##num= 8// level= 1// sumtest=59 // name= Kamil nitq. Belə nitqi xarakterizə edən amillər: nitqin dəqiqliyi, nitqin zənginliyi, nitqin aydınlığı, nitqin təmizliyi və s //
##num= 8// level= 1// sumtest=59 // name= Kamil nitq. Belə nitqi xarakterizə edən amillər: nitqin dəqiqliyi, nitqin zənginliyi, nitqin aydınlığı, nitqin təmizliyi və s //
1. Nitq mədəniyyətinin hamı üçün məcburi olan əsas şərti nədir?
A) Nitqin elmiliyi
B) Nitqin ifadəliliyi
C) Nitqin emosionallığı
D) Nitqin düzgünlüyü
E) Nitqin dəqiqliyi
2. “Bizim ki eşqimiz bir el nağılıdır” cümləsində mədəni nitqin hansı tələbi yoxdur?
A) Sadəlilik
B) Aydınlıq
C) Düzgünlük
D) Bütün tələblərə cavab verir.
E) Yığcamlıq
3. Nitqin aydınlığı üçün tələb olunan şərtlərdən biri düzdür.
A) Sözlərin axırının tələffüz edilməməsi
B) Yalnız adi intonasiyadan istifadə etmək
C) Mətndəki çətin sözləri öyrənmək və izah etmək
D) Məhəlli sözlərə yer vermək
E) Əcnəbi sözlərin lüzumsuz işlədilməsi
4. Səthi məlumatlı, az savadlı adamların nitqində ümumi fikirlər irəli sürülür, artıq, lüzumsuz təfərrüatlara yol verilir. Bu fikirlər mədəni nitqin hansı tələbinin əksinədir?
A) İfadəlilik
B) Aydınlıq
C) Yığcamlıq
D) Səlislik
E) Təmizlik
5. “Nitq zamanı. . . . . . pozulmasının bir səbəbi də dili yaxşı bilməmək, zəngin söz ehtiyatına sahib olmamaqdır”. Nöqtələrin yerinə bunlardan biri qoyulmalıdır.
A) səlisliyin
B) dəqiqliyin
C) yiğcamlığın
D) aydınlığın
E) ifadəliliyin
6. Aristotel ünsiyyət üçün başlıca şərt sayırdı . Nəyi ?
A) Nitqin təmizliyini
B) Nitqin yığcamlığını
C) Nitqin düzgünlüyünü
D) Nitqin dəqiqliyini
E) Nitqin aydınlığını
7. Natiq nitqin aydın olması üçün aşağıdakılara əməl etməlidir. Biri yanlışdır.
A) İstinad olunan mənbəni nəzərə çatdırmaq
B) Qrammatik formaları düzgün və aydın tələffüz etmək
C) Məzmuna uyğun intonasiya seçmək
D) Auditoriya və ya müsahiblə əks əlaqənin qurulmaması
E) Mənası çətin sözləri izah etmək
8. “ Ümumiyyətlə sözünü çox qeyri - müəyyən, pis və dəhşətli söz“ adlandıraraq qeyd edir ki, “bu sözdə çox böyük səliqəsizlik və qarışıqlıq vardır”. Bu fikrin müəllifi kimdir ?
A) Aristotel
B) Plutarx
C) Lomonosov
D) Stanislavski
E) Siseron
9. Nitqdə məhəlli dialektlərə və yerli şivələrə məxsus danışıq tərzinə yol verilirsə, mədəni nitqin hansı tələbi pozulur ?
A) Dəqiqliyi
B) Səlisliyi
C) Təmizliyi
D) Aydınlığı
E) Münasibliyi
10. Nitqdə gejə (gecə) , həftiy ( aptek ) , manıt (manat ) , hancarı (necə) , anrı (o tərəfə) və s. sözlərə yer verilərsə, mədəni nitqin hansı tələbi pozulur ?
A) Təmizliyi
B) Aydınlığı
C) İfadəliliyi
D) Düzgünlüyü
E) Yığcamlığı
11. Əcnəbi sözlər lüzumsuz işlədilməməlidir. Bu ifadə mədəni nitqin hansı tələbinə uyğundur ?
A) Yığcamlığına
B) Təmizliyinə
C) İfadəliliyinə
D) Münasibliyinə
E) Dəqiqliyinə
12. Nitqin təmizliyi ilə bağlı şərtlərdən biri yanlışdır.
A) Təhqiramiz ifadələrə yol verməmək
B) Əcnəbi sözlərin lüzumsuz işlədilməməsi
C) Jarqon sözlərin və ifadələrin işlədilməməsi
D) Tüfeyli sözlərlə bağlı qüsurların aradan qaldırılması
E) Məhəlli dialekt və şivələrə yer vermək
13. “. . . . . . . . nitqə yiyələnmək üçün qrammatikanın qaydalarını bilməkdən əlavə, ədəbi dilin digər normalarına da riayət etmək lazımdır. Nöqtələrin yerinə hansı söz qoyulmalıdır ?
