Bozor iqtisodiyotini tartibga solishda davlatning iqtisodiy roli
Yüklə 221,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
1 2
bozor-iqtisodiyotini-tartibga-solishda-davlatning-iqtisodiy-roli- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Annotatsiya
- Kalit so’zlar
- Keywords
| Bozor iqtisodiyotini tartibga solishda davlatning iqtisodiy roli Tamara Abrorovna Azimova Azimova1301@gmail.com Humoyiddin Baxriddin o’g’li Shokirov shokirovhumoyiddin@gmail.com Bobur Botirali o’g’li Erkinov Erkinovbobur75@gmail.com Nodirbek Odilovich Toshmirzayev nodirbekodilovichtoshmirzayev@gmail.com Annotatsiya: Barcha iqtisodiy tizimlarda davlat va bozor tizimi ma’lum o’ringa ega boʻlib, har biri mustaqil amal qiladi. Shu bilan birga, dunyodagi turli xil iqtisodiy tizimlar bir biridan iqtisodiyotini boshqarish va tartibga solishda davlat hamda bozor rolining nisbati bo’yicha keskin farqlanadi. Masalan, bir iqtisodiy tizim ko’proq davlat tomonidan boshqarishga tayansa, boshqasi bozor mexanizmi orqali tartiblashga ustunlik beradi. Kalit so’zlar: bozor iqtisodiyoti, bozor mexanizmi, inflatsiya. The economic role of the state in the regulation of the market economy Tamara Abrorovna Azimova Azimova1301@gmail.com Humayiddin Bakhriddin oglu Shokirov shokirovhumoyiddin@gmail.com Babur Botirali oglu Erkinov Erkinovbobur75@gmail.com Nodirbek Odilovich Tashmirzayev nadirbekodilovichtoshmirzayev@gmail.com Abstract: In all economic systems, a certain place is occupied by the state and the market system, each of which operates independently. At the same time, different economic systems of the world differ sharply in the ratio of the role of the state and the market in the management and regulation of their economy. For example, one economic system relies more on government regulation, while another prefers ordering through the market mechanism. Keywords: market economy, market mechanism, inflation. "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) October 2022 / Volume 3 Issue 10 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 681 Milliy iqtisodiyotning samaradorligi ko’p omilli ko’rsatkich bo’lib, bunda samaradorlikning erishilgan dara jasi ko’p jihatdan iqtisodiyotdagi davlat yoki bozor tizimin ing tutgan roliga bog’liq bo’lishi mumkin. Chunki ancha yuqori samaradorlikka, birinchidan, bozorni tartibga solish usullari orqali; ikkinchidan, iqtisodiyotni faqatgina yagona markazdan ongli ravishda markazlashgan boshqarish yo’li bilan; uchinchidan, takror ishlab chiqarish jarayonida dav latning aralashuvi va bozor usullarini uyg’unlashtirish orqali erishiladi. Hozirgi davrda respublikamizning milliy iqtisodi yoti rivoji uchun ko’proq uchinchi yo’l xususiyatli hisoblanadi. Iqtisodiy tafakkur tarixida birinchi marta davlatning iqti sodiyotdagi roli masalasi A.Smit tomonidan ilmiy asosda ko’rib chiqilgan. Uning “Xalqlar boyligining tabiati va sa bablarini tadqiq qilish haqida” (1776 yil) degan kitobida bo zor usullari orqali iqtisodiyotning o’z-o’zini tartibga solish ning zarurligi ta’kidlab o’tilgan. A.Smitning fikricha, xususiy tovar ishlab chiqaruvchilar bozori davlat nazorati dan toʻliq ozod bo’lishi zarur. Ana shundagina iste’molchilar talabiga mos ravishda ishlab chiqarishni tash kil qilish imkoni mavjud boʻladi. Bunda bozor vositasida tartibga solish, har qanday chetdan aralashuvsiz ishlab chiqaruvchilarni butun jamiyat manfaatlari uchun harakat qilishga majbur etadi. A.Smit davlatning iqtisodiy jarayonlarga har qanday aralashuvi oxir-oqibatda faqat vaziyatni yomonlashtiradi deb hisoblaydi. Masalan, davlat tomonidan belgilangan tashqi savdo tartib-qoidalari milliy iste’molchilarga faqat zarar keltirishi mumkin. Haqiqatan ham importga boj to’lovi milliy ishlab chiqaruvchilarga ustunlik berib, ularn ing chet el sheriklariga nisbatan raqobatlashuv qobiliyatini oshiradi. Ammo, bu oxir-oqibatda ishlab chiqarishning ancha yuqori xarajatlari va past sifatini saqlab qolishiga olib keladi. Bunda past sifatli va narxi qimmat tovarlarni sotib olishga majbur bo’lgan milliy iste’molchilar yutqazadi. A.Smitning "Tinch qo’yish" nazariyasi, 1929-1933 yil larda bozor iqtisodiyotiga asoslangan, deyarli barcha mam lakatlarni qamrab olgan iqtisodiy inqiroz davrida tanqidga uchradi. Iqtisodiy tanazzul va ommaviy ishsizlik davlatning iqtisodiy jarayonlarga aralashuvini kuchaytirishni taqozo qildi. Davlatni iqtisodiyotdagi rolini oshirish masalasi J.M.Keynsning “Ish bilan bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi” (1936 yil) nomli kitobida o’z aksini topdi. Bu kitobda muallif davlat fiskal (xazinaviy) va kreditli tartibga solish vositalaridan foydalanib, jamiyatning yalpi talabini rag’batlantirishni va aholining ish bilan bandligini ta’minlash zarurligini isbotladi. Amalda gap davlatning uzluksiz ravishda inqirozga qar shi siyosat o’tkazishi, iqtisodiy inqirozning salbiy oqibat larini tugatish va sanoat siklining oʻzgarishini yo’qotish haqida ketadi. Keyns nazariyasi ancha tugal shaklda AQShda amalga oshirildi. "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) October 2022 / Volume 3 Issue 10 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 682 Urushdan keyingi davrda Keyns nazariyasidagi ko’rsatmalar u yoki bu darajada bozor iqtisodiyoti amalda ustun boʻlgan barcha mamlakatlarda foydalanildi. Shu bilan birga davlatning iqtisodiyotdagi rolini yanada ko’proq oshib borishi ro’y berdi. Hozirgi davrda davlat tomonidan tartibga solishning muhim maqsadi sifatida nafaqat siklga qarshi tartibga solish va ish bilan bandlikni ta’minlash, balki iqti sodiy o’sishning yuqori darajasini va yaxlit takror ishlab chiqarish jarayonini optimallashtirishni rag’batlantirish tan olinadi. Ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan tizimdan bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida davlatning milliy iqtisodiyotga aralashuvi quyidagi holatlar orqali izohlanadi: Yüklə 221,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2