelini tarım sektörü ve ticaret sektörü teşkil etmektedir. Türkiye’deki tarım sektöründeki aşırı fiyat dalgalanmaları kişi başına düşen milli geliri de etkilemektedir. Bunun sonucunda Aydın İli’nde, Türkiye’deki kişi başına düşen milli gelirin yıllara göre dalgalanması oynaklık göstermektedir. Aydın İli'nin iktisadi faaliyet kollarına göre GSYİH değerlerine bakıldığında yukarıda da bahsedildiği gibi tarım ve ticaret sektörünün ağırlığı görülmektedir. Aydın İli’nde inşaat sektörünün de ağırlıklı bir payı mevcuttur. Aydın İli’nde faaliyet kollarına göre GSYİH Çizelge 34’te gösterilmektedir. Çizelge 34. Aydın İli’nde İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (2000 Yılı)
Kaynak: Ahmet Ateş et al, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, “Muğla Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Araştırması”, Ankara 2001, s: 52. Çizelge 34’te görüldüğü gibi Aydın İli’ndeki tarım, inşaat ve ticaret sektörleri Türkiye’deki bu faaliyet kollarına göre daha ağırlıklı bir paya sahiptir. Ancak, Aydın İli’ndeki sanayi sektörü Türkiye genelinin altında bir oranda seyrettiği açık bir şekilde görülmektedir. Aydın İli’ndeki bu durum İl’deki sanayi sektörünün henüz gelişemediğinin bir göstergesidir. Bilindiği gibi, mali kuruluşlar ülkedeki ekonomik hayatın vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu kuruluşlar, ülke ekonomisine kaynak tahsisi ve yatırımların gerçekleştirilmesinde yardımcı olmakta ve ülkenin gelişmesinde katkıda bulunmaktadırlar. Bu kuruluşların Aydın İli içerisindeki faaliyetlerinden doğan GSYİH hem Türkiye hem de Ege Bölgesi’nin ortalamasından oldukça düşüktür. Aydın İli’nin sahip olduğu toplam banka mevduatı bakıldığında, Türkiye genelinde ağırlıklı payının çok az olduğu görülmektedir. Çizelge 35’de görüldüğü gibi 2000 senesi için gerek Türkiye geneli, gerekse Ege Bölgesi için kişi başına düşen banka mevduatının tutarının Aydın İli’ne göre çok yüksek olduğu görülmektedir. Çizelge 35. Türkiye, Ege Bölgesi ve Aydın İli’ndeki Toplam Banka Mevduatı (Cari Fiyatlarla; Milyar TL)
2)http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2003/31.xls, 19.07.2003, 15:00 Toplam banka kredilerine bakıldığında ise sonuç toplam banka mevduatıyla hemen hemen aynıdır. Banka kredilerinin sektörlere göre dağılımında, ihtisas kredileri ön plandadır. İl’in ekonomik yapısının egemen sektörü olan tarım sektörü kredi kullanımında da ağırlık payına sahiptir. İhtisas dışı kredilerde (tüketici kredileri, taşıt kredileri vb.) önemli bir paya sahiptir (Ateş et al, 2001: 60). Kişi başına düşen banka kredisi Çizelge 36’da görüldüğü gibi hem Türkiye geneline hem de Ege Bölgesi’ne oranla çok düşüktür. Çizelge 36. Türkiye, Ege Bölgesi ve Aydın İli’ndeki Toplam Banka Kredileri (Cari Fiyatlarla; Milyar TL)
2) http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2003/39.xls, 19.07.2003, 15:00 Aydın İli’nde gerçekleştirilmiş olan ihracat Çizelge 37’de gösterilmektedir: Çizelge 37. Türkiye Geneli ve Aydın İli’nde Yapılan Toplam İhracat (Dolar)
Aydın İli, bir kıyı kenti olması sebebiyle, özellikle Ege Denizi’ne kıyısı olan komşu ülke Yunanistan ve Bulgaristan ile ticaret ilişkisi içinde bulunmaktadır (Ateş et al, 2001:60). Aydın İli’nin ihracat rakamlarına bakıldığında, özellikle 1996 senesinden sonra ihracatın büyük bir ivme kazandığı görülmektedir. Bu ivmenin birkaç nedeni bulunmaktadır. Dış Ticaret Müsteşarlığı’ndan elde edilen verilerde Aydın İli 1995 senesi için 309 kalemde ihracat yapmış iken bu rakam 1996 senesi için 554 kaleme çıkmıştır. Bir başka önemli neden de madencilik ve tekstil sektörünün bir önceki yıla göre gerçekleştirdiği ihracat rakamlarının birkaç misline ulaşmasıdır. Özellikle, mermer, feldspat ve kuvars alanında önemli ihracat rakamlarına ulaşılmıştır. Bunun yanında giyim sektöründeki bu sene içerisinde oluşan canlanma ihracat rakamlarının yüksek çıkmasındaki bir diğer nedendir. Fasıllara göre ürün gruplarına bakıldığında Aydın İli’nin yapmış olduğu ihracatta tarımsal sanayi kollarının, madencilik ve metal eşya sektörünün ağırlıklı paya sahip olduğu görülmektedir. Ancak, ilin Türkiye geneli içerisinde ağırlığına bakıldığında oldukça düşük seyrettiği Çizelge 37’de net bir şekilde görülmektedir. En yüksek pay %0.46 ile 2002 senesinde gerçekleşmiştir. Geçmiş senelere göre bu pay giderek artmaktadır. Organize sanayi bölgelerinin faaliyete geçmesi ve madencilik sektöründeki yatırımların artması Aydın İli’nin yıllara göre Türkiye içerisindeki payını yükseltmiştir. Yeni organize sanayi bölgelerinin devreye girmesiyle de bu payın daha da artacağı muhakkaktır. Türkiye’nin AB’ye üyeliği gerçekleşmesi durumunda Aydın İli’nin ihracatı artması beklenmektedir. Şöyle ki, Ege Denizi halen Türkiye ile AB üyesi Yunanistan’ı ayıran bir sınır niteliğindedir. Türkiye’nin tam üyeliği gerçekleştiğinde ise, Ege Bölgesi bir ihtilâf bölgesi olmaktan çıkarak, AB sınırları içinde Türkiye ile Yunanistan’ı birleştiren bir bölge haline gelecektir (Türkmen, www.hurriyetim.com.tr, 05.10.2003, 18:25). Bu durumda Yunanistan dahil Bulgaristan ve diğer Akdeniz Çanağındaki AB üyesi ülkelerle ihracatın artarak gelişmesi muhtemeldir. Aydın İli coğrafi ve ekonomik özellikleri sebebiyle bu potansiyeli değerlendirebilecek illerin başında gelmektedir. Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||