A) Aydın
B) Dəqiq
C) Düzgün
D) İfadəli
E) Təmiz
14. “ Tələsik söyləmə sözünü bir dəm,
Fikrini kamil de, gec olsa, nə qəm”.
Beytin müəllifi kimdir və mədəni nitqin hansı tələbi qoyulur?
A) Ə. Firdovsi. Yığcamlıq
B) N. Gəncəvi. Yığcamlıq
C) S. Şirazi. Aydınlıq
D) Ə. X. Dəhləvi. Aydınlıq
E) Ə. Nəvai . Aydınlıq
15. Biri nitqin təmizliyinə aid edilə bilməz.
A) Vulqar və loru sözlərə yol verməmək
B) Məhəlli sözlərə, yerli şivələrə yol verməmək
C) Əcnəbi sözlərə lüzumsuz yer verməmək
D) Tüfeyli sözləri nitqdə işlətməmək
E) Danışılacaq materialı əvvəlcədən hazırlamaq
16. Nitqin təmizliyi nə deməkdir?
A) Əcnəbi sözlərdən gen - bol istifadə edilir.
B) Nitqdə məhəlli dialektlərə, yerli şivələrə yol verilir.
C) Bədii təsvir vasitələri nitqdə geniş yer tapır.
D) Ədəbi dilin normalarına uyğun gəlməyən dil vahidləri nitqdə işlənmir.
E) Söz və ifadələr orfoqrafik normalara uyğun tələffüz edilir.
17. Tələb olunan sözü, cümləni, ifadəni tapmaq nitq mədəniyyətinin hansı şərtinə aiddir?
A) konkretlik
B) düzgünlük
C) ifadəlilik
D) dəqiqlik
E) aydınlıq
18. Fonetik, leksik, qrammatik və s. qayda - qanunlara əməl olunması nitq mədəniyyətinin hansı şərtinə aiddir?
A) dəqiqlik
B) münasiblik
C) yığcamlıq
D) ifadəlilik
E) düzgünlük
19. “Əxəvizadə, təhsili - fünuninizi əncamə yetiribsiniz, ya dübarə təkmili - nöqsan üçün darülmüəllimə övdət etməlisiniz? ” Obrazın nitqində verilən bu cür sözlərə nə deyilir və mədəni nitqin hansı tələbi pozulur?
A) Dialektizm, təmizlik
B) Varvarizm, təmizlik
C) Evfemizm, aydınlıq
D) Evfemizm, yığcamlıq
E) Tarixizm, orijinallıq
20. Nitqin aydın olması üçün verilən tələblərdən biri yanlışdır.
B) İstifadə olunan sözlərin hamı üçün anlaşıqlı olmasına çalışmaq
C) Terminlərdən, alınma söz və ifadələrdən geniş istifadə etmək
D) Məntiqi vurğulu sözü nəzərə çarpacaq dərəcədə tələffüz etməyə nail olmaq
E) Mətndəki mənası çətin sözləri izah etmək
21. Nitqdə dialektizmlərin, jarqon, loru söz və ifadələrin, varvarizmlərin işlədilməsi mədəni nitqin hansı tələbinin əksinədir?
A) zənginliyinin
B) aydınlığının
C) yığcamlığının
D) təmizliyinin
E) münasibliyinin
22. “ Nitqin . . . . . . . . . . . . . . . kateqoriyasına məntiqi və emfatik vurğu, intonasiya və onun ünsürləri, jest və mimika, inversiya, ellipsis, antiteza, anafora, ritorik suallar və s. daxildir”. Nöqtələrin yerinə bunlardan hansı qoyulmalıdır?
A) sadəliyi
B) təmizliyi
C) ifadəliliyi
D) aydınlığı
E) dəqiqliyi
23. “Nitqi . . . . . . . . . . . . . . etmək üçün mütləq ətraflı düşünmək və fikri dəqiq, aydın ifadə etmək üçün qısa və konkret ifadə tərzi düşünmək lazımdır”. Nöqtələrin yerinə mədəni nitqin hansı tələbi qoyulmalıdır?
A) sadə
B) aydın
C) təmiz
D) yığcam
E) zəngin
24. “Nitqin . . . . . . . . . . . . . kateqoriyasına fikrin dil vahidləri vasitəsilə konkret ifadə olunması aiddir. Ünsiyyət prosesində mədəni nitqin bu tələbinə əməl etmək başlıca kommunikativ keyfiyyət kimi qiymətləndirilir”. Bu hansı tələbdir və nöqtələrin yerinə aşağıdakı sözlərdən hansı qoyulmalıdır?
