Borusan, 25. Basar
— iç köşe birleştirmeleri
Yüklə 1,32 Mb.
|
| 4— iç köşe birleştirmeleri
A— Enine çekme Şekil 15'den de görüldüğü gibi, iç köşe birleştirmele- rindeki çekme, alın birleştirmelerindenkinden daha küçük- tür. Yatay sacın (veya levhanın) tavlanın kısımlarının gen- leşmeyi sınırlandırması, enine çekmenin meydana gelmesine sebep olmakta ve büyüklüğü de aşağıdaki tarzda ifade edil- mektedir. Dikiş kalınlığı _ a Sac kalınlığı s = O^ ise, çekme azdır. Örnek 2 (Şekil 12): Şekil 12'de görüldüğü gibi, 4 m boyunda bir kutu kiriş söz konusudur. Bir döndürme tertibatına bağlı olarak kay- nak yapılmaktadır. Her elektrod değiştirmede kiriş 180° 20
s MÜHENDiS VE MAKlNA CiLT 24 SAYI 285 TEMMUZ 1983
Şekil JS.St 37 ve St 42 çeliklerinin örtülü elektrotla yapılan iç köse kaynaklarındaki enine çekme miktarları Şekil 13. St 37 ve St 42 çeliklerinin alın kaynağında meydana gelen çekme miktarları Paso sayısı Sac kalınlığı (mm) Dikişe 200 mm.mesa- fede açısal distorsi- yon kuvveti (N) B— Boylamasına çekme Dikişte meydana gelen çekme kuvvetleri, konstrüksiyo- nun rijitliğine karşı bir etki meydana getirir. Bunun için ki- rişlerdeki boylamasına çekme aşağıdaki orana bağlıdır. Kirişin kesiti (cm2) _ Dikişin kesiti (cm2) 8 10 12 15 18 3 A 4 6 7 4160 6800 12300 19300 23600 200 Şekil 14. Sac kalınlığının açısal çarpılma Üzerine tesiri (V-alın di- kişlerinde) C— Açısal çarpılma Şekil 16'da St 37 çeliğinin çeşitli iç köşe birleştirme- lerinde meydana gelen açısal çarpılma miktarları verilmiştir. Açısal çarpılmanın büyüklüğü, kaynak dikişinin (a) ka- lınlığı ile alt sacın (s) kalınlığının a/s oranına bağlıdır. Kalın çaplı bir elektrot ile bir paso halinde kaynak yapıldığı za- man, oluşan açısal çarpılma, aynı dikiş yüksekliği (a) için ince çaplı elektrodla çok pasolar halinde yapılan kaynağa nazaran daha azdır. Düzgün olmayan temas halinde, iki parça arasındaki mesafenin büyümesi açısal çarpılmayı faz- lalaştırır. Tek tarafına el ile elektrik ark kaynağı yapılan bir iç köşe birleştirmesinde, çekilen paso sayısı arttıkça, açısal çarpılma da artmaktadır (Şekil 17). MÜHENDİ S VE MAKİ NA Cl LT 24 SAYI 285 TEMMUZ 1983 21 a.b C = 303 c = Sehim miktarı (mm) a = Dikişin yüksekliği (mm) b = Yatay levhanın genişliği (mm) s = Sac (levha) kalınlığı (mm) Şekil 16.$t 37 çeliğinin çeşitli iç köşe birleştirmelerinde meydana gelen açısal çarpılma miktarları
Taşıyıcı kirişlerin kaynağında, yatay parçaya daha önceden ters tarafına doğru bir şekil verilirse (plastik şekil değiştirerek), oluşacak açısal çarpılma dengelenmiş olur (Şekil 18). Bu sehimin miktarı aşağıdaki formül ile hesap- lanır. c : sehim miktarı (mm) a : dikicin yüksekliği (mm) b : yatay levhanın genişliğilm m) s: sac (levha) kalınlığı (mm) Şekil 18. Taşıyıcı kirişlerde yatay parçaya önceden verilen sehlm miktarı 5— Kaynak gerilmeleri Kaynak yaparken metalin bölgesel olarak yumuşayın- caya kadar her tavlanması, soğumayı izleyen gerilmelerin ortaya çıkmasına neden olur. Oluşan bu gerilmelerin başlı- caları şunlardır. a— Kaynak gerilmeleri Kaynak işleminin yapılışı sırasında oluşan gerilmelerdir. b- Kalan kaynak gerilmeleri Kaynak bağlantısının soğumasını izleyen, kaynak işle- mi tarafından parçaya verilen ve parçada kalan gerilmeler- dir. c— Boylamasına gerilmeler Dikiş düzlemine ve parça yüzeyine paralel bir düzlem- deki gerilmelerdir. d— Enlemesine gerilmeler Dikiş düzlemine dikey ve parça yüzeyine paralel bir düzlemdeki gerilmelerdir. e— Derinlemesine gerilmeler Dikişe ve parça yüzeyine dikey bir düzlemdeki gerilme- lerdir. 6— Kaynak ve kaynak sırası planlan Kaynak sırasında'oluşan çarpılma ve kendini çekmele- rin ortadan kaldırılması, kaynaktan sonra büyük masraflara sebep olan, doğrultma ve düzeltme işlemlerine ihtiyaç gös- terir. Doğrultma işlemleri zaman kaybına sebebiyet verdiği gibi, parçada yeni yeni gerilmeler de doğurur. Bir tersanede kaynak yapılan bir gemi perdesinin kaynak ve doğrultma işlemleri için sarf edilen zaman, bununla ilgili bir örnek olarak aşağıda verilmiştir. Alın birleştirmeleri ve takviyelerin kaynağı 22 saat (% 50,5) Doğrultma işlemi 21,5 saat (% 49,5) Burada kaynaktan sonraki düzeltme işlemi için sarf edi- len zamanın hemen hemen kaynak için sarf edilen zamana eşit olduğu görülmektedir. Bu da, çarpılmaları minimuma indirmek için, uygun bir kaynak sırasının seçilmesinin yani 22 MÜHENDiS VE MAKl NA Cİ LT 24 SAYI 285 TEMMUZ 1983 h- Kaynak dikişlerinin sayısı i— Parçalı kaynak dikişlerinin boyları k— Kaynak dikişlerinin toplam uzunluğu l- Elektrot tipi m- Elektrot çapı n— P- r- s— t- Etektrot miktarı Kaynak zamanı Toplam zaman Ücret grubu Düşünceler Enlemesine gerilmelerin dağılışı gerilmesiz bölgeler Boylamasına gerilmelerin dağılışı Şekil 19. Bir v- alın birleştirmesinde boylamasına ve enlemesine gerilmeler kaynak planının yapılmasının ne kadar önemli olduğunu göstermektedir, iyi bir planlama ve kaynak sırası uygulandı- ğında, doğrultma süresi kaynak zamanının % 10 ilâ 20'si arasında bulunur ve genel olarakda bu sınır aşılmamalıdır. A- Kaynak planı Kaynak planı, kaynak tekniğine ait bütün bilgileri içerir ve işletme mühendisi için bir iş talimatı özelliğini taşır. İşletmeye ait planlama ve hesaplamada daima göz önünde tutulan önemli bir dokümandır. Böyle bir plan, özellikle işe nezaret eden montaj mühendisi ve kontrolü yapan müessese için büyük bir kolaylık sağladığından, kaynak tekniğine ait bütün bilgileri tam olarak içerir. Bir planda aşağıdaki bilgi- ler bulunur. a— Parçalar b— Malzeme c Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|