Bu Muhalefet Şerhi 15 Temmuz Hain Darbe Girişimi Sırasında Şehit Düşen Yurttaşlarımızın Aziz Hatıralarına ve Gazilerimize Adanmıştır

Avukatlıktan Hakim Savcılığa Geçiş

1983 yılında yürürlüğe giren 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunun 39. maddesinin ikinci fıkrası, mesleklerinde en az beş yıldan beri çalışan ve bilimsel güç ve ahlaki metanetleriyle tanınan avukatların, avukatlıkta geçen sürelerinin üçte ikisi meslekte geçmiş sayılmak şartıyla ve HSYK kararıyla hakim ve savcılığa atanabileceğini öngörüyordu. Avukatlıktan hakim savcılığa doğrudan geçiş olanağı sağlayan madde, uygulamayı HSYK’ya verdiği ve HSYK’da böylesine şaibeye açık atamayı kullanmaktan çekindiği için maddenin uygulama olanağı bulunamamıştı. Madde hükmü, Mart 1995’de 4087 sayılı Kanunla değiştirilerek²³, mesleklerinde üç yıldan beri çalışan ve 40 yaşını tamamlamamış bulunan avukatların Adalet Bakanlığınca yapılacak yazılı ve devamında HSYK tarafından yapılacak sözlü sınavla avukatlıkta geçen sürelerin tamamı meslekte geçmiş sayılmak koşuluyla hakim ve savcılıklara atanması öngörüldü. Anayasa Mahkemesi avukatlara tanınan bu ayrıcalığı, Anayasanın 10. maddesindeki eşitlik ilkesi ile mahkemelerin bağımsızlığı, hakim teminatı ve yargı kararlarının bağlayıcılığına aykırı bularak iptal etti.²⁴

1995’den 2005’e kadar avukatlıktan hakim ve savcılığa geçiş olmadı. AKP İktidarının böylesine istismara açık bir alanı boş bırakması beklenemezdi. Nitekim, Aralık 2005’de 5435 sayılı Kanunla 2802 sayılı Kanunun 9. maddesinde değişikliğe gidilerek, “Her yıl alınacak aday sayısı, avukatlık mesleğinden alınacaklarla birlikte Türkiye Adalet Akademisinin görüşü alınmak suretiyle, kadro ve ihtiyaç durumuna göre Adalet Bakanlığınca tespit edilir.” kuralı getirildi.²⁵ Devamında, Aralık 2007’de 5720 sayılı Kanunla avukatlıktan alınacaklar için avukatlık mesleğinde en az beş yıl çalışmış olma, sınavın yapılacağı tarihte 35 yaşını aşmamış olma ve kendi aralarında yapılacak yazılı ve sözlü sınavda başarılı olma şartları getirildi. Avukatlıktan hakim savcılığa geçişteki 35 yaş sınırı, Ağustos 2011’de 650 sayılı KHK ile 45 yaşa çıkarıldı²⁶; avukatlıkta fiilen beş yıl çalışmış olma şartı ise Aralık 2014’de 6572 sayılı Kanunla üç yıla indirildi.²⁷

Böylece hakim ve savcılık mesleğine girişte ikili bir yapı oluşturuldu. Hukuk fakültelerini bitirdikten sonra girdikleri hakim ve savcılık sınavlarını kazanamayanlar, stajla birlikte üç yılı avukatlıkta geçirdikten sonra, göstermelik bir sınavla hakim ve savcılık mesleğine atanmanın yanında, yargıda yüksek mahkeme üyeliklerine seçilme çağına gelmiş ve bu süre içinde iktidar partisinde yöneticilik dahil her kademede görev avukatları, 45 yaşında hakim ve savcı yapıldılar. Siyasi iktidarın emrine giren ve hukuktan uzak, her türlü siyasi karara imza atan yargıçlar genellikle bu sınıftan seçiliyor.