A) dəqiqliyi
B) aydınlığı
C) sadəliyi
D) zənginliyi
E) münasibliyi
25. Nitqin bu tələbi nitq prosesində leksik, semantik, frazeoloji, qrammatik vahidlərin rəngarəng formada işlədilməsini nəzərdə tutur.
A) orijinallığı
B) aydınlığı
C) təmizliyi
D) yığcamlığı
E) zənginliyi
26. Nitqdə yersiz təkrarlar, bəsit qrammatik formaların işlədilməsi, eyni konstruksiya və formaların dalbadal verilməsi, şablon ifadə vasitələrinə müraciət edilməsi mədəni nitqi hansı tələbdən uzaqlaşdırır?
A) zənginlikdən
B) sadəlikdən
C) münasiblikdən
D) düzgünlükdən
E) aydınlıqdan
27. Nitqin düzgünlüyü haqqında verilən fikirlərdən biri yanlışdır.
A) Cümlələr məntiqi cəhətdən düzgün qurulmalıdır.
B) Yalniz qrammatik qaydalara əməl etmək kifayətdir.
C) Münasib sözlər seçilməlidir.
D) Sözlər düzgün tələffüz edilməlidir.
E) Ədəbi dilin digər normalarına da riayət etmək lazımdır.
28. Tüfeyli sözlərin nitqdə təsadüf olunması faktı mədəni nitqin hansı tələbinin pozulmasıdır ?
A) Münasibliyin
B) Düzgünlüyün
C) Təmizliyin
D) İfadəliliyin
E) Aydınlığın
29. Əgər nitqdə tez - tez “ zaddı, şeydi , adını sən de , canım sənə desin ” kimi ifadələr işlədilərsə , mədəni nitqin hansı tələbi pozulur ?
A) Zənginliyi
B) Nitqin dəqiqliyi
C) Nitqin aydınlığı
D) Münasibliyi
E) Nitqin təmizliyi
30. Nitqin aydın olması üçün verilən tələblərdən biri yanlışdır.
1 - Adi intonasiyadan istifadə etmək
2 - Danışılacaq mövzu ilə bağlı material və faktlar toplamaq
3 - Materialı sistemləşdirmək
4 - Məntiqi vurğulu sözü nəzərə çarpacaq dərəcədə tələffüz etməyə nail olmaq
5 - Mətndəki mənası çətin sözləri izah etmək
A) 4
B) 2, 5
C) 1
D) 2, 4
E) 1, 2
31. “ Bu zaman ədəbi tələffüz qaydaları gözlənilməli, normal diksiyaya, nitq fasiləsinə, tonuna, məntiqi vurğuya və digər nitq şərtlərinə əməl olunmalıdır ”. Bu hansı tələbə aiddir ?
1 - Dzügünlüyə
2 - Dəqiqliyə
3 - Təmizliyə
4 - Yığcamlığa
5 - Aydınlığa
A) 2, 5
B) 1
C) 4, 5
D) 3
E) 1, 2
32. İntonasiya qaydalarının pozulması ilə bağlı qüsurlara yol veriləndə mədəni nitqin hansı tələbi pozulur ?
5 - Nitqin ədəbi tələffüz baxımından dəqiqliyinə əməl etmək
A) 3
B) 2, 5
C) 4, 5
D) 1
E) 1, 2
34. Ədəbi tələffüzdən uzaqlaşmanın qüsurlarından biri yanlışdır.
1 - Arqo və jarqon sözlərdən istifadə
2 - Yerli şivə və adi danışıq dilinə məxsus qüsurlar
3 - Orfoepiya ilə orfoqrafiyanın fərqləndirilməməsi
4 - İntonasiya qaydalarının pozulması ilə bağlı qüsurlar
5 - Həddindən artıq yüksək və həddindən artıq aşağı tonla danışmaq
A) 1
B) 2, 5
C) 4
D) 2, 4
E) 1, 2
35. Diksiya nədir ?
1 - Səslərin öz məxrəcinə uyğun şəkildə tələffüz olunmasıdır.
2 - Səsin yüksək tempidir.
3 - Səsin aşağı tonla tələffüzüdür.
4 - Səsin həyəcanlı vurğu ilə tələffüzüdür.
5 - İfadənin məntiqi vurğusudur.
A) 4, 5
B) 2, 5
C) 1
D) 3
E) 1, 2
36. “. . . . . . . . pozulması sözlərin, ifadələrin başa düşülməsini, fikrin anlaşılmasını bir qədər çətinləşdirir. Belə nitqi dinləyən gərginlik keçirir, tez yorulur, diqqətini başqa istiqamətə yönəldir ”. Nöqtələrin yerinə hansı söz qoyulmalıdır ?
1 - Diksiyanın
2 - Orfoqrafiyanın
3 - Qrammatik qaydaların
4 - Morfoloji normaların
5 - Sintaktik normaların
A) 1
B) 2, 5
C) 4
D) 2, 4
E) 1, 2
37. Mədəni nitqə verilən tələbin bu növündə başlıca meyar danışanın və yazanın geniş söz ehtiyatına malik olmasıdır. Bu tələb hansıdır ?
1 - Zənginlik
2 - İfadəlilik
3 - Yığcamlıq
4 - Təmizlik
5 - Münasiblik
A) 3
B) 2, 5
C) 4, 5
D) 1
E) 1, 2
38. Bu amillər nitqin sadəliyini pozur. Verilənlərdən biri yanlışdır.
1 - Qrammatik və üslubi imkanlardan istifadə
2 - Sözçülük, cümləpərdazlıq
3 - Qondarma, təmtəraqlı söz və ifadələrin işlədilməsi
39. Bəzi natiqlər nitqinə söhbətlə, atalar sözü, ibrətamiz bir əhvalatla başlayır. Bu cür nitqə nə ad vermək olar ?
1 - Orijinal
2 - Sadə
3 - Aydın
4 - Yığcam
5 - Münasib
A) 4, 5
B) 2, 5
C) 1
D) 3
E) 1, 2
40. Bu cür nitqdə fikrin ifadəsi üçün bilavasitə tələb olunan söz, ifadə, cümlə və s. tapılıb işlədilməlidir.
1 - Nitqin dəqiqliyində
2 - Nitqin sadəliyində
3 - Nitqin ifadəliliyində
4 - Nitqin aydınlığında
5 - Nitqin təmizliyində
A) 1, 2
B) 2, 5
C) 4
D) 2, 4
E) 1
41. Ritorik sual qoymaq və ya bir lətifə, gözlənilməz , qəribə bir məzhəkə danışmaqla əsl mətləbə keçmək hansı nitq formasına aiddir?
1 - Orijinal
2 - Zəngin
3 - Yığcam
4 - Münasib
5 - Sadə
A) 1, 2
B) 2, 5
C) 4, 5
D) 3
E) 1
42. “ Şəraitə uyğunluq gözlənilməzsə, nitq fikri ifadə edə bilməz ”. Söhbət nitqin hansı tələbindən gedir ?
1 - Münasiblik
2 - Aydınlıq
3 - Təmizlik
4 - Zənginlik
5 - Yığcamlıq
A) 1
B) 2, 5
C) 4
D) 2, 4
E) 1, 2
43. “Natiq yığıncaqdamı, auditoriyadamı nitq söyləyir, mühazirə oxuyur? Nəyi sübut etmək istəyir ? ” Mədəni nitqin hansı tələbi bu suallar əsasında qurulmalıdır ?
1 - Münasiblik
2 - Aydınlıq
3 - Orijinallıq
4 - Zənginlik
5 - Yığcamlıq
A) 2, 5
B) 1
C) 4, 5
D) 3
E) 1, 2
44. Natiq nitqində dinləyənin kimliyini nəzərə almırsa, onun uşaq, ağsaqqal, tələbə, alim olduğunun fərqinə varmırsa və yaxud ixtisasından, təhsilindən, savadından asılı olmayaraq, onları bərabər tutub nitq söyləyirsə, mədəni nitqin hansı tələbini pozmuş olur?
1 - Münasibliyini
2 - Aydınlığını
3 - Təmizliyini
4 - Orijinallığını
5 - Zənginliyini
A) 2, 5
B) 1
C) 4
D) 2, 4
E) 1, 2
45. Ton, vurğu, pauza nəyin elementləridir ?
1 - İntonasiyanın
2 - Sintaktik fiqurların
3 - Məqsədin
4 - Məntiqin
5 - Aforizmin
A) 4, 5
B) 2, 5
C) 1
D) 3
E) 1, 2
46. Nitqin ifadəliliyində əsas ünsürlərdən biri olan intonasiya haqqındakı fikirlərdən hansı düzgündür?
1 - İntonasiyanın əsas əlaməti dil vahidinin müxtəlif səs tempində, emosional çalarlıqda tələffüz edilməsidir.
2 - İntonasiya natiqlik sənətində əsas vasitə ola bilməz.
3 - Yalnız intonasiya vasitəsilə cümlə yarana bilməz.
4 - Cümlənin müxtəlif tiplərə ayrılmasında intonasiyanın rolu yoxdur.
5 - İntonasiya fransız sözü olub, “zınqrov” deməkdir.
A) 1
B) 2, 5
C) 4
D) 2, 4
E) 1, 2
47. Verilənlərdən biri intonasiyanın ünsürü deyil.