Avukatlık mesleğinden adli yargı hakim ve savcılığına 2011’de birinci dönemle (27.09.2011) 304; 2012’de ikinci dönemle (15.8.2012) 283; 2014’de (29.01.2014 üçüncü dönemle 345 ve 26.09.2014 dördüncü dönemle 375 olmak üzere) toplam 720; 2016’da (19.08.2016 beşinci dönemle 219 ve 12.10.2016 altıncı dönemle 584 olmak üzere) toplam 803 kişi atadı. Böylece 2011-2016 arasındaki 5 yıl içinde avukatlık mesleğinden adli yargı hakim ve savcılığına atananların sayısı 2 bin 110 kişiye ulaştı.

Avukatlık mesleğinden idari yargı hakimliğine ise 2014’de birinci dönemle (29.01.2014) 148; 2016’da (19.08.2016 ikinci dönemle 245 ve 12.10.2016 üçüncü dönemle 286 olmak üzere) toplam 531 kişi atanarak, 2014-2016 arasında 679 kişiyi atanmış oldu.

Avukatlıktan hakim ve savcılığa atanan bu kişilerin kimlerden oluştuğu ve akıbetlerinin ne olduğu ileride ortaya konacaktır.

3. Kaymakamlık

AKP iktidarları tüm sözlü sınavları olduğu gibi Kaymakam Adaylığı sözlü sınavını da ideolojik kadrolaşmanın fırsatı haline getirmiş; Devlet kadrolarını, hiçbir kural tanımadan ölçüsüz bir şekilde tarikat ve cemaatler arasında paylaştırma sürecinde yapılan haksızlık, hukuksuzluk ve adaletsizlikler, AKP’ye oy veren, hatta AKP teşkilatlarında görevli olan kişilerin çocuklarını mağdur etmeye kadar taşınmıştı. Danıştay 12. Dairesi’nin 2008 yılında yapılan kaymakam adaylığı sınavının dayanağını oluşturan Kaymakam Adayları Yönetmeliğinin yürütmesini durdurması ve Danıştay İDDK’nun yürütmeyi durdurma kararını onaması üzerine²⁸, AKP İktidarı, Danıştay kararını geçersiz kılmak için yasal düzenleme yapma yoluna gitti. Haziran 2009’da 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanununa eklenen (2/A) maddesiyle,²⁹ yüz tam puan üzerinden yetmiş puanın altına düşülmemek kaydıyla kaymakam adaylığı yazılı sınav ilanında belirtilen kadronun dört katı adayın mülakata çağrılacağı, mülakatta adaylara sorulan soruların ve adayların verdiği yanıtların sesli ve görüntülü kaydının tutulmayacağı belirtilmiş ve yazılı sınavın nesnel sonuçlarını bütünüyle ortadan kaldıracak kayırmacılığa sonuna kadar açık bir mülakat sistemi getirildi.

4. Sayıştay Denetçiliği

Sayıştay denetçiliğinde tarikat ve cemaatlerin kadrolaşması Vecdi Gönül’ün Sayıştay Başkanlığı’na seçildiği 1991 yılına kadar uzanıyordu. AKP İktidarında ise kadrolaşma açıktan yapılır hale geldi. Sayıştay Başkanlığı tarafından 02-06 Şubat 2009 tarihleri arasında yapılan sözlü sınavda başarısız sayılan bir adayın açtığı dava üzerine Danıştay 12. Dairesi, yargısal denetimin yapılabilmesi için adaylara sorulan soruların, adayların verdiği yanıtların ve sözlü komisyonunun adaylara verdiği puanların tutanağa bağlanmaması ve sınavın sözlü ve görüntülü kayıt yapılmak suretiyle gerçekleştirilmemesi gerekçeleriyle sözlü sınavın ve sözlü sınava dayalı olarak yapılan atama işlemlerinin yürütmesini durdurdu.³⁰ AKP İktidarı ise bunu bir fırsat olarak gördü ve cevabını 19.11.2009 tarihli ve 5924 sayılı Kanunla Sayıştay sözlü sınavını mülakata çevirmekle verdi. Buna göre, adayların bilgisini ve liyakatını ortaya çıkaracak sözlü sınavı yerine, kişisel özelliklerini ortaya çıkarmaya yarayacak mülakat yapılacak, mülakata yazılı sınavda en az 70 puan almak şartıyla atama yapılacak kadronun üç katı aday çağırılacak ve mülakatla ilgili sözlü veya görüntülü herhangi bir kayıt tutulmayacaktı.

